Morgunblaðið - 22.09.2020, Qupperneq 12

BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Samanburður kjaratölfræðinefndar á
kórónuveirukreppunni og tveimur
öðrum kreppum leiðir í ljós að aðlög-
unin er nú mildari. Til hliðsjónar hafði
nefndin tímabilið 1988-1995, sem ein-
kenndist af litlum hagvexti, viðleitni til
að ná niður verðbólgu og umbreytingu
í hagkerfinu og svo bankakreppuna
árið 2008.
Nefndin birti þróun sex lykilstærða
í þessum kreppum (sjá graf en lárétti
ásinn sýnir ár frá atburði).
Niðurstöðurnar eru meðal annars
þær að samdráttur landsframleiðslu
er hraðari í yfirstandandi kreppu en í
hinum kreppunum. Hins vegar er
verðbólgan nú miklu lægri og kaup-
máttur launa, á mælikvarða launavísi-
tölu, á uppleið.
Henný Hinz, fyrrum deildarstjóri
hagdeildar ASÍ og tilvonandi aðstoð-
armaður ríkisstjórnarinnar, segir
verðbólguspár ekki benda til annars
en að kaupmáttur launa muni að öðru
óbreyttu þróast á hagfelldan hátt út
samningstíma lífskjarasamningsins,
sem rennur út 2022. Það grundvallist
þó á því að verðbólgan fari ekki af
stað.
Saga tveggja heima
„Svo eru aðrir kraftar að verki en
beinar launahækkanir og verðlag en
þá erum við að horfa á ráðstöfunar-
tekjur heimilanna. Við [hjá nefndinni]
reynum að draga það fram í þessari
skýrslu að þetta er svolítið saga
tveggja heima. Annars vegar það sem
gerist á mælikvarða kaupmáttar
reglulegra launa og hins vegar þróun
ráðstöfunartekna heimilanna. Kaup-
máttur ráðstöfunartekna hefur í
mörgum tilfellum dregist verulega
saman á heimilum þar sem dregið hef-
ur úr atvinnu, eða fólk misst vinnuna,“
segir Henný.
Vega á móti veikingu
Í niðurstöðu nefndarinnar segir
m.a.: „Lærdómurinn sem draga mætti
af þessum þremur kreppum er því ef
til vill sá að mikilvægt sé að setja fram
skýra framtíðarsýn um fjölbreyttar
stoðir hagvaxtar, fremur en að ein-
blína á hraðan vöxt í einstaka atvinnu-
greinum.“
Henný segir að eftir því sem stoð-
irnar séu fleiri þeim mun minni líkur
séu á að þjóðin verði fyrir stórum
áföllum sem hafi jafn víðtæk áhrif.
Ingólfur Bender, aðalhagfræðingur
Samtaka iðnaðarins, segist taka undir
niðurstöðu nefndarinnar varðandi
stoðir hagvaxtar. Segir hann lengi
hafa legið fyrir að renna þyrfti fjöl-
breyttari stoðum undir gjaldeyris-
öflun þjóðarbúsins.
„Og það hefur verið ákall okkar hjá
Samtökum iðnaðarins að gert verði
stórátak í þessum málum með skýrri
pólitískri leiðsögn. Við höfum tiltölu-
lega skamman tíma og við þurfum að
gera þetta strax.“
Hagstjórnartækin í betri stöðu
Ingólfur segir að ólíkt síðustu niður-
sveiflu fyrir ríflega áratug, þegar full-
komið aftakaveður hafi verið í efna-
hagslegu tilliti, hafi nú almennt tekist
að viðhalda góðri efnahagslegri stöðu
flestra heimila og margra fyrirtækja.
Kreppan bitni t.d. fyrst og fremst á
heimilum sem finna fyrir atvinnuleysi
en minna á öðrum. Þessi kreppa muni
líklega skrá sig í sögubækurnar í
hagstjórnarlegu tilliti. „Tækjum hag-
stjórnar hefur verið beitt með betri ár-
angri en áður. Staða peningamála og
opinberra fjármála var góð fyrir áfall-
ið sem hefur hjálpað til við að beita
þeim tækjum með virkari hætti en áð-
ur til að milda niðursveifluna og skapa
viðspyrnu fyrir hagkerfið. Nauðsyn-
legt er hins vegar að gera enn betur
með áherslu á þá þætti sem skapa
samkeppnishæfni fyrirtækja. Með
aukinni verðmætasköpun þeirra skap-
ast störf. Áherslan verður þar að vera
á umbætur í menntamálum, uppbygg-
ingu innviða, bætta umgjörð nýsköp-
unar og betri starfsskilyrði fyrirtækja
sem gefa þeim forskot í alþjóðlegri
samkeppni. Við þurfum að hvetja til
verðmætasköpunar á nýjum grunni,“
segir Ingólfur.
Höfum lítinn tíma til stefnu
 Kjaratölfræðinefnd bar kórónuveirukreppuna saman við kreppuna 1988-95 og bankakreppuna 2008
 Aðalhagfræðingur SI segir nýjar stoðir þurfa að koma til strax ef takast eigi að verja kaupmáttinn
Samanburður á efnahagsframvindunni í þremur kreppum
Vísitala landsframleiðslu
Raungengi krónunnar,
vísitala
Kaupmáttur launa
á mælikvarða launavísitölu
Vísitala kaupmáttar
ráðstöfunartekna á mann
Skráð atvinnuleysi, % Verðbólga, %
Stöðnun og umbreyting, t-0 = 1998 Bankakreppan, t-0 = 2008 Kórónuveirukreppan (spá), t-0 = 2020
104
102
100
98
96
94
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
30
25
20
15
10
5
0
110
100
90
80
70
0
110
105
100
95
90
85
80
0
110
105
100
95
90
85
80
0
t-1 t-0 t+1 t+2 t+3 t+4 t+5 t+6 t-1 t-0 t+1 t+2 t+3 t+4 t+5 t+6 t-1 t-0 t+1 t+2 t+3 t+4 t+5 t+6
t-1 t-0 t+1 t+2 t+3 t+4 t+5 t+6 t-1 t-0 t+1 t+2 t+3 t+4 t+5 t+6 t-1 t-0 t+1 t+2 t+3 t+4 t+5 t+6
H
e
im
ild
: K
ja
ra
tö
lf
ræ
ð
in
ef
n
d
Henný
Hinz
Ingólfur
Bender
12 FRÉTTIRViðskipti | Atvinnulíf
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 22. SEPTEMBER 2020
...betra fyrir umhverfið
Nýbýlavegur 8 – Portið, sími 847 1660, www.bambus.is, bambus@bambus.is
bambus.is bambus.is • Opið mánudaga og fimmtudaga frá kl. 10-14
TAUBLEIUR
bambus.is
Ný og
endurbætt
netverslun
Ferðaþjónustufyrirtækið Into the
Glacier, sem er í 100% eigu Arctic
Adventures og býður upp á ferðir
inn í manngerðan helli í Langjökli,
hagnaðist um rúmar 50 milljónir
króna á síðasta ári, samkvæmt ný-
birtum ársreikningi. Árið 2018 var
hagnaðurinn tæpar 69 milljónir
króna og dregst því saman um tæp
27% milli ára. Eignir fyrirtækisins
námu tæpum 703 milljónum króna
í lok síðasta árs og drógust saman
milli ára um þrjátíu milljónir. Eig-
ið fé Into the Glacier nam í lok
ársins 523 milljónum króna. Eig-
infjárhlutfall félagsins var 75% í
lok 2019.
Tekjur Into the Glacier námu
760 milljónum í fyrra, en þær voru
850 milljónir árið áður.
Eins og getið er um í ársreikn-
ingi félagsins væntir það þess að
áhrifin af kórónuveirufaraldrinum
verði umtalsverð á reksturinn,
enda hefur ríkt ferðabann í flest-
um löndum og ferðalög milli landa
hafa samhliða nánast lagst af. Hef-
ur félagið brugðist við ástandinu
með uppsögnum, frestunum
gjalda, frystingu lána og niður-
skurði rekstrarkostnaðar.
Hagnaður Into the Glacier 50 m.kr.
 Kórónuveirufaraldurinn hefur haft
umtalsverð áhrif á reksturinn
Hellir Ferðast inn í Langjökul.
Sælgætisgerðin Góa-Linda ehf.
hagnaðist um rúmlega 76 milljónir
króna á síðasta ári, en hagnaður
dróst saman um 15% frá árinu á und-
an þegar hann var rúmar 90 milljónir
króna. Eignir félagsins í lok síðasta
árs námu rúmum milljarði króna, og
jukust um níu prósent á milli ára, en
þær voru 924 milljónir í lok árs 2018.
Eigið fé Góu-Lindu nam nálægt
869 milljónum í lok árs 2019, en það
var 797 milljónir árið 2018. Eigin-
fjárhlutfall fyrirtækisins er 86%.
Tekjur félagsins á síðasta ári voru
nálægt 1,3 milljörðum króna, og juk-
ust um 33 milljónir milli ára.
Eins og fram kemur í nýbirtum
ársreikningi félagsins störfuðu 53
starfsmenn að meðaltali hjá því á
árinu miðað við heilsársstörf, og
launagreiðslur námu 354,2 milljón-
um króna. Í ársreikningnum segir
einnig að 25 milljóna króna arður
verði greiddur til hluthafa vegna árs-
ins 2019. Stærsti hluthafi félagsins
er Helgi Vilhjálmsson með 94% hlut.
Í ársreikningnum er vikið að
áhrifum kórónuveirufaraldursins á
reksturinn, og segir þar að ekki sé að
sjá að rekstur félagsins hafi orðið
fyrir verulegum áhrifum vegna far-
aldursins það sem af er. Þá hefur fé-
lagið ekki talið ástæðu til að nýta sér
þær aðgerðir ríkisstjórnarinnar sem
hafa verið í boði til að koma til móts
við erfiðleika í rekstri félaga vegna
veirunnar.
Góa-Linda hagnaðist
um 76 milljónir króna
 Áhrif af faraldrinum óveruleg  Arðgreiðsla 25 milljónir
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Nammi Góa framleiðir m.a. vinsæl
páskaegg af mörgum gerðum.
22. september 2020
Gengi Kaup Sala Mið
Dollari 135.89
Sterlingspund 176.08
Kanadadalur 103.07
Dönsk króna 21.612
Norsk króna 14.951
Sænsk króna 15.464
Svissn. franki 149.23
Japanskt jen 1.3023
SDR 192.38
Evra 160.8
Meðalgengi/Viðskiptavog þröng 197.4656
Hrávöruverð
Gull 1954.75 ($/únsa)
Ál 1745.0 ($/tonn) LME
Hráolía 43.22 ($/fatið) Brent