Málfríður - 15.11.1988, Page 16

að segja að við eigum að fara að
kenna þetta, en það er í lagi að vita
af því. En hvað þá með mál sem lítið
heyrast hér á landi, eins og t.d.
dönsku, þýsku og svo ég tali ekki um
frönsku? Ég held að hlustun hljóti
að vera ákaflega mikilvægur þáttur í
þessum málum. Ég hef heyrt því
haldið fram að við eigum að láta
nemendur hlusta mjög mikið og þá
ekki í ákveðnum tilgangi, heldur að
hafa tal eða sungna texta meðan við
erum að gera eitthvað annað. Með
þessu móti síist heilmikið inn af mál-
inu sem verið er að læra. Petta er
skynsamleg hugmynd ef við höfum
aðstæður til að gera þetta.
Síðasti þátturinn sem ég ætla að
minnast á er talmálsþátturinn. Við
höfum ekki sinnt honum mjög vel og
eru ástæður ýmsar. Sumir segja að
það sé ekki hægt að gera þetta vegna
þess að við erum með svo stóra
bekki eða að nemendur vilji ekki
tala á erlenda málinu. Ég kannast
við að hafa gengið í gegnum þessi
viðhorf en ég tel nú að við getum
sinnt þessum þætti allbærilega, en
það kostar að sjálfsögðu heilmikla
vinnu og útsjónarsemi. Það er ljóst
að nemendur eru oft tregir til að tala
erlenda málið yfir allan bekkinn, en
þetta er spurning um þjálfun og að
námsefnið sé hæfilega þungt. Það er
afar erfitt að tjá sig á erlendu máli
um eitthvað sem maður skilur varla.
Svo er auðvitað alveg ljóst með stóru
bekkina okkar að við náum ekki að
tala við einn og einn nemanda í einu.
Það er hins vegar hægt að láta nem-
endur tala saman, annaðhvort í pör-
um eða litlum hópum eftir eðli verk-
efnisins hverju sinni. Stundum er því
haldið fram að nemendum sé illa við
slíka hlutverkaleiki, en æfingar af
þessu tagi byggjast mjög oft á því að
nemendur þurfa að leika sér dálítið.
Ég hef orðið vör við slík viðbrögð
hjá nemendum mínum en ég held,
svona eftir á að hyggja, að það hafi
verið vegna þess að verkefnin sem
ég lagði fyrir þá voru ekki í nægjan-
legum tengslum við annað sem við
vorum að gera. Ég tel því afar mikil-
vægt að talþjálfunaraverkefni séu
tengd öðru námsefni og/eða að nem-
endum sé sýnt fram á að æfingin sé
mikilvæg einhverra hluta vegna.
Það gengur alla jafna ekki að taka
verkefni beint upp úr einhverri bók
og leggja fyrir bekkinn, heldur þurf-
um við að aðlaga það námsefninu
sem við erum með. Með því að
þjálfa talmál þá erum við að gera
nemendum námsefnið tamt, við er-
um að festa það betur, þannig að
það er brýnt að við sinnum þessum
þætti betur en við höfum gert.
Sú mótbára heyrist mjög oft við
talmálsþjálfun eins og ég lýsti áðan
að við heyrum ekki hvað nemendur
eru að segja og að við getum ekki
leiðrétt þá. Þetta er hlutur sem við
verðum að sætta okkur við, við get-
um hlerað eftir því hvort einhver
ákveðin villa er mjög útbreidd og þá
farið í það atriði við tækifæri. Við
þurfum að venja okkur af því að
þykjast vita allt og hafa stjórn á öllu.
Við gerum það hvort eð er ekki.
Við alla þessa færnisþætti er mik-
ilvægt að við greinum á milli hvenær
við erum að þjálfa nemendur í
„accuracy“ og hvenær í „fluency".
Þessi greining á við um alla færnis-
þætti nema e.t.v. talmálið. Þar er
svo gott sem alltaf um „fluency“
þjálfun að ræða.
Ég tel mikilvægt að nám í tungu-
málum sé sem heildstæðast, þannig
að nemendur fái þjálfun í að tala,
hlusta, lesa og skrifa. Hitt er annað
mál að hlutföll þurfa ekki alltaf að
vera jöfn. Mér fyndist eðlilegt að rit-
málsþjálfun sé ekki mjög mikil í
byrjendanámi, en meiri áhersla lögð
á hina þættina. Þegar ofar dregur
getur þetta breyst. En það sem ég
held að við þurfum að leggja sér-
staka áherslu á er lesfærnin. Við vit-
um það að nemendur sem fara í há-
skólanám eða annað sérnám þurfa
flestir hverjir að lesa bækur eða
greinar á erlendum málum, mjög oft
ensku. Við vitum það líka að mjög
margir geta alls ekki lesið texta á
þessu þyngdarstigi. Niðurstaðan er
því sú að eitthvað hlýtur að vera
bogið við kennsluna hjá okkur.
Ég hef ekki minnst sérstaklega á
málfræðiþátt í erlendum tungumál-
um. Ég tel að málfræði eigi að vera
samofin öðru námsefni eftir þörfum
hverju sinni, en hins vegar gerir
kunnátta á málfræðireglum nem-
endur ekki að góðum málnotend-
um.
Ég hef heldur ekki minnst sérstak-
lega á þýðingar. Ég er ekki hlynnt
því að nota þýðingar sem aðferð í
tungumálakennslu. Hins vegar er að
sjálfsögðu allt í lagi að nota þær með
og við ákveðin verkefni. Ég held að
raunverulegar þýðingar séu svo
margslungnar að þær séu ónothæfar
sem bein kennsluaðferð.
Nemendur eru óvirkir og kennslu-
stundir fara að mestu í að endurtaka
heimanám. Mikil orka fer í það að
glíma við móðurmálið. Aðaláhersl-
an verður oftast á smáar einingar,
orð, setningar en heildaryfirsýn fæst
síður. Nemendur venjast því aldrei
að lesa fram hjá orðum sem er nauð-
synlegt til þess að verða vel læs á
erlendu máli. Það heyrist stundum
að við verðum að tryggja það að
nemendur skilji allt og að þýðingar
geri það. Margt sem ég hef séð og á
að heita þýðing yfir á íslensku er alls
ekki skiljanlegt og er í rauninni ekki
neitt mál, það er málleysa. Þannig
að ekki er það trygging fyrir því að
nemendur skilji allt. Svo er annað,
að oft er því haldið fram að þýðingar
stuðli að nákvæmum vinnubrögð-
um. Ekki er ég sammála þessu.
Sumir nemendur eru alltaf nákvæm-
ir en aðrir eru alltaf ónákvæmir. Og
ég held að þýðingar sem slíkar breyti
mönnum ákaflega lítið. Þýðingar
eru alltaf nákvæmnisvinna. Og í ljósi
þess sem ég sagði áðan um „accur-
acy“ og „fluency" þá er alltaf verið
að vinna „accuracy" verkefni þegar
við notum þýðingaraðferð, sem er
óheppilegt að mínu mati.
Ég sagði í upphafi máls míns að
viðmiðunin, það sem við ættum að
stefna að í tungumálakennslu, væri
að gera nemendur að góðum mál-
notendum. Við dæmum þá íslensku
sem útlendingar tala eftir því hversu
vel eða illa þeir hafa náð tökum á
málinu miðað við venjulega íslend-
inga. Við metum þá ekki út frá því
hversu góðir þeir eru í að þýða, eða
skrifa stfla. Mig langar að sýna ykk-
ur hér blað sem ég fékk á Norwich
námskeiðinu s.l. sumar. Þar er sett
upp hvað nemendur þurfa að geta
gert á ákveðnu stigi. Viðmiðunin er
hvernig menn skrifa á ensku eins og
best verður á kosið.
Að öllu þessu sögðu þá er eitt eft-
ir. Þótt við viljum gjarnan sinna öll-
um þessum þáttum, þá lendum við
samt oft í vandræðum vegna þess að
í námsbókunum er eitthvað annað.
Þær eru mjög leiðandi og ráða jafn-
vel ferðinni alfarið. Ein leið er auð-
vitað sú að hafa eina grunnbók og
bæta svo við, velja æfingar til að fylla
16