Stefnir - 01.04.1995, Síða 30

BLA I R
PENNAR
HVAÐ IVIYNDI GERAST EF
FÍKNIEFNI YRÐU LEYFÐ?
fFíkniefni eru
« af mörgum talin
'I mesti bölvaldur
' okkar daga.
Hvort að það er
rétt skal ósagt
látið en á því er enginn vafi að
full ástæða er til umræðu um
hvernig best verði tekist á við
þann vanda sem þau skapa.
Bent hefur verið á að hugsan-
lega sé besta leiðin til að minnka
fíkniefnavandann að aflétta
banni við sölu og neyslu efnanna.
Hafa margir brugðist ókvæða
við slíkum hugmyndum og hefur
umræðan um þessi mál oftast
stjórnast meira af tilfmningahita
en skynsemi og eru órökstuddar
fullyrðingar og hlevpidómar al-
gengir. En hver eru helstu rökin
fyrir því að ekki skuli banna
fíkniefni?
Nytsemisrök
Þegar talað er um fíkniefha-
vanda er rétt að skilgreina við
hvað er átt. Flestir eiga væntan-
lega við ógæfu fólksins sem
neytir efnanna annars vegar og
hins vegar glæpi sem neyslan
hefur í fór með sér og bitna á
fleirum en neytendunum.
Reynum nú að gera okkur í
hugarlund hvað gerðist ef fíkni-
efni yrðu leyfð. í fyrsta lagi yrði
stoðunum kippt undan skipu-
lögðum glæpasamtökum sem
byggja starfsemi sína á dreifingu
fíkniefna. í öðru lagi yrði auð-
veldara að hafa eftirlit með gæð-
um efnanna. Neytendur gæm
með löglegum hætti náð fram
rétti sínum gagnvart óheiðarleg-
um fíkniefnasölum. I þriðja lagi
mundi verð efnanna hríðlækka,
a.m.k. ef ekki kæmi til skatt-
eftir Þorstein Arnald
heimta eða aðrar samkeppnis-
hömlur.
Það er einkum lækkun á verði
fíkniefna sem orkar tvímælis.
Hún gæti leitt til aukinnar neyslu.
Hvort og hversu mikið er þó afar
erfitt að meta. Á móti leiddi
lækkun til þess að mjög auðvelt
yrði fyrir fók að fjármagna neysl-
una og því mundi auðgunarglæp-
um í tengslum við hana án efa
fækka mjög. í huga þeirra sem
Það er einkum
lœkkun á verði fíkni-
efna sem orkar tví-
mælis. Húngœti
leitt til aukinnar
neyslu. Hvortog
hversu niikið erþó
afar erfitt að meta.
aðhyllast þá skoðun að banni
skuli aflétt vegur einhver neyslu-
aukning létt samanborið við aðr-
ar afleiðingar. Færa má rök fyrir
því að óæskilegar afleiðingar
fíkniefnaneyslu fyrir þá sem ekki
neyta efnanna yrðu nær úr sög-
unni. Líklegt er að ef þau fíkni-
efni sem nú eru ólögleg yrðu
leyfð mundi neysla þeirra færast
í svipað horf og þeirra sem þegar
eru leyfð svo sem áfengis og tó-
baks.
Undanfama áratugi hefur gíf-
urlegu fé verið varið til að
stemma stigu við útbreiðslu
fíkniefna í heiminum. Oftast
kemur þetta fé úr galtómum rík-
issjóðum. Þrátt fyrir allan þenn-
an fjáraustur virðist baráttan litlu
hafa skilað.
Frelsisrök
Hvenær er maður frjáls? Þegar
frelsi hans takmarkast einungis
af því að það skerði ekki sam-
bærileg réttindi annarra. Erfitt er
að sjá að neysla einhvers einstak-
lings á fíkniefnum brjóti gegn
þessari meginreglu. Það á að
vera hverjum manni í sjálfsvald
sett hvort hann kýs að neyta hass
og amfetamíns líkt og hvort hann
neytir áfengis eða tóbaks. Aftur
á móti fylgir öllu frelsi ábyrgð og
þó að mönnum eigi að vera
frjálst að neyta fíkniefna er ekki
þar með sagt að þeir eigi að geta
velt afleiðingunum yfir á aðra.
Sölu og neyslu fíkniefna má
skipa í flokk „glæpa“ sem nefna
má „glæpi án fómarlambs". Ef
fíkniefnaviðskipti fá að fara fram
á frjálsum markaði er enginn eðl-
ismunur á kaupum manna á
fíkniefnum og kaupum á öðrum
neysluvamingi. Samið er um
verð og afhendingarskilmála og
enginn er neyddur til þátttöku.
Enginn er raunvemlegt fómar-
lamb.
Misjafnt er hvor rökin fylgis-
mönnum lögleyfingar fíkniefna
fmnast mikilvægari. Meðal fylg-
ismanna nytsemisrakanna er
breska vikuritið The Economist
og meðal þeirra sem aðhyllast
frelsisrökin má nefna Thomas
Szasz prófessor í geðlæknisfræði
við Syrakúsuháskóla í Bandaríkj-
unum.
Víða erlendis er umræða um
hvort leyfa skuli fleiri gerðir
fíkniefna komin á fullan skrið.
Það er einungis spurning um
tima hvenær íslendingar þurfa að
taka þátt í þeirri umræðu -
á fordómalausan hátt.
30