Morgunblaðið - Sunnudagur - 16.08.2020, Síða 10

til að opna fyrir útvarpið meðan þeir séu úti
að keyra, að fá sér í svanginn, taka til í bíl-
skúrnum eða eitthvað slíkt. „Í huga margra
er útvarp þægilegur bakgrunnur og hverfist
meira um hljóð en innihald. Útvarpið er eins
og notalegur lækur sem streymir áreynslu-
laust fram.“
Hann segir upplifun fólks af útvarpi þó
geta verið mjög ólíka. „Þegar ég var við nám í
Skotlandi spurði prófessorinn, Simon Frith,
okkur nemendur sína hvað við hugsuðum
þegar við heyrðum minnst á útvarp. Við Evr-
ópubúarnir áttum flest góðar minningar, ekki
síst úr barnæsku, meðan Suður-Ameríku-
mennirnir áttu í allt annars konar tilfinninga-
sambandi við útvarpið. Þegar hlustað var á
það var eitthvað alvarlegt á seyði; herinn
kominn og jafnvel búið að setja útgöngubann.
Mörg þeirra tengdu útvarpið við voðalega
hluti.“
Í þessu sambandi minnir Arnar Eggert á
öryggishlutverk Ríkisútvarpsins sem sé enn
fyrir hendi jafnvel þótt það hafi auðvitað ekki
eins mikla þýðingu eftir að miðlum fjölgaði
svo mjög í landinu og netið ruddi sér til rúms.
Þurfa að búa yfir dínamík
Spurður um útvarpsstjörnur segir Arnar
Eggert þær klárlega enn þá til. „Það er alveg
bein lína frá Helga Hjörvar, Jóni Múla, Jón-
asi Jónassyni og þessum gömlu stjörnum yfir
í yngra fólk á borð við Veru Illugadóttur á
Rás 1 sem er sannarlega útvarpsstjarna af
gamla skólanum. Aðrar útvarpsstjörnur sem
koma upp í hugann eru til dæmis Þorgeir
Ástvaldsson á Bylgjunni og Ólafur Páll Gunn-
arsson á Rás 2; menn sem hafa verið lengi að
og eiga sína tryggu hlustendur. Til að endast
eins lengi og þeir hafa gert þurfa menn að
búa yfir ákveðinni náðargáfu og ekki síður
dínamík.“
Hlaðvarpið nýtur vaxandi vinsælda en það
er vitaskuld eins konar framlenging á útvarp-
inu. Arnar Eggert segir sömu lögmál gilda
þar; þættir standi og falli með stjórnand-
anum. Séu þeir ekki góðir og höfði ekki til
fólks eigi þættirnir litla möguleika.
Sjálfur á hann betra með að hlusta á tóna
en tal þegar hann er að sýsla við annað í leið-
inni. „Unga fólkið er mikið að hlusta á hlað-
vörp og segist gjarnan gera það meðan það er
úti að hlaupa eða í ræktinni. Þessu hef ég
ekki náð tökum á sjálfur; verð að geta ein-
beitt mér að textanum, sérstaklega ef hann er
fræðilegur og krefjandi.“
Að áliti Arnars Eggerts er útvarpið háðara
því að endurnýja sig reglulega nú en áður. Í
gamla daga hafi Rás 1 lítið þurft að velta því
fyrir sér. „Þetta er bara útvarp. Punktur.“
Með Rás 2, sem stofnuð var 1983, kom krafa
um meiri léttleika og með aukinni samkeppni
þurfi menn reglulega að vega og meta til
hvaða hópa þeir ætli
að höfða.
Hann er þeirrar
skoðunar að almennt
gangi þetta vel hér á
landi og fyrir vikið sé
ekki ástæða til annars
en bjartsýni fyrir hönd
útvarpsins. Og útvarps-
stjörnunnar. Vídeótækið
er hann löngu búinn að af-
skrifa.
Rödd fyrir
Morgunblaðið
„Man ég eftir Video Killed
the Radio Star? Hvort ég
man! Ég söng þetta lag hástöf-
um í tölvuleiknum Sing Star í
gamla daga,“ segir Anna
Marsibil Clausen, dag-
skrárgerðarkona á Rás
1. Það er til marks
um lífseiglu lagsins
en Anna Marsibil
er fædd áratug eft-
ir að það kom út.
„Ég man hvað
mér fannst textinn
sniðugur; sér-
staklega fyrir þá
sem eru með andlit
Færa má fyrir því rök að bíll-
inn sé höfuðvígi útvarpsins.
Colorbox
ÚTTEKT
10 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16.8. 2020
Stórt bros færist yfir andlit Sigurðar Þorra Gunn-arssonar, dagskrárstjóra K100, þegar Video Killed theRadio Star ber á góma. Frábært lag, segir hann, en full-
yrðingin úti á túni.
„Menn hafa raunar spáð dauða útvarpsins mun lengur; fyrst
þegar sjónvarpið kom til sögunnar og síðan með vídeóinu,
DVD-tækninni, MP3-spilaranum, iPodnum og hvað þetta nú
allt heitir. Ég spyr bara: Hvar eru þessar græjur nú?“ segir
Sigurður og bætir við að útvarpinu hafi gengið prýðilega að
lifa með netinu og öllum lystisemdunum sem því fylgja.
Í seinni tíð hafa efnisveitur á borð við Spotify rutt sér til
rúms en Sigurður segir þær vinna með útvarpinu en ekki gegn
því. „Það hefur alltaf verið til fólk sem vill taka uppáhalds-
tónlistina sína upp á kasettur, brenna hana á geisladiska og
búa sér til lagalista. Það breytir ekki því að útvarpið er enn þá
sá staður þar sem fólk uppgötvar aðallega nýja tónlist. Fólk
leitar alltaf á náðir útvarpsins.“
Persónulegasti miðillinn
Skýringin felst öðru fremur í eðli miðilsins. „Útvarpið er per-
sónulegasti miðill sem til er; hlustendum líður gjarnan eins og
þeir séu aðilar að samtalinu sem á sér stað og að þeir sem eru
að tala séu jafnvel staddir heima í stofu hjá þeim. Það er meiri
hópupplifun að horfa á sjónvarp.“
Sigurður er raunar þess sinnis að hafi einhvern tíma verið
hægt að tala um gullöld útvarpsins þá sé það núna. „Hefð-
bundið línulegt útvarp hefur haldið sínu og svo hefur hlað-
varpið bæst við en það er auðvitað ekkert annað en ólínulegt
útvarp. Í dag getur hver sem er gert útvarpsþátt heima hjá sér
og þjónað þrengri hópum en hægt er að gera í línulegri dag-
skrá, þar sem óhjákvæmilega þarf að taka mið af markaðnum.
Þess utan eru hljóðbækur, sem njóta sívaxandi vinsælda, ekk-
ert annað en útvarp.“
Sigurður segir rannsóknir staðfesta að enginn miðill hafi
staðist tímans tönn eins vel og útvarpið en til að mynda hlusta
yfir 80% Íslendinga eitthvað á útvarp í viku hverri. „Útvarpið
er þeirrar náttúru að það smýgur alls staðar inn; það er allt-
umlykjandi og í dag erum við flest með það í vasanum. Það
hefur líka þann eiginleika að hægt er að gera ýmislegt annað
meðan maður er að hlusta; slá garðinn, vaska upp eða keyra
bílinn. Raunar má færa fyrir því gild rök að bíllinn sé höfuð-
vígi útvarpsins. Auðvitað getur fólk núorðið tengt Spotify og
lagalista í símanum við hátalarana í bílnum en er útvarpið
samt ekki og verður besti ferðafélaginn? Hvort sem það er létt
spjall eða bara hreinar tónlistarstöðvar eins og Retro.“
Blússandi gangur og nýsköpun
Hann fylgist vel með í Bretlandi og segir hvert auglýs-
ingasölu- og hlustunarmet af öðru nú falla þar í útvarpi enda
sé stöðvaflóran fjölbreytt og mikill metnaður lagður í dag-
skrárgerð. „Það er mikil fjárfesting og nýsköpun í gangi í
bresku útvarpi og nefna mætti fleiri lönd í því sambandi.“
Þrátt fyrir að rétt losa þrítugt hefur Sigurður verið viðloð-
andi útvarp í nítján ár. „Ég var ekki gamall þegar ég heyrði og
sá Gest Einar Jónasson, nágranna minn, á RÚVAK og á því
augnabliki ákvað ég að leggja útvarpsmennsku fyrir mig.
Fyrstu stöðina stofnaði ég tólf ára gamall og menntaði mig síð-
ar í þessum fræðum; er með meistaragráðu frá Háskólanum í
Sunderland á Englandi.“
Sigurður hefur haldið marga fyrirlestra um útvarp og þeg-
ar hann spyr viðstadda hvort þeir hafi verið að lesa, horfa eða
hlusta fara jafnan flestar hendur á loft þegar hann nefnir síð-
astnefnda kostinn. „Á endanum fara yfirleitt allar hendur upp,
þar sem þeir sem ekki hafa verið að hlusta á útvarp hafa ann-
aðhvort verið að hlusta á hlaðvarp eða hljóðbók.“
Hann segir styrk útvarpsins ekki síst fólginn í því að aðlög-
unarhæfni þess sé mikil. „Sjálfsagt verður svokallað laga-
listaútvarp ekki til að eilífu en þá lagar útvarpið sig bara að
þeim breytingum, eins og það hefur alltaf gert.“
Hann segir gamla góða óskalagið heldur á útleið enda sé
orðið svo auðvelt að nálgast alla mögulega og ómögulega tón-
list. Og þó. „Það er alltaf einhver sjarmi yfir því að fá lag leikið
sérstaklega fyrir sig í útvarpi.
Þá hefur spjall við hlustendur enn þá ótvírætt gildi í útvarpi,
þar sem þeir fá að segja sínar sögur.“
Hámhlustað á nóttunni
Tæknin hefur líka verið vatn á myllu útvarpsins. Missti maður
af þætti hér áður var ekkert við því að gera en nú lifa þeir mun
lengur. Sigurður nefnir síðdegisþáttinn sem hann stjórnar
ásamt Loga Bergmann á K100 sem dæmi. Auk þess að vera í
beinni útsendingu á K100 eru þeir félagar í mynd á mbl.is með-
an á útsendingu stendur. Að þætti loknum er hann klipptur til
og settur í bútum inn á vefinn, auk þess sem hann er aðgengi-
legur í heild sinni sem hlaðvarp. „Þetta þýðir að við erum
stundum að fá viðbrögð frá hlustendum nokkrum dögum síð-
ar; einhverjum sem var að hámhlusta á þáttinn á næturvakt-
inni eða annars staðar.“
Það er einnig áhugaverð þróun að sjónvarp og prentmiðlar
eru farnir að leita inn í hljóðvarpið, gegnum hlaðvörp. „Það
verður æ algengara að prentmiðlar haldi úti hlaðvörpum, auk
þess sem sjónvarpið er að færa sig upp á skaftið; láta leikara
spjalla um þættina sem þeir leika í og þar fram eftir götunum.
Allt vinnur þetta saman.“
Sigurður hafnar því ekki að frelsi hlaðvarpsins hafi skapað
ákveðna fordóma í garð hefbundinna fjölmiðla og línulegrar
dagskrár; sumum þyki orðið útvarp til dæmis ekki nægilega
kúl. Breska ríkisútvarpið, BBC, hefur brugðist við þessu en út-
varpshluti þess heitir nú BBC Audio í stað BBC Radio áður.
Að sögn Sigurðar þykjast sumir aldrei hlusta á útvarp né
horfa á sjónvarp en þegar kafað er niður í hegðun þeirra kem-
ur í ljós að þeir eru að nota þessa miðla; ef ekki þá hefðbundnu
þá eitthvert afsprengið. „Þess vegna mun útvarpið aldrei
deyja.“
Gullöld
útvarpsins
er núna
Sigurður Þorri Gunnarsson, dagskrárstjóri K100.
Ljósmynd/K100
Hvar er betra
að slaka á en
við viðtækið?
Unsplash
Þrátt fyrir samkeppni úr
öllum áttum hefur útvarp-
ið haldið litríki sínu og blæ.