Morgunblaðið - 19.10.2020, Page 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 19. OKTÓBER 2020
Álnabær
Allt fyrir gluggann… úrval, gæði og þjónusta.
Síðumúla 32, Reykjavík. S. 588 5900 n Tjarnargötu 17, Keflavík. S. 421 2061 n Glerárgötu 32, Akureyri. S. 462 5900 n alnabaer.is
Við erum sérhæfð í gluggatjöldum
alnabaer.is
PLÍ-SÓL GARDÍNUR
Hr. Jón Steinar
Gunnlaugsson ritar
grein í Mbl. þann 21.
ágúst 2020. Í niðurlagi
greinarinnar býður Jón
upp á rökræður um
mannréttindi. Hann
kemur inn á þrískipt-
ingu valds sem flestir
þekkja en það eru færri
sem sjá samsetningu
valdsins, hvernig ein
starfsstétt/menntastétt á Íslandi hef-
ur lagt undir sig allt dómsvaldið 100%,
um 80% af öllu framkvæmdarvaldi
(stjórar) og er ráðandi afl löggjaf-
arvalds (80%), við samningu laga fyrir
Alþingi. Með allt þetta vald fer starfs-
heitið lögfræðingur og er Jón Steinar
fulltrúi fyrir allt valdið sem félagi í
Dómarafélagi Íslands og Lögmanna-
félagi Íslands.
Þann 1. janúar 2019 vísaði Hæsti-
réttur Íslands frá réttinum umsókn
dansks ríkisborgara, sem fæddur er
Inúíti í Grænlandi, um áfrýjun máls
síns eftir dóm Landsréttar um 19 ára
fangelsi.
Nú spyr ég Jón Steinar sem fulltrúa
réttarríkisins. Er þetta í samræmi við
70. gr. stjórnarskrárinnar, lög nr. 33/
1944, en þar segir að allir eigi rétt á að
fá úrlausn um réttindi sín og skyldur
eða um ákæru á hendur sér um refsi-
verða háttsemi með réttlátri máls-
meðferð innan hæfilegs tíma fyrir
óháðum óhlutdrægum dómstól.
Þessi frávísun Hæstaréttar Íslands
hafði mjög alvarlegar afleiðingar fyrir
mannréttindi danska ríkisborgarans
því þannig kom Hæstiréttur í veg fyr-
ir möguleika danska ríkisborgarans á
að kæra mál sitt og málsmeðferð til
Mannréttindadómstóls Evrópu með
heimild í 6. gr sáttmálans, samanber
lög nr. 62/1944 frá Alþingi Íslendinga.
Jón Steinar, er þetta eðlileg máls-
meðferð mannréttinda í réttarríkinu
þínu?
Í grein sinni heldur Jón Steinar
áfram og beinir spjótum sínum að
frétta- og rannsóknarblaðamönnum
og skammar fyrir afskipti af málum
sem framkvæmdar- og dómsvaldið
eitt á að drottna yfir. Í
greininni kallar Jón
Steinar ákæruvaldið/
framkvæmdarvaldið
„að undangenginni lög-
fullri málsmeðferð“, en
það er rannsókn rík-
issaksóknara og lög-
reglu.
Ég er ósammála Jóni
Steinari um þátt og að-
komu frétta- og rann-
sóknarblaðamanna að
opinberum málum en
sammála honum um að-
komu óvita úr hópi frétta- og blaða-
manna, sem aðeins eru að leita að
frægð og frama í starfi, í umfjöllun
sinni um mál. Aðkoma fjölmiðla að
rannsókn þessa máls sem Hæstirétt-
ur vísar frá dómi er mjög stórt fjöl-
miðlaslys sem ekki má endurtaka sig.
Ég tel að Hæstiréttur Íslands hafi
ekki verið að hugsa um rétt ein-
staklingsins í þessu máli (dæmda)
heldur frekar mistök dómara í héraði
og fyrir Landsrétti.
Dæmi 1. Dómstjóri Héraðsdóms
Reykjaness velur einkahlutafélag til
að annast vörn danska ríkisborg-
arans. Þetta sama einkahlutafélag
með takmarkaða ábyrgð fær sér
dæmdan málskostnað frá dómþola en
það er brot á 6. gr mannréttinda-
sáttmálans.
Dæmi 2. Einkahlutafélagið sem
átti að verja ákærða sveik hann í
hendur ríkissaksóknara, það er brot á
6 gr. mannréttindasáttmálans.
Dæmi 3. Dómarar málsins heimila
rekstur einkamáls með opinberri
ákæru sem rekin er í einu og sama
máli. Þar er dómþoli dæmdur til að
greiða tengdum aðilum miskabætur.
Það er brot á 6. gr. mannréttinda-
sáttmálans.
Dómaramistökin halda áfram í
rekstri málsins fyrir Landsrétti en
einkahlutafélagið sem dómstjóri hér-
aðsdóms valdi sagði sig frá málinu og
dómstjóri Landsréttar velur nýtt
einkahlutafélag til að verja dómþola.
Það einkahlutafélag gekk öllu lengra
í svikseminni gagnvart umbjóðanda
sínum, dómþola. Dómþoli fékk ekki
þá málsvörn sem lög gera ráð fyrir að
formi og efni til og er það brot á 6 gr.
mannréttindasáttmálans og er brot á
lögum nr. 62/1994.
Ákæra ríkissaksóknara er gagn-
rýni verð. Ríkissaksóknari er fulltrúi
okkar, fólksins í landinu, og um leið
ríkisstjórnar Íslands. Sönnunarbyrði
ákæruvaldsins er 100%. Það er hlut-
verk verjanda að gagnrýna alla þætti
í ákæru eins og hún er lögð fram til
dómsvalds.
Dæmi: Að sjá það í ákæru að allir
lækir, ár og vötn og haf séu líklegir
þættir í andláti brotaþola frá Hafn-
arfjarðarhöfn að Ölfusá fær ekki
staðist í 100% sönnun. Hér átti verj-
andi að krefjast þess að eitthvað eitt í
upptalningu ríkissaksóknara ætti við,
ekki allt. Það var ekki gert. Að dóm-
arar í héraði og Landsrétti skuli ekki
afmarka val ríkissaksóknara er
óskiljanlegt.
Annað dæmi. Lögregluskýrsla sem
ríkissaksóknari leggur fram tiil sönn-
unar ákæru og fjallar um ferðir bíls
sem dæmdi á að hafa notað við verkið
er þannig úr garði gerð að lögregla
notar 100 km á klukkustund til að
bíllinn komist að Ölfusá. Samkvæmt
því er bílnum ekið á 100 km hraða um
Reykjavík, Kópavog og Hafnarfjörð
og þannig nær bíllinn að Ölfusá. Lög-
reglan þegir þunnu hljóði um þá stað-
reynd að þá verður bíllinn bensínlaus.
Staðreynd málsins er sú að bíllinn
hafði um 45 mínútur til aksturs út frá
Hafnarfirði. Þetta hefðu dómarar
málsins átt að sjá og leggja fram at-
hugasemdir við málflutning ríkis-
saksóknara en það var ekki gert.
Grein Jóns Steinars sýnir fram á
þörfina fyrir borgarann í að skoða og
yfirfara öll verk dómsvaldsins. Ég vil
hvetja fjölmiðla til að skoða efni þess-
arar greinar og allt dómsmálið og
gögn þess, alla umfjöllun í 13 mánuði.
Hvað um þig:
Mannréttindi á Íslandi
Eftir Guðbrand
Jónsson » Þessi frávísun
Hæstaréttar hafði
mjög alvarlegar afleið-
ingar fyrir mannréttindi
danska ríkisborgarans.
Guðbrandur Jónsson
Höfundur er flugmaður.
Um þessar mundir
er töluvert fjallað um
nauðsyn þess að
Akureyri breytist úr
bæ í borg enda fátt
snautlegra en að vera
bara bæjarbúi þegar
færi gefst á að kenna
sig við borg. Nú hefur
ráðherra skipað
starfshóp sem falið
hefur verið að skil-
greina svæðisbundið hlutverk Akur-
eyrar. Fulltrúi bæjarins í hópnum
hefur upplýst að tækifærið verði
nýtt til að koma að því nauðsynja-
máli að Akureyri verði breytt í borg
– gott ef ekki stórborg! Þá muni
margt breytast til batnaðar og gleði
ríkja í bænum – afsakið: í borginni.
Auðvitað þarf ekki að efast um að
starfshópurinn komi fram með
margar góðar ábendingar um verk-
efni sem nauðsynlegt er að vinna að
til að ná því markmiði að treysta
hlutverk Akureyrar sem höfuð-
staðar Norðurlands. Þegar það ligg-
ur allt fyrir um mitt næsta ár sýnir
reynslan að eitt er að gera fínar
áætlanir en allt annar handleggur
að koma þeim í framkvæmd. Skoð-
um nokkur dæmi um það hér á
Akureyri.
Atvinnustefna 2000-2005
Árið 1999 var birt vönduð skýrsla
starfshóps þar sem leitað var leiða
til að styrkja atvinnulífið á Akureyri
næstu fimm árin. Þar var tilgreind
framtíðarsýn í þessum málaflokki
svo og verkefni sem unnið skyldi að
á hverju sviði á tímabilinu; allt mjög
vandað og vel upp sett. Ennfremur
var áréttað að í upphafi hvers árs
færi fram endurskoðun stefnumót-
unarinnar með tilliti til breytts um-
hverfis og þess árangurs sem náðst
hefði árið áður. En svo gerðist ekki
neitt. Ekki í eitt einasta skipti var
skoðað hvernig verkinu miðaði enda
sannleikurinn sá að sáralítið ef
nokkuð var unnið í því sem gera
átti. Margir kenndu því um að eng-
um aðila í bæjarkerfinu hefði verið
falið að sjá um framkvæmd ein-
stakra liða áætlunarinnar. Þess
vegna endaði þessi mikla vinna sem
hillufóður, gleymd og grafin.
Atvinnustefna 2014-2021
Svo leið tíminn og árið 2013 var
gerð önnur atlaga að mótun at-
vinnustefnu og nú fyrir árabilið
2014 til 21. Fjölmargir úr atvinnulífi
bæjarins komu að þeirri vinnu og
sérfræðingar við hvert fótmál.
Fólkið var reynslunni ríkara frá
fyrra starfi og því var hverju verk-
efni, sem lagt var til að ráðist yrði í,
tilnefndur ákveðinn umsjónaraðili
sem átti að bera ábyrgð á því að
unnið væri samkvæmt áætluninni.
En þrátt fyrir það hafa flest ef ekki
öll verkefnin gufað upp og aldrei
orðið að veruleika. Dæmi um það er
að stofna átti Samráðsvettvang at-
vinnulífs og stjórnkerfis þar sem
fram færi regluleg greining á stöðu
og þróun einstakra atvinnugreina til
að auka gegnsæi og stuðla að bættri
ákvarðanatöku í stjórnkerfinu og/
eða hjá fyrirtækjunum. Hingað til
hefur bæjarstjórnin ekki haft þrek
til að skipa þennan vettvang sem
svo mikil áhersla var
lögð á að stofna. Eins
fór með skilgreindar
hugmyndir um klasa-
myndanir einstakra at-
vinnugreina – ekkert
aðhafst og málið koðn-
aði niður. Nú er eitt ár
eftir af þeim tíma sem
áætlunin góða tekur til
og bendir allt til að hún
hljóti sömu örlög og sú
fyrri – að vera góð og
vönduð skýrsla sem
endar uppi í hillu enda alkunna að
fjarska langt er á milli orða og at-
hafna í þessari verðandi borg.
Miðbæjarskipulagið
Sjálfur hef ég oftar en talið verð-
ur vakið athygli á mikilli vinnu við
skipulag miðbæjarins og gríðar-
legum fjármunum sem í það ágæta
verk var varið. Þar er nú allt sama
markinu brennt; ekkert gerist nema
þá helst að skipa fleiri nefndir og
skrifa nýjar skýrslur um einstaka
liði skipulagsins. Ein þeirra fjallaði
um staðsetningu umferðarmið-
stöðvar sem þó hafði verið fundinn
góður staður í skipulaginu frá árinu
2014. Eftir miklar yfirlegur og út-
gjöld komst virðuleg nefnd að því
að upphaflega tillagan um staðsetn-
ingu fyrir norðan Ráðhúsið hafi
bara verið aldeilis ágæt! Lauk þar
með því merka nefndarstarfi en
ekkert bólar á framkvæmdinni. Um
þessar mundir er næsta nefnd og
fjöldi sérfræðinga með tilheyrandi
kostnaði að fjalla um hvort fara eigi
eftir meginlínum nýja miðbæjar-
skipulagsins eða riðla því öllu án
þess að hafa sett sér nokkurt mark-
mið með því fikti. Sjálfur legg ég til
að þriðja nefndin verði sett á stofn
og henni falið að skilgreina hvernig
eigi að koma sér að verki þegar bú-
ið er að ákveða hlutina! En að öllu
gamni slepptu þá sýna þessi dæmi
að ekki er nóg að vinna að góðum
úttektum og stefnumótun ef kjark-
inn skortir til að koma þeim í fram-
kvæmd.
Tyllivon
Síðasti þáttur þessa sjónarspils
er tillögugerðin um hlutverk Akur-
eyrar og uppsetning fallegrar
skýrslu um það göfuga málefni.
Hefur jafnvel gripið um sig barns-
legur fögnuður yfir þessu verkefni
og einlæg trú á að nú muni eitthvað
stórbrotið gerast. Sem betur fer
ríkir trúfrelsi hér á landi og því
óviðeigandi að gera lítið úr þessum
nýju trúarbrögðum. Samt sem áður
sýnist mörgum í ljósi reynslunnar
að hér sé enn ein tyllivonin að fæð-
ast sem getur aðeins af sér enn eina
skýrsluna. Eftir sem áður getum
við Akureyringar haldið áfram
þeirri göfugu iðju að týna fram ótal
rök fyrir því að bærinn okkar sé
borg ef einhverjum líður betur með
það.
Akureyri – höfuð-
borg skýrslugerða
Eftir Ragnar
Sverrisson
Ragnar Sverrisson
» Fátt er snautlegra
en að vera bara bæj-
arbúi þegar færi gefst á
að kenna sig við borg.
Höfundur er kaupmaður.
raggijmj@simnet.is
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS
HVAR ER
NÆSTA
VERKSTÆÐI?