Bæjarins besta - 18.02.2016, Blaðsíða 7

fimmtudagur 18. febrÚAr 2016 7
heima hjá mér og eitt kvöldið
þegar ég sat við sjónvarpið og
horfði á náttúrulífsmynd með
David Attenborough segja frá
mörgæsum á Suðurskautslandinu
blossaði upp þessi heimþrá, þegar
ég horfði á mörgæsirnar hírast
þarna í svörtum skafrenningi,
við það bókstaflega að deyja úr
kulda, þá langaði mig bara heim.
Finna rokið og kuldann og helst
skafrenning og ófærð. Svona er
það í mergnum á mér, að vera
fædd af norðrinu.“
Boðið í eigin brúðkaupsveislu
„Stuttu eftir þessa uppljómun,
það er að segja þegar ég horfðist
í augu við að þó mér liði vel á
Englandi og ætti gott fólk í kring-
um mig, þá væri ég ekki heima
hjá mér, varð ég ástfangin af afar
íslenskum manni – sem mótaði
þessar fögru setningar á móður-
málinu og var fullur af eldmóði
norðursins. Ég þakka honum enn
fyrir að kalla mig heim og mun
alltaf gera. Og hann kallaði mig
ekki bara heim til Íslands heldur
bauð mér í framhaldi alla leið
norður í Trékyllisvík til að gifta
okkur. Þangað hafði ég aldrei
komið en það hljómaði bara svo
vel að mér fannst ekkert erfitt að
ákveða að fara þangað í byrjun
apríl, þar sem ég þekkti engan,
til að gifta mig.
Það var engum boðið í brúð-
kaupið nema svaramönnum, átti
ekki að vera nein veisla. En þegar
það spurðist út í sveitinni að við
værum að koma þá fannst kon-
unum þar alveg ótækt að slá ekki
upp veislu svo mér var eiginlega
boðið í mína eigin brúðkaups-
veislu með fólki sem ég hafði
aldrei hitt. Eftir á að hyggja hefur
mér stundum dottið í hug að ég
hafi eiginlega verið gift heilu
sveitarfélagi að mér forspurðri
þarna 5. apríl 2007. Eins og ég
hafi verið boðin velkomin inn í
ættbálkinn sem þarna býr enn.
Seinna það sumar var auglýst
eftir skólastjóra í Finnbogastaða-
skóla og ég sótti um, án reynslu
eða menntunar, en enginn annar
hafði áhuga á því, þetta mikla
uppsveifluár, svo ég fékk starfið.
Við bjuggum svo í skólanum
næstu þrjú ár þar sem ég kenndi.
Fyrstu tvö árin voru bara tveir
nemendur í öllum skólanum
en á þriðja ári bættist við einn
nemandi. 2009 fæddist okkur svo
stúlka, Jóhanna Engilráð, sem
er nú í fyrsta bekk í Finnboga-
staðaskóla ásamt fjórum öðrum
nemendum.
Þessi ár kynntist ég fólkinu í
sveitinni vel og fann mig heima.
Ég velti því oft fyrir mér hvers
vegna ég sé hér, nokkurs konar
hafrekið sprek á annarlegri
strönd. Ég á ekkert einfalt svar
við því. Það var kannski rómantík
sem dró mig hingað í mína fyrstu
ferð en búseta mín hérna núna
er ekkert tengd rómantík. Það
tekur alveg í stundum að búa
á stað þar sem eyðing byggðar
er stöðugt yfirvofandi. Það er
eiginlega ljúfsárt að því leyti að
ég þakka mínum sæla á hverjum
degi að fá að vera hér, í þessari
yfirþyrmandi fegurð og sögu sem
býr í hverjum steini, en líka að fá
að taka þátt í samfélagi þar sem
þorpsvitund er ríkjandi. Það er
ekkert sérstaklega rómantískt
við það heldur, þorpsvitund og
líf er ekki dans á rósum alltaf og
allir að faðmast, þar sem enginn
ágreiningur eða skiptar skoðanir
eru. En það er eitthvað svo dýr-
mætt, svo ævafornt, að búa með
fólki þar sem meðvitund um að
við getum ekki án hvors annars
verið er svona augljós, við getum
ekki verið hér áfram bókstaflega
án hins. Nú er að fækka í sveitinni
í haust, tvö börn af fimm úr
skólanum eru að flytja á brott og
þá er ekki víst hvort skóli verði
starfræktur hér næsta haust. Og
það er auðvitað deginum ljósara
að þar sem ekki er grunnskóli þar
eru ekki mörg ár eftir. Samt höld-
um við bara áfram, svona eins og
Beckett sagði: ég get ekki haldið
áfram, ég held áfram! Þannig er
þetta samfélag, það bara heldur
áfram án vonar, án rómantíkur.“
Malbik drepur ekki byggðir
„Það er sárt að horfa yfir
sviðið, að sjá hvernig þessar
smærri byggðir, jaðarbyggðirnar
eru að hverfa og ég er algerlega
mótfallin þeirri skýringu að
þetta sé nánast náttúrulögmál.
Að svona byggðir beri sig bara
ekki og svo er stundum hnýtt
við að það þurfi bara að malbika
og þá flytji allir burt. Síðasta
sumar var fyrsta malbikið lagt í
Árneshreppi. Samtals um 3 km í
fjórum bútum. Og nú er byggðin
að leggjast af á næstu misserum
ef ekkert breytist og ef einhver
vogar sér að draga þúsund ára
byggðasögu Árneshrepps saman
og endalok hans með þessari
skýringu, að það hafi verið mal-
bikið sem fékk fólkið til að flýja
suður, þá er mér að mæta.“
Elín Agla segir að allar götur
síðan hún kynntist Árneshreppi
hafi hún haft gríðarlegan áhuga
á málstað hans, sem málefnum
smærri byggða og því hvaða
menningarstraumar og gildis-
mat eru að baki fólksfækkun og
eyðingu byggða.
„Í mínum augum er þetta
menningarlegt, það eru ákveðin
gildi og hvað gert er við sameig-
inlega fjármuni okkar sem eru þar
helsta ástæðan. Það er samt ekki
þannig að við skiptumst í lið, þeir
fyrir utan – oftast sunnan – eru
vondir, og þeir sem eru á svona
stöðum eru góðir. Þessi menning
lifir líka hér innan girðingar ef
svo má segja.
Að hluta til er þetta hin ríkjandi
hagkvæmniskrafa sem gerir allt
smátt óhagkvæmt og í raun til
trafala. Hver vill setja einhverjar
milljónir í að auka vegaþjónustu í
Árneshrepp. Hér eru rétt tæplega
fjörutíu manns með heilsársbú-
setu. Á að setja pening í það?
En ef við segjum að hingað komi
einhver hundruð ferðamanna,
eða þúsundir, á þá að setja pening
í það? Er það fjöldinn, eða hver
það er sem er að ferðast, eða hvað
á að ráða slíku?
Það hefur verið barist fyrir
bættum samgöngum hingað í
fjölda ára, stundum verið kveðið
mjög fast að orði og hreinlega
sagt að ef ekkert verði að gert
muni byggð leggjast hér af í
kjölfarið. Samt er ekkert gert.
Það er auðvitað erfitt að horfast
í augu við það.
Það er partur af innansveitar-
menningunni að ekki er mokað
fyrir skólabörn til að komast í
skólann. Það er á vegum sveitar-
félagsins en ekki vegagerðarinn-
ar að sjá til þess að börn komist í
skóla. Það er eitt barn í skólanum
núna sem þarf að keyra einhvern
spotta til að komast í skólann
og það er dóttir mín, Jóhanna
Engilráð. Það er erfitt fyrir mig
að óska eftir mokstri sveitar-
félagsins fyrir eitt barn. Og ég
geri það ekki. Nágranni minn á
Steinstúni hefur hjálpað okkur
að komast ef þarf. En ég segi
þetta til að benda á að staðan er
ekki svarthvít, það eru ekki góðir
og vondir karlar í þessu máli,
allavega ekki bara. Það eru líka
nokkrir gráir og svo liðhlaupar
í báðum fylkingum. Hér ríkir
engin gullaldarmenning.“
Óbærilega sorglegt að sjá
hvernig komið er fyrir okkur
„Það var til dæmis samþykkt
á Alþingi fyrir 13 árum síðan að
fara í sértækar aðgerðir hér, hálf-
gert tilraunaverkefni til að styrkja
byggðina, og röksemdirnar sem
þar voru týndar til alveg sérstak-
lega góðar. Þar var til dæmis sagt
að það skipti máli fyrir þjóðina
að viðhalda byggð hér, það væri
hér menningarsaga svo sérstök
að mikill missir væri að því
að viðhalda henni ekki. Allir
þingmenn þess tíma samþykktu
þessa tillögu og svo voru unnar
praktískar tillögur í góðri nefnd
sem lagðar voru fram sem raun-
hæfar aðgerðir í framhaldinu.
En þegar til kom að fá í gegn
þær aðgerðir hjá viðkomandi
stofnunum þá neituðu ráðamenn
þar að framkvæma þær. Þannig
varð svo sorglega augljós þessi
kerfislægi mótþrói gegn því að
bæta þjónustu og aðstæður hér.
Og þó ég segi kerfislegur hér þá á
ég við að það er menningarlegur
mótþrói gegn því að hlúa að hinu
smáa og sérstaka. Og mér finnst
það nánast óbærilega sorglegt
að svo sé komið fyrir okkur sem
þjóð. En það er ekkert bara hjá
okkur, svona er þetta um allan
hinn vestræna heim. Og þessi
vestræna menningarjarðýta hef-
ur farið svona yfir stóran part
heimsins og sést hvað best þegar
við horfumst í augu við örlög
frumbyggja sem eiga alls staðar
í vök að verjast. Við kaupum
okkur svo ferðir á fjarlæga staði
til að upplifa „ekta menningu“
Mæðgurnar við Finnbogastaðaskóla þar sem Jóhanna Eng-
ilráð fæddist og er nú í fyrsta bekk. Óvíst er hvort það verði
rekinn skóli næsta vetur. Þá myndi ljúka merkilegri sögu
skólahalds Árneshreppi og ekki bjartar framtíðarhorfur
fyrir sveitarfélagið. Vestið sem Elín Agla klæðist er gert af
Daniel Stermac-Stein.
Á flugvellinum í Gjögri, sem er eina færa leiðin úr hreppnum frá
janúar og fram í mars ár hvert. Mynd: Davíð Már Bjarnason.
Elín með afa sínum Stefáni Árnasyni.