Vinnan - 01.03.1948, Qupperneq 15

Gamla konan við hliðina á mér heldur hönd-
unum í keltu sinni og horfir út. Og augnaráðið
er svo fullt af innilegri gieði, eiris og barns, er
sér heiminn í fyrsta sinn. Ekkert í lieimi er eins
fagurt og spenntar héndur gamallar móður; ég
verð að taka utan um þessa hendi, sem liggur
þarna svo full af liðagigt og bláum æðahnútum.
Hún er ísköld.
,,Það er víst langt síðan þið hafið verið uppi í
sveit, móðir góð?“ segi ég.
Hún kinnkar kolli. ,,En hvað sumarið getur
verið indælt nú á dögum.“
„Hvað ætli sé langt síðan?“ spyr ég aftur.
Hún drepur tittlinga. Svo segir hún eins og
annars hugar: „Ég hef raunar ekki komið þar
síðan ég kont til höfuðstaðarins — átján ára telpa.
En nú verð ég þar h'ka liéðan af.“
,Þú ætlar þá iíklega heim á æskustöðvarnar?“
Hún brosir íbyggin: „Þeir voi u reyndar búnir
að hola mér niður, en svo tók ég mér einu sinni
orlof sjálf. Því að nú hef ég Iiagað mér samkvæmt
annarra vilja í áttatíu og tvö ár og hef látið minn
eiginn sitja á hakanum. í vinstra kirkjugarðs-
horninu lieima er hæð, þaðan sést sólin setjast
þegar kvöldklukkunum er hririgt. Þaðan er vítt
útsýni. Þar vil ég helzt hvíla.“
Þetta var gamla konan úr bakhýsinu við Norð-,
urbrú — nú þekkti ég hana. Og fór að skilja.
„Hún fer út í sveit tii að deyja,“ greip yngri
konan inn í: Málfærið var eins og hún brenndi
sig á hverju orði — „hún er svo gömul. En við
hin, við förum vegna þess, að við viljum helzt
iifa. Já, þér fyrirgefið itvað ég tala óskýrt, en það
er vegna þess að þeir tóku tennurnar mínar og
seldu þær — líklega til að borga eittlivað, sem var
meira um vert.“ Svo fór hún að liósta — nú fyrst
sá ég hve hún var hræðilega mögur. Og það var
eins og hóstinn smitaði karlmanninn og börnin.
Þau hóstuðu öl 1 — þurrahósta með tómahljóði,
eins og þau væru lungnalaus.
„Það er brjóstveikin,“ livíslaði hún, „við höf-
um hana öll. En nú ætlum við út að sjónurn til
að láta okkur batna; það kvað vera svo heilnæmt
úti við sjóinn."
„Bara að það sé nú ekki of seint,“ segir gamla
konan. „Við fátæklingarnir byrjum stundum of
seint á slíku.“
„Ja, við höfum nú ekki getað það fyrri. Mað-
urinn Jrarna var sópbindari, og við urðum öli að
lijálpa honum til, svo að við gætum unnið fyrir
matnurn. Þá fór brjóstið."
„Er hann það þá ekki lengur?“ spurði ég. Mér
datt ýmislegt í hug. Hver vissi nema þau hefðu á
einhvern hátt getað hagnýtt sér aðstæðurnar, sem
stríðið skapaði. Þau voru öll að fara út að sjón-
um; það hlaut að vera brjósttæring, sennilega
mjög iilkynjuð.
„Nei,“ svaraði hún glaðlega. „Því að svo kom
stríðið — eða réttara sagt dýrtíðin, sem fylgdi því
— og hjálpaði okkur út úr öllum erfiðleikum. Þá
var engin leið að nokkuð iirykki lengur, ekki
einu sinni fyrir þurru brauði — smáskildingarnir
okkar voru orðnir svo lítils virði. En þá hittum
við Spámanninn frá Auðasreti.“
„Spámanninn frá Auðasæti?“
„Já, og við gengum í söfnuð hans. Þar þurfa
menn alls ekkert að borðja — það er eins konar
mótmæli gegn dýrtíðinni —' og þá má einu gilda
hvað maturinn kostar. Og ekki slíta merin fötum
heldur, því að sá fatnaður, sem hver fær um
leið og hann gengur í söfnuðinn, er Jrannig úr
garði gerður, að hann er ævarandi. Og fyrst allir
í söfnuðinum fá líka að ferðast ókeypis, Jrá fannst
okkur að nú liefðum við þó ráð á að ferðast út
að sjónum öll fimm.“
„Hafið þið þá enga farmiða?“ spyr ég áhyggju-
fullur yfir því, sem gerast muni þegar lestarstjór-
inn komi.
Hún hristir höfuðið brosandi. „Hvað ættum
við svo sem að gera með farmiða? Gamla konan
hefur heldur engan, því að hún er ein af okkur.
Er það ekki satt, mamma? Jú, í okkar liópi þekkj-
um við alltaf hvert annað á augunum."
I sarna bili kom lestarstjórinn. Hann vakti
manninn, sem svaf, og klippti af farmiða hans og
mínum, síðan fór hann aftur án þess að líta á hin
sex.
Feiti ferðafélaginn minn smjattaði einu sinni
og sofnaði síðan aftur. Og konurnar tvær fóru
aftur að tala — um allan þann skort og allar þær
þjáningar, sem þær liefðu orðið að líða áður en
þær komust upp á að lifa þessu nýja lífi. Karl-
maðurinn og börnin þrjú sátu hreyfingarlaus sem
fyrr, frá honum liéyrðist tilbreytingarlaus hryggla
og þau virtust alls ekki anda. En konurnar tvær
hafði ekkert getað bugað, endalaus þjáninga-
saga kom yfir varir þeirra eins og víxlsöngur,
sams konar grafskrift og hægt er að setja hverjum
einstaklingi af tugum þúsunda.
„Og að hugsa sér,“ sagði gamla konan, „að við
skulum hafa þessi hlunnindi núna. Tvisvar áður,
þegar þráin eftir bernskuheimilinu varð of sterk,
fór ég á stöðina og ætlaði með lestinni. Ég hafði
séð í blöðunum að margar lestir fóru um landið
á hverjum einasta degi og að í þeim vpru næg
sæti. Það var ekið með allt of mörgum auðum
VINNAN
43