Stefnir - 01.04.1994, Qupperneq 21

stæður í milliríkjaviðskiptum allt aðrar en
þá voru. Nú erurn við Islendingar aðilar
að EES, búið er samþykkja GATT og
nýtt og öflugt fríverslunarsvæði orðið að'
veruleika í Norður-Ameríku. Við Islend-
ingar stöndum nú á tímamótum enn og
aftur því þótt aðild að Evrópubandalaginu
(EB) sé ekki álitinn vænlegur kostur á
þessum timapunkti þá er aðild Islands að
EB í framtíðinni vel hugsanlegur að
margra mati. Aðild Islands að NAFTA
virðist aftur á móti við fyrstu sýn bjóða
upp á marga vænlega kosti- fyrir Islend-
inga.
Efnhagslegur ávinningur íslands
Af aðildarríkjum NAFTA eru Bandarík-
in stærsti viðskiptaaðili Islendinga. Is-
Ienskar afurðir hafa átt greiðan aðgang að
Bandríkjamarkaði og verður sá aðgangur
tryggari nreð GATT þó fríverslunarsamn-
ingur sé að sjálfsögðu öruggari. Utflutn-
ingur Islands til Bandaríkjanna s.l. 5 ár
hefur verið á bilinu 10-18% af heildarút-
flutningi, en innflutningur á sama tíma var
á bilinu 7-14,5%. Útflutningur árið 1992
nam kr. 10 milljörðum, en innflutningur 8
milljörðum. Þrátt fyrir minni útflutning
Bandaríkjamanna eru tolltekjur mun hærri
á Islandi en í Bandaríkjunum, sem þýðir
að ríkissjóður Islands fær meira í kassann
heldur en ríkissjóður Bandaríkjanna vegna
viðskipta landanna.
Helstu kostir þess að Island yrði aðili að
NAFTA með tilliti til Bandaríkjanna yrðu
eftirfarandi:
1. Þar sem NAFTA nær yfir vörur,
þjónustuviðskipti og fjárfestingar gæti
samningurinn aukið atvinnutækifæri og
bætt lífskjör.
2. NAFTA gæti aukið áhuga á banda-
rískum fjárfestingum hér á landi, sér-
staklega fyrirtækja eins og álfram-
leiðslufyrirtækja.
3. Færa má rök fyrir því að aðild að
NAFTA sé eðlilegt framhald af EES-
samningnum á meðan aðild að Evrópu-
bandalaginu er ekki á dagskrá, enda
Bandaríkin mikilvægasti markaður Is-
lands á eftir EB.
4. Islensk fisksölufyrirtæki í Bandaríkj-
unum og aðrir innflytjendur myndu
losna við tollagreiðslur í Bandaríkjun-
um og útflytjendur hér myndu njóta
góðs af.
5. Bandarísk fyrirtæki og íslenskir inn-
flytjendur myndu njóta góðs af því að
tollagreiðslur hér myndu falla niður.
Við íslendingar stöndum nú á tímamótum
enn og aftur því þó aðild að Evrópu-
bandalaginu (EB) sé ekki álitinn vænlegur
kostur á þessum tímapunkti þá er aðild
íslands að ES í framtíðinni vel hugsan-
legur að margra mati. Aðild íslands að
NAFTA virðist aftur á móti við fyrstu
sýn bjóða upp á marga vænlega kosti.
Ríkissjóður yrði af tollatekjum en á
nióti kærni að þjóðhagslega hag-
kvæmara er að kaupa á sem lægsta
verði og eru verð oft lægri í Bandaríkj-
unum en í Evrópu.
6. NAFTA væri viss trygging gegn
haftastefnu í milliríkjaviðskiptum sem
getur skollið á hvenær sem er, þó ný
tilkomið GATT samkomulag minnki
líkur á því.
7. Fastmótaður fríverslunarsamningur
við rfki tryggir festu og öryggi í við-
skiptum landa.
Kostir við aðild eru sjálfsagt mun fleiri
en hér hafa verið taldir en gallar við að-
ild gætu hugsanlega tengst Kanada
vegna samkeppni við Island um sölu á
fiskafurðum. Sú staða gæti flækt samn-
ingaviðræður að einhverju leyti.
ísland og Mexíkó
Þó svo nær engin viðskipti séu á milli
íslands og Mexíkó í dag er ýmislegt sem
bendir til þess að stökkbreyting geti átt
sér stað í viðskiptum landanna í náinni
framtíð. Hafa verður í huga að efnahagur
Mexíkó hefur batnað gífurlega að undan-
förnu og hefur hagvöxtur verið mikill
eða á milli 4 og 8%. Það er samdóma álit
þeirra sem rannsakað hafa áhrif NAFTA
á efnahag aðildarríkjanna að Mexíkó
muni hagnast mest. Um 76% af útflutn-
ingi Mexíkó fer til Bandaríkjanna og
þótt tollar hafi verið fremur lágir fyrir
gildistöku NAFTA eða um 4% þá munar
miklu um afnám þeirra. Samningurinn
o
styrkir því efnahag Mexíkó enn frekar og
mun kaupmáttur almennings aukast veru-
lega í framtíðinni. Norðmenn virðast hafa
verið fljótari til en við íslendingar að upp-
götva þennan vaxandi markað. Norðmenn
selja nú saltfisk, bæði þurrkaðan og blaut-
verkaðan, og lax til Mexíkó og telja þeir
að hægt sé að auka söluna þangað veru-
lega. Til þessa hafa kanadamenn verið
nær einir um að selja þorsk á ýmsu
vinnslustigi til Mexíkó, en vegna hruns
þorskstofnanna við Kanada telja Norð-
menn að þar gefist möguleikar sem þeir
ætla sér að nýta. Frá áramótum '92/'93 til
loka september voru flutt 432 tonn af
fiskafurðum frá Noregi til Mexíkó að
verðmæti tæpar 200 milljónir og var því
spáð að sú tala yrði orðin tvöföld í árslok.
Þessar staðreyndir og kannanir íslenskra
aðila á hugsanlegum viðskiptum og sam-
vinnu á sviði sjávarútvegs við Mexíkó,
sem lofa mjög góðu, benda til þess að að-
ild íslands að NAFTA sé ekki síður álit-
leg að teknu tilliti til Mexíkó.
Staða mála í dag
Ef við Islendingar sækjuin um aðild að
NAFTA þá myndi það þýða marghliða
viðræður. Nú hefur Chile sótt formlega
um aðild og verið vel tekið. Viðbrögð
Bandaríkjanna til þessa gagnvart hug-
myndinni um gerð fríverslunarsamnings
við ísland hafa verið þau að æskilegt sé
að ljúka GATT-viðræðunum fyrst. Nú er
þeim lokið. Bandaríkjamenn hafa aldrei
hafnað viðræðum um fríverslunarsamning
við Island. Bandarísk stjórnvöld hafa bent
á að Island þurfi að óska formlega eftir
viðræðum, reka þurfi málið í Washington
og að óskir um gerð fríverslunarsamnings
verði teknar í þeirri röð sem þær berast.
Nú í febrúar er von á lokaskýrslu starfs-
hóps senr ríkisstjóm Davíðs Oddssonar á-
kvað að skipa til þess að gera forkönnun
á gerð fríverslunarsamnings við Banda-
ríkin. í þeirri skýrslu er NAFTA samning-
urinn veginn og metinn með hliðsjón af
hagsmunum Islands. Hvað ríkisstjómin á-
kveður að gera í framhaldinu verður tím-
inn að leiða í ljós. En ef stefnuskrá og
starfsáætlun ríkisstjórnarinnar frá 1991 er
höfð í huga, þ.e. að ríkisstjórnin líti á það
sem meginmarkmið sitt í utanríkisvið-
skiptunr og markaðsmálum að tryggja
okkar útflutningsgreinum jafna sam-
keppnisstöðu gagnvart erlendum keppi-
nautum, þá hlýtur aðild Islands að
NAFTA að samrýmast þeirri stefnu.