Málfríður - 15.11.1988, Síða 11

Svandís Ólafsdóttir:
Lestrarþjálfun í dönsku
í 5. og 6. bekk
Svandís Ólafsdóttir er með BA
próf í dönsku og uppeldisfræði
frá Háskóla íslands. Hún er æf-
ingakennari við Æfingaskóla
Kennaraháskóla íslands. Hún
kennir einnig kennslufræði
tungumála (dönsku) við Kenn-
araháskóla Islands.
Þegar ég var beðin um að skrifa
eitthvað um hvernig hægt væri að
þjálfa lesskilning barna í 5. og 6.
bekk í dönsku, datt mér í hug það
sem strákur í 6. bekk sagði einu sinni
við mig: „Eg les nú ekki einu sinni
bækur á íslensku, svo ég skil ekki
hvers vegna ég ætti að gera það á
dönsku." Ég verð að viðurkenna að
hann sló mig dálítið út af laginu. Því
hvernig í ósköpunum átti ég að fara
að því að fá hann til að lesa?
Ég hafði lesið í bók sem heitir
„Teaching Foreign-Language
Skills" eftir Wilgu M. Rivers, að
„það fer ekki á milli mála að nem-
endur hafa gott af að lesa bækur (þó
að aðaláherslan sé lögð á hlustun og
tal í byrjun) og í rauninni er lestur
mikilvægasti þáttur allrar tungu-
málakennslu, ekki bara til að afla sér
upplýsinga heldur einnig til að
styrkja og auka þekkingu okkar á
tungumálinu. Aðalmunurinn á við-
horfi til lestrar nú á síðustu árum
hefur verið áhersla sem lögð hefur
verið á að leiðbeina nemendum í að
þróa lestrarhæfileika - getu þeirra
fremur en að búast við að það komi
af sjálfu sér. Lestur til að skilja sem
er allt annað en lestur til að bera
fram (þó að það sé auðvitað nauð-
synlegt líka)“.
Ég er sammála Wilgu M. Rivers
að leggja beri áherslu á að leiðbeina
nemendum í að þróa lestrargetu
fremur en að láta þau finna út úr því
sjálf. Einkum þeim sem eru álíka á
vegi stödd og strákurinn sem ég
minntist á.
Hvað lesum við? Við lesum t.d.
alls konar rauntexta s.s. leiðbeining-
ar og upplýsingar og við lesum líka
bókmenntir.
Hvernig getum við hjálpað nem-
endum til að lesa erlent tungumál?
1. Nemendur eru ákaflega mis-
fljótir að læra að lesa sitt eigið
tungumál hvað þá erlend
tungumál. Við erum alltaf með
börn af öllu tagi, þannig að við
reynum að leiða þau áfram
með ýmsum aðferðum.
2. Börn og unglingar verða fyrir
svo margs konar áreiti í nú-
tímaþjóðfélagi að það getur
verið mjög erfitt að fá þau til
að einbeita sér. Þess vegna er
nauðsynlegt að virkja þau.
Ég ætla nú að telja upp ýmsar að-
ferðir sem við Stella Guðmunds-
dóttir, skólastjóri Hjallaskóla, höf-
um notað á undanförnum árum til
að þjálfa lesskilning. Ég tek ekki allt
með, heldur það sem mér hefur
reynst best.
í 5. bekk byrja ég oft á að koma
með „Min danske ordbog“ og bið
nemendur um að finna t.d. 20 orð í
orðabókinni sem þau skilja af því að
þau eru svo lík íslensku. Svo bið ég
þau um að finna 5-10 orð sem eru allt
öðruvísi en á íslensku en sem mynd-
in við orðið skýrir oft. Þetta finnst
þeim yfirleitt mjög skemmtilegt og
tilgangurinn hjá mér er að sýna þeim
að það er fullt af orðum sem eru
mjög lík (eru gagnsæ) svo að þau sjá
þegar þau fara að lesa texta að það
er fullt af orðum sem þau skilja.
í rauðu bókunum „Skal vi snakke
sammen I“, „tekstbog og arbejds-
bog“ eru stuttar og einfaldar spurn-
ingar þar sem á að merkja rétt eða
rangt og svo þar á eftir örstutt svar úr
texta eða úr spurningum sem búið er
að merkja rétt við. Síðan höfum við
tekið stuttu textana úr Emil og Ida
og stækkað þá og klippt niður í orð
og límt á þykkt spjald hvert orð fyrir
sig. Nemendur eiga 2-4 í hóp að raða
saman orðunum þannig að úr þeim
verði réttur texti.
Við nýtum einnig myndirnar og
textana í „arbejdsbogen" þegar búið
er að þjálfa það munnlega og búið er
að hlusta. Við klippum myndirnar
og textana og límum hvort fyrir sig á
þykk spjöld eins og áður og látum
nemendur vinna 2-4 saman. Þeir
sem hafa textann lesa hann og fá
myndina sem passar (þarna er tvö-
föld lestrarþjálfun: framburðarlest-
ur og lestur til að skilja).
Svipaðar aðferðir gilda í 6. bekk.
T.d. setningarnar á bls. 8 og 9 í „Skal
vi snakke sammen I“. Búin eru til
spil úr nútíð og þátíð og klippt niður
þannig að 2-4 spila saman og verða
að biðja um setningu í nútíð eða þá-
tíð. Hér eru tvær flugur slegnar í
einu höggi, setningar lesnar og þátíð
sagna þjálfuð. Nú klippum við ekki
setningar niður í orð, heldur texta
niður í setningar t.d. á bls. 9 og eiga
þau að raða setningunum þannig að
úr því verði skiljanlegur texti.
Ymiss konar aukaverkefni notum
við með, bæði í 5. og 6. bekk, til að
þjálfa lesturinn og þá er fyrst að telja
„Læs og forstá“, sem flestir dönsku-
kennarar þekkja. Þessar bækur með
verkefnum hafa reynst mjög vel og
nemendur geta farið á eigin hraða og
finnst það yfirleitt mjög skemmti-
legt. Fyrir 5. og 6. bekk ætti að vera
nóg að eiga 1-1,1-2,1-3 og 2-1,2-2 og
2-3. Það hefur verið hægt að panta
bækurnar hjá Námsgagnastofnun
eða Skólavörubúðinni.
Svo er til nokkuð sem heitir „Vi
laver böger“ sem eru þyngdarstigs-
greindar frá 1-16. Það eru nokkrar
11