Fjarðarfréttir - 01.12.1969, Blaðsíða 13

Fjarðarfréttir
13
HafnarfjarSarhöfn áSur en hafnargarSarnir voru byggSir.
annálum og biskupasögum. Mér
þykir líklegt að orsökin fyrir þessu
sé meðal annars sú, að lítil byggð
hafi verið hér við fjörðinn í þá tíð.
Það hefur verið talin ein höfuð-
ástæðan fyrir því að Islendingar
misstu sjálfstæði sitt og játuðust
undir Gamla sáttmála 1262, að
skipastól þeirra hafi hnignað svo
mikið, að þeir hafi ekki sjálfir get-
að annazt flutninga til landsins.
Samkvæmt Gamla sáttmála áttu
að sigla hingað út 6 skip árlega, en
mjög oft varð misbrestur á þessu.
Af þessu sést einnig, að ekki er að
vænta mikillar skipakomu til Hafn-
arfjarðar á þessu tímabili.
I upphafi 15. aldar hefja Eng-
lendingar kaupsiglingar hingað og
fiskveiðar, og hefst þá nýtt tírna-
bil í sögu Hafnarfjarðar.
Líklegt er talið, að árið 1413 hafi
fyrsti enski kaupmaðurinn komið
til Hafnarfjarðar, en strax tveim
árum seinna, eða 1415, er sögð
mikil erlend sigling hingað til
Hafnarfjarðar. Þá lágu hér 6 skip
frá Englandi um sumarið. Talið er
að Hafnarfjörður hafi verið aðal-
höfn enskra kaupmanna hér við
land. Flestir eru hinir ensku kaup-
menn í Hafnarfirði taldir vera frá
Hull.
Margur frægur maðurinn hefur
siglt héðan úr firðinum utan eða
stigið hér fyrst á land úr utanferð.
Árið 1430 steig hér fyrst á land
af ensku skipi Jón biskup Gerreks-
son, en sá maður hefur orðið fræg-
ur að endemum, bæði hér heima
og erlendis. Þrem árum seinna sauð
upp úr hjá Islendingum vegna of-
stopa Jóns biskups og manna hans
og voru þeir drepnir sumarið 1433,
sem frægt er orðið.
Árið 1473 hefst samkeppni milli
Englendinga og Hansakaupmanna
um Hafnarfjörð. Einnig hefjast á
þessum tíma kaupsiglingar hingað
frá Hollandi. Þessari baráttu milli
Englendinga og Hansakaupmanna
lauk með því, að Englendingar
voru flæmdir burt héðan. Hansa-
kaupmenn, og þeir aðallega frá
Hamborg, héldu svo verzluninni
hér í Hafnarfirði nær óslitið í um
130 ár, eða til 1603, en árið áður
hófst einokunarverzlun Dana hér á
landi. Um svipað leyti lagðist nið-
ur verzlun í Straumi og Vatns-
leysuvík.
Verzlunarstaður Hansakaup-
manna var staðsettur í suðurhöfn-
um við Oseyri. Þeir virðast hafa
búið vel að sér hér og létu meðal
annars gera hér kirkju árið 1537 og
hefur það líklega verið mjög vönd-
uð kirkja, því hún var sögð með
koparþaki.
Verzlunarhús Hansakaupmanna,
og þá líklega kirkjan með, voru rif-
in niður samkvæmt konungsfyrir-
skipan árið 1608.
Þegar einokunarverzlun Dana
hófst, skipti mjög til hins verra fyr-
ir íslendinga, eins og öllum er
kunnugt.
Árið 1677 er verzlunarstaður ein-
okunarverzlunarinnar fluttur norð-
ur fyrir fjörðinn, en hann hafði
staðið á Hvaleyrargranda, líklega
rétt við Skiphól, og má ætla að
ástæðan fyrir flutningi þessum hafi
verið sjávargangur á grandanum.
Einokunartímabilið var jafnt fyr-
ir Hafnfirðinga sem aðra íslend-
inga hörmungatíð, og eru ótal
margar sögur til um viðskipti ís-
lendinga og Dana á þessum tíma,
og eru þær fæstar Dönum né oss
ánægjulegar til endurminningar,
og verða þær ekki raktar hér.
Undir lok einokunarverzlunar-
innar á íslandi, þ. e. í tíð konungs-
verzlunarinnar, nákvæmlega tiltek-
ið árið 1759, var verzlun í Hafnar-
firði lögð niður og viðskiptin flutt
í Hólminn við Reykjavík. Var þetta
gert í þeim tilgangi að spara
mannahald við konungsverzlunina.
Ári seinna, eða 1760, var þó verzl-
un í Hafnarfirði endurreist.
Þær urðu lyktir á einokunar-
verzluninni að árið 1786 var verzl-
un á Islandi gefin frjáls öllum
þegnum Danakonungs, en upp úr
því fór hagur íslendinga að batna.
Árið 1794 kemur Bjarni Sívertsen
til Hafnarfjarðar og tekur hér verzl-
un. Brautryðjendastörf þessa frá-
bæra, djarfa og hamingjusama at-
hafnamanns í þágu Hafnarfjarðar
og í rauninni alls Islands eru ómet-
anleg. Bjarni rak hér mikla verzlun
og útgerð. Hér vil ég rétt aðeins
minna á eitt brautryðjendastarf
hans, en það var í skipasmíði, er
hann lét byggja hér í Hafnarfirði
um 1803 fiski- og flutninga-jakt,
sem hann nefndi Hafnefjords Pröv-
en. Skip þetta var að vísu ekki
stórt, 18 álnir og 21 þumlungur á
milli stafna, en reyndist vel og
dugði Bjarna lengi.
Á 19. öldinni voru hér margir
ágætir athafnamenn, framsýnir og
dugmiklir, sem allir stuðluðu beint
og óbeint að tilveru og uppbygg-
ingu Hafnarfjarðarbæjar og um
leið hafnarinnar. Flestir þessara
manna, einkum þó þeir er lifðu á
síðari hluta 19. aldar, munu enn
vera fullorðnum Hafnfirðingum vel
í minni, en of langt yrði að fara að
tala um þá hér.
Skýrslur eru til um siglingu frá
útlöndum til Hafnarfjarðar á nær
hverju ári frá 1856 til 1907. Á þessu
51 ári komu 435 skip til Hafnar-
fjarðar eða að meðaltali 9 skip á
ári. Að sjálfsögðu voru skip þessi
mjög misstór. Var stærsta skipið
3202 smálestir, en það minnsta 167
smálestir.
Eg hefi nú farið í stórum stökk-
um yfir sögu hafnarinnar og byggð-
arlagsins hér við fjörðinn fram að
þeim merku tímamótum, að Hafn-
arfjarðarbær fékk kaupstaðarrétt-
indi og var skilinn frá Garða-
hreppi, en það var 1. júní 1908.
Eitt af því fyrsta, sem hin nýja
bæjarstjórn Hafnarfjarðar tók sér
fyrir hendur árið 1908, var að semja
frumvarp til hafnarreglugerðar fyr-
ir Hafnarfjarðarhöfn. Reglugerð
þessi var staðfest með nokkrum
breytingum af stjórnarráðinu og
tók hún gildi 1. janúar 1909. Þessi
reglugerð var stutt og ófullkomin,
þar sem engin reynsla var fyrir
hendi um samning slíkrar reglu-
gerðar og voru endurbætur því
fljótt nauðsynlegar. Fyrstu endur-
bætur á hafnarreglugerðinni voru
gerðar strax 1911, svo aftur 1913 og
1915. Næstu mikilvægar breytingar
voru gerðar 1930, en svo ekki aftur
fyrr en 1950, svo 1960. aftur 1966
og síðast nú í ár, en þá varð breyt-
ing á gjaldskrá. Enn mun þurfa að
breyta reglugerðinni vegna tilkomu
hafnarinnar í Straumsvík.
Hin fyrsta hafnarnefnd var kjör-
in af bæjarstjórn líklega 1908.
Fyrsti bókaði fundur nefndarinnar
var haldinn 9. september 1909, fyr-
ir réttum 60 árum, eins og ykkur er
nú kunnugt. í þessari fyrstu hafn-
arnefnd áttu þeir sæti: Magnús
Jónsson bæjarstjóri, Ágúst Flygen-
ring og Sigfús Bergmann. Ég vil
leyfa mér að segja það hér, að jafn-
an síðan hafa ágætis menn átt sæti
í hafnarnefnd og síðar hafnarstjórn,
menn, sem unnið hafa fyrir bæjar-
félag sitt af dugnaði og ósérhlífni.
Kosning fyrstu hafnarnefndar-
innar var upphafið að skipulegum
rekstri hafnarinnar og uppbygg-
ingu hafnarmannvirkja hér við
fjörðinn á vegum bæjarfélagsins.
Upphafið að þeim miklu og öru
framförum, sem orðið hafa hér við
fjörðinn síðastliðin 60 ár.
Hér í Hafnarfirði, þar sem höf-
uðatvinnuvegurinn er sjávarútgerð,
varðar miklu að skilyrði fyrir þeim
atvinnurekstri séu sem bezt. Eitt
þeirra meginskilyrða er örugg höfn.
Sjávarútvegurinn er höfuðgrund-
völlur undir hag bæjarfélagsins,
eins og reyndar íslenzku þjóðar-
innar allrar.
Hafnarnefnd og bæjarstjórn hafa
ætíð gert sér þetta ljóst, og því
hefur ætíð verið unnið ötullega að
uppbyggingu hafnarinnar. I því
sambandi hefur bæjarfélagið notið
góðrar og vinveittrar aðstoðar, fyrst
landsstjórnar og landsverkfræðings
og nú síðast ríkisstjórnar og hafnar-
málastofnunarinnar.
Vil ég hér færa ríkisstjórn íslands

,ar®urinn var lengdur meS innrásarkerjum frá Hollandi.