Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1980, Síða 129

Notkun getnadarvama
Enginn vafi er á, að aukin notkun getnaðar-
varnalyfja hefur stuðlað að vaxandi tíðni
lekanda. í hóprannsókn Hjartarverndar meðal
kvenna 1969-1970 kom í ljós, að 30 % kvenna
á aldrinum 34-45 ára notuðu getnaðarvarna-
töflur. Notkun getnaðarvarnalyfja á íslandi
er mikil og er talið að allt af 70-80 % kvenna
noti slíka vörn (3). Pillunotkun mun hafa
minnkað nokkuð en lykkjunotkun hefur aukist.
Ætla mætti, að aukin notkun á öruggri getnað-
arvörn meðal kvenna, p.e. getnaðarvarna-
töflum eða lykkju, hafi leitt til minnkandi
notkunar á gúmmíverjum. Upplýsningar frá
innflutningsfyrirtækjum benda pó til pess að
sala á smokkum aukist jafnt og pétt. Árið 1976
voru um 250 púsund smokkar fluttir inn. Það
er umhugsunarvert, að gefi tölur pessar rétta
mynd af notkun gúmmíverja í landinu pá nota
íslendingar vörur pessar u.p.b. 3svar-4sinnum
minna en Svíar ef tekið er mið af íbúafjölda
landana. (Sjá síðar). 35 % tollur er á smokk-
um. Þeir fást yfirleitt eingöngu í lyfjabúðum,
en pó hefur eitt olíufélaganna boðið pá til sölu
á bensínstöðvum sínum. Nauðsynlegt er að
stuðla að aukinni notkun gúmmíverja, sem er
traust vörn gegn lekanda.
í Norður-Evrópu og Bandaríkjunum hefur
aukning lekanda verið skýrð með:
1) Tíðari skiptum á rekkjunaut
2) Auknum flutningum fólks almennt
3) Auknu viðnámi lekandabakteríunnar gegn
sýklalyfjum
4) Minnkaðri notkun smokks, hettu og krema
5) Aukinni notkun annarra getnaðarvarna
Minnkun á fjölda tilfella sem hefur orðið vart í
Svípjóð hefur verið skýrð með:
1) Aukningu í sölu smokka úr 35 milljónum í
50 millj. á ári
2) Mun fleiri konur uppgötvast nú, pannig að
hlutfallið konur/karlar nálgast 1:1
3) Fólk sem leitar til kynsjúkdómastöðva gef-
ur upp færri rekkjunauta nú en var á
tímabili
4) Notkun á ampicillin hylkjum í stað penicil-
linsprauta við meðferð, hefur e.t.v. aukið
vilja sjúklinganna að leita eftir meðferð
Aukning skráðra tilfella af lekanda hérlendis
stafar líklega af eftirfarandi:
1) Bættri skráningu, (heilbrigðisyfirvöld hafa
lagt áherslu á bætta skráningu)
2) Betri greiningarmögluleikum
3) Aukinni notkun getnaðarvarnalyfja
4) Frjásara kynlífi
5) Aukningu utanlandsferða
6) Hugsanlegt er að smokkur sé notaður
sjaldnar við skyndikynni, par eð forðast má
pungun með öðrum getnaðarvörnum
Nauðsynlegt er að snúast til varnar gegn
pessum faraldri. Helsta vopn okkar er fræðsla
til peirra aldurshópa sem verða fyrir sjúkdómn-
um. Nauðsynlegt er að auka kynfræðslu í
skólum og meðal almennings. Einnig skal
dreifa fræðslubæklingum um kynsjúkdóma og
varnir gegn peim til ferðaskrifstofa. Nú pegar
hefur bæklingum verið dreift í tugpúsundum
eintaka til skóla og heilsugæslustöðva.
Heilbrigðisyfirvöld hyggjast ná víðtæku
samstarfi við heilbrigðisstéttir um allt land og
skólayfirvöld til að ráðast gegn vanda pessum.
Einnig verður haft náið samráð og samvinna
við læknanema í sambandi við fræðslu til
unglinga. Jafnframt verður leitað til heilsu-
gæslustöðva og óskað eftir að par verði hafin
öflug fræðsluherferð í samvinnu við skóla. Frá
Noregi hafa verið fengin fræðslugögn sem
verið er að samræma íslenskum staðháttum.
HEIMILDIR
t) WHO Technical report series no. 616, 1978.
Genéve 1978.
2) Ó. Steingrímsson, K. Jónsdóttir og A. Kolbeins-
son. Læknablaðið 1976,216-218.
3) Gunnlaugur Snædal, persónulegar upplýsingar
1979.
Hér birt með leyfi ritstjórnar Laeknablaðsins.
HEILBRIGÐISSKÝRSLUR 1980
127