Vinnan - 01.03.1948, Page 27

austur og suður Evrópu. Það leynir sér ekki, að
verzlunin hefur hlotið að bera sig, þrátt fyrir mik-
il útgjöld, drjúga tolla og stöðuga áhættu á leið-
inni, eins og t. d. þá er Michael Kohlhaas varð
fyrir.
• Á sextándu öld var mikill kjötskortur um alla
Evrópu. Bændastyrjaldirnar og loks þrjátíu ára
styrjöldin skaðaði kvikfjárræktina hvað eftir ann-
að, og auk þess var nú æ meira land tekið til
kornyrkju. Samtímis þessu uxu borgirnar. Fólk-
inu fjölgaði mikið, og kjötneyzlan óx, því að þá
eins og nú neyttu menn meira kjöts í borgum en
sveitum. Er leið að lokum nítjándu aldarinnar
skipaði Evrópa sama sæti í heiminum og Róma-
borg hafði forðum í Rómaríki. Matvælin voru
flutt hvaðanæva að til Evrópu. Það varð okkur
til hamingju að handan hafsins voru saman
komnar ótæmandi birgðir af kjöti.
í Evrópu brutu menn heilann um það, hvernig
þeir ættu að ná í kjöt, og í löndunum handan
hafsins vissu. menn ekki, hvað þeir áttu að gera
við það. England var sjálfbjarga með kjötfram-
leiðslu sína fram á miðja nítjándu öld, og Eng-
lendingar fluttu meira að segja út sauða- og
svínakjöt. Efpp frá þessu tóku þeir að flytja inn
kvikfénað á fæti, ásamt söltuðu og reyktu fleski
frá meginlandi Evrópu og Ameríku. I fyrstunni
bætti þessi innflutningur úr þörfinni, en um
1860 fór ástandið að verða ískyggilegt. England
var orðið mesta iðnaðarland í heimi. Það varð að
afla enskum verkamönnum matar. í þinginu og
blöðunum var ekki rætt um annað en kjötskort-
inn. Eins og gefur að skilja var skipuð nefnd í
málið, og anðvitað var hún ekki skipuð af „Eélagi
kjötkaupmanna“, lieldur „Listvinafélagi" (,,So-
ciety of Arts“). Nefndin athugaði einkum gaum-
gæfilega möguleikana á að afla kjöts frá löndun-
um handan hafsins. Verðlaunum var lieitið, leit-
að að uppfyndingamönnum og hver einasta til-
laga reynd til liins ýtrasta. Yfir 200 einkaleyfi
voru gefin.
Meðan verið var að rannsaka allar þessar til-
lögur í Lundúnum, sátu menn ekki aðgerðar-
lausir í Argentínu og Ástralíu. í bvrjun nítjándu
aldar höfðu þegar verið gerðar tilraunir með að
sjóða niður kjöt. Frakkar riðu hér á vaðið. I
fyrstunni geymdu menn kjötið í glösum, sem
járndósir leystu af hólmi, því að biikkdósir voru
ekki teknar til notkunar fyrr en um 1850.
Árum saman fluttu Argentínumenn saltkjöt og
fé á fæti til Evrópu. — Þetta voru afurðir frá
,,saladeros“ (sláturhúsunum). Gjörnýtingin hófst
þó ekki fyrr en á árunum 1860—70,'' þegar hinn
framtakssami verkfræðingur Giebert frá Ham-
borg stofnaði hlutafélag í Fray Bentos til fram-
leiðslu á kjötkjarna með aðferð Liebigs. Hinn
snjalli þýzki könnuður liafði stungið upp á að-
ferð til vinnslu og geymslu á kjötkjarna, og
bjargaði þannig kvikfjárrækt Argentínumanna
frá hruni. Á árunum eftir 1890 var Liebigfélagið
eitt þýðingarmesta atvinnufyrirtæki á svæðinu
kringum La Plata. Það átti yfir 2.500 ferkílómetra
beitiland í Argentínu, Paraguay og Uruguay, og
frá sláturhúsum þess komu árlega 200.000 gripa.
Árið 1881 slitnaði upp úr störfum nefndarinn-
ar í Lundúnum, án þess að nokkur hefði unriið
til verðlaunanna, 100 punda, sem heitin voru
þeim er fann upp aðferð til kjötgeymslu. En þá
var í raun og veru búið að uppgötva þetta, og
kjötflutningur var meira að segja hafinn frá
Ástralíu. í nær fjörutíu ár liöfðu uppfyndinga-
menn alls staðar um heim spreytt sig á sama
verkefninu. Nákvæmlega tuttugu árum áður
komst fyrsta frystihús veraldarinnar á laggirnar
suður í Sidney. Frumkvæði að þessu átti ástralski
iðjuhöldurinn Thomas S. Mort og franskur verk-
fræðingur, Nicolle að nafni. I upphafi vakti jiað
fyrir Mort að finna aðferð til þess að flytja fryst
kjöt. Það var eitthvað stórkostlegt við þessa hug-
mynd, og Mort var ekki lengi að sjá hvílíka þýð-
ingu ltún gæti haft. Það var ekki að ástæðulausu,
að liann kallaði þessa hugmynd sína seinna ,,a
dialiolical idea“. Sú hiigsun, sem lá að baki jrví
að tengja meginlöndin saman með „tilbúnum"
kulda og byggja ísbrú yfir miðjarðarlínuna var í
þann tíð jafn mikil fjarstæða, eins og ef einhver
léti sér detta það í hug nú á tímum að liita upp
Grænland eða rækta pálma á Norðurheimskaut-
inu. Ástralíumenn sjálfa skorti tilfinnanlega ís.
Við þurfum ekki annað en minnast þess, að þeir
fluttu um jxer mundir inn ís frá Ameríku.
Mort vann í þrjátíu ár að undirbúningi fyrstu
freðkjötssendingarinnar 'til Englands. Og þegar
allt var komið í kring, og búið var að ferma sér-
staklega útbúið gufuskip með kjöti, — kom
skyndilega babb í bátinn. Það kom á daginn að
allar kælipípurnar höfðu brotnað meðan skijiið
lá í höfninni. Kælikerlið var ónýtt, og það varð
að liafa hraðar liendur á að skipa kjötinu upp
aftur. Tilraunin liafði misheppnast. Mort andað-
ist tveitnur árum síðar, árið 1878. Hann liafði
varið 80.000 punda af eignum sínum til tilrauna
þessara, og 20.000 til „squattes“, sem voru sauð-
fjárbú eftir kenningu lians. Eftir dauða Morts
kom ekkert af þessu fé fram.
FramhalcL
VINNAN
55.