Vinnan - 01.03.1948, Page 26

J U R I S E M J O N O F F :
AUÐUR JARÐAR
Sjóræningiar
Eyjan Haíti, innrásarstöð hinna spænsku sigur-
vegara, var ekki aðeins fyrsti staðurinn í nýja
heiminum, þar sem Evrópumenn náðu fótfestu,
lieldur einnig fyrsti staðurinn, sem búpeningur
var fluttur til. Mjólkurpeningurinn kunni strax
vel við sig á hinum grænu engjum eyjarinnar, þar
sem hvergi var rándýr og allt vafið í grasi.
Á seytjándu öld tóku Frakkar, Englendingar og
Hollendingar að þyrpast til Vesturindía. Spán-
verjar vöktu yfir réttindum sínum með mikilli
afbrýðisemi. I>eir hindruðu aðflutning annarra
evrópskra landnema, og dfápu þá blátt áfram,
ef nauðsyn bar tif. Á smáeyjunni Tortuga, sem
liggur við norðvesturströnd San DómingÖ, evði-
fögðu Spánverjar fyrstu nýlendu Hollendinga.
I’eir landnemanna, sem af komust gengu í banda-
lag við franska og enska ævintýramenn og stofn-
uðu nýja nýlendu, sem var að vísu með allt öðr-
um hætti: Það var sjóræningjanýlenda, en vík-
ingarnir réðust á og hruðu skip, sem sigldu milli
Kúbu og Spánar. Bækistöð sína höfðu þeir á
lítilli eyju, Tortuga við vesturströnd Haíti, en
þar eru hafnir góðar. Sjóræningjarnir öfluðu sér
matar af gripahjörðunum á Haíti, og vopnin
fengu þeir frá enskum herskipum, er voru þar á
sveimi „af hendingu“.
I öllum þessum ræningjaleiðangrum, reið rnest
á nautpeningnum. Verkaskiptingu hafði verið
komið á í sjóræningjaríkinu. Nokkur hluti íbú-
anna dvaldist á landi til þess að veiða og slátra
dýrunum og ganga frá kjötforðanum. Kjötið var
þurrkað á tréristum að Indíánasið. Indíánar
nefndu þessar ristar „búcak“ og vistastjórarnir
voru nefndir eftir þeim og kaflaðir „búkanérar”.
— Nafn þetta er ennþá notað um sjóræningja
bæði í Englandi og Ameríku, og stundum einnig
um kauphallarbraskara. Aðrir af borgurum sjó-
ræningjaríkisins „unnu“ á sjónum og voru kall-
aðir „flibustarar“ („sjóræningjar") — af enska
orðinu „fly boats“ eða hollenzka orðinu „Vlie“,
sem er nafn á smábæ einum í Hollandi, en þar
tíðkuðust bátar af sömu tegund og þeir, sem
sjóræningjarnir notuðu.
Allt heyrir þetta fortíðinni til. Sjóræningjarnir
hurfu, þegar Englendingar höfðu ekki lengur not
fyrir þá. En á seytjndu öld voru þeir voldugir,
og rómurinn um afrek þeirra barst víða.
Frá Vesturindíum bárust nautgripirnir fyrst
til grassléttanna í Mið-Ameríku. Þess var skannnt
að bíða, að þeir kæmust alla leið til preríanna, og
gerðust þar hálfvilltir. Seinna fluttu hollenzkir
og sænskir landnemar nýjar hjarðir taminna
nautgripa frá Evrópu til Norðausturstrandar
Ameríku. Spánverjar fluttu nautgripi til Brasilíu,
og þaðan breiddust þeir út yfir graslendur Argen-
tínu. í öllum löndum Mið- og Suður-Ameríku
fylltist allt af nautum. Skepnunum var slátrað
miskunnarlaust til þess að ná húðunum. Kjötinu
var fleygt eða það Var þurrkað til eldsneytis. Á
seytjándu öld þurftu jesúítar að láta skera út
altaristöflu til nýrrar kirkju. Listaverkið kostaði
30.000 reals eða naut. Hvert naut hefur þannig
verið eins reals virði, sem eftir þeirra tima pen-
ingareikningi gilti eitthvað svipað og fimmeyr-
ingur.
Á átjándu öld fluttu Evrópumenn nautgripi
til Ástralíu og Nýja-Sjálands. Þeim fjölgaði brátt.
Senn var svo komið, að suðurhelmingur jarðar
var orðinn mesta „kjötforðabúr“ heimsins.
Djöfullegt uppátæki
Kjötverzlun var þegar orðin allmikil meðal
Forn-Grikkja. Ef trúa má frásögum sagnaritar-
anna, voru til götusalar, sem seldu Hellenum
„heit bjúgu“. En í Rþmaborg var það þó enn
mikilvægara viðfangsefni fyrir ríkisstjórnina að
afla borgarbúum kjötforða. Kjötöflunin varð þó
fyrst verulega aðkallandi þegar líður fram á mið-
aldirnar. Hvað eftir annað kom það á daginn, að
Evrópumenn voru ekki sjálfbjarga af eigin fram-
leiðslu. Stundum hækkaði kjötið upp úr öllu
valdi. í lok miðalda voru stórar nautgripahjarðir
reknar vestur á bóginn frá Póllandi og víðar úr
54
VINNAN