Morgunblaðið - 18.01.2021, Blaðsíða 10

10 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 18. JANÚAR 2021
Smiðjuvegi 4C | 200 Kópavogur | Sími 587 2202 | hagblikk@hagblikk.is | hagblikk.is
HAGBLIKK
Álþakrennur
& niðurföll
Þakrennurnar eru frá GRÖVIK VERK í Noregi
Þær eru einfaldar í uppsetningu
HAGBLIKK
Ryðga ekki
Brotna ekki
Litir á lager:
Svart, hvítt, ólitað, rautt
silfurgrátt og dökkgrátt
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Hálendisþjóðgarður verður ekki
stolt þjóðarinnar ef stofna á hann
með valdi. Hugmyndin er kannski
sveipuð rómantík í huga ein-
hverra, en ekki mínum. Sam-
kvæmt orðum umhverfisráðherra
á þessi stærsti þjóðgarður í Evr-
ópu að draga til sín mikinn fjölda
ferðamanna, svo kyrrð og tign
öræfanna mun hverfa. Slíkt vil ég
ekki,“ segir Guðrún Svanhvít
Magnúsdóttir í Bræðratungu í
Biskupstungum.
„Þjóðgarði fylgir viðamikil
uppbygging inviða svo innheimta
megi þjón-
ustugjöld af
þeim sem um
svæðið fara.
Gjöldin eiga að
stórum hluta að
standa undir
rekstri garðs-
ins. Því þarf
mikinn fjölda
ferðamanna í
stuttan tíma,
enda er hálend-
ið fólki aðgengilegt nema örfáar
vikur að sumri. Ég sé ekkert gott
né umhverfisvænt við massatúr-
isma eða að í byggð séu rík-
isreknar gestastofur með minja-
gripasölu.“
Gjörþekkjum hálendið og
umgöngumst af virðingu
Frumvarp og fyrirætlanir um
stofnun hálendisþjóðgarðs hafa
mætt talsverðri andstöðu úti í
dreifbýlinu. Þar hefur Guðrún
Svanhvít látið til sín taka, meðal
annars sem fulltrúi í sveitarstjórn
Bláskógabyggðar. Hún þekkir, eft-
ir óteljandi ferðir, vel til allra stað-
hátta á Biskupstungnaafrétti, sem
verður að stærstum hluta innan
marka þjóðgarðsins verði af stofn-
un hans.
„Biskupstungur eru á hálend-
isbrúninni og ekki þarf að keyra
nema rétt inn fyrir Gullfoss eða
upp á Haukadalsheiði við Geysi og
þá erum við komin í óbyggð. Lang-
jökull, Jarlhettur og Bláfell blasa
við úr byggð og eru okkur nærri,“
segir Guðrún og heldur áfram:
„Hálendið nýtist okkur hér í
sveit með ýmsu móti. Sauðfé er á
fjalli 8-10 vikur á sumrin á afrétt-
inum sem er líka vinsælt útivistar-
og ferðarsvæði. Þar hefur verið
byggð upp ferðaþjónusta, skipu-
lagðar ferðir, gistiskálar og fleira
gott. Að málum stendur fólk sem
gjörþekkir hálendið og umgengst
af mikill virðingu. Að mínu mati
hefur okkur sem njótum og nýtum
hálendið farist það vel úr hendi.“
Orkuskipti að
frumkvæði úr héraði
Verkefnið Orkuskipti á Kili
náðist í höfn á síðasta ári. Lagður
var rafmagnsstrengur úr Bisk-
upstungum norður í Skagafjörð,
með tengingum á ýmsum stöðum á
hálendinu, þar sem rafmagn var
áður fengið með díselstöðvum. Til
þessa lagði Bláskógabyggð um 40
milljónir króna úr sveitasjóði auk
þess sem önnur sveitarfélög og
einkaaðilar lögðu í púkkið. Ríkið
styrkti verkefnið um 100 milljónir
króna, en halda verður því þá til
haga, segir Guðrún Svanhvít, að
frumkvæðið kom frá heimafólki og
aðilum sem starfrækja ýmiss kon-
ar þjónustu á hálendinu.
„Ég er sannfærð um orku-
skipti á Kili væru ekki komin til
framkvæmda hefði ríkisstofnun
ráðið för. Og þá komum við að
kjarna frumvarpsins um hálend-
isþjóðgarð sem er sá að umdæm-
isráð, stjórn, forstjóri og ráðherra
eiga að hafa umsjón og taka
ákvarðanir um hvað verður gert
og hvernig á svæðinu. Umsjón
verður tekin af fólkinu sem býr í
sveitum sem garðurinn mun til-
heyra,“ segir Guðrún og að lokum:
Stolt af sveit og fólki
„Þörf og vilji til að stofna
þjóðgarð þarf að koma frá fólkinu
sem notið hefur hálendisins og
sinnt því af virðingu. Vel má því
vera að hljómgrunnur verði fyrir
þjóðgarði í framtíðinni, ef rétt er
staðið að undirbúningi. Lán mitt í
lífinu er annars að hafa alist upp
og búa í samheldnu bænda-
samfélagi. Ég óskaplega stolt af
sveitinni minni og fólkinu hér. Ég
mun því berjast af fullum krafti
fyrir því að menning og samfélags-
gerð, hér sem byggist að stórum
hluta á nálægðinni við hálendið,
verði ekki frá okkur tekin.“
Öræfin blasa við úr byggð í Biskupstungum og menningin fjallanna mótar mannlíf sveitarinnar
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Flugsýn Bláfell hér með hvítan koll rentu er fremst og svo Hvítárvatn og Langjökull. Sólkatla og Hrútfellsjökull
norðan vatnsins. Þetta er Biskupstungnaafréttur sem heimafólk vill flest hvert að verði ekki gerður að þjóðgarði.
Hálendisþjóðgarði fylgir ekki rómantík
 Guðrún Svanhvít Magnús-
dóttir er fædd árið 1975 og á
allar sínar rætur í Biskups-
tungum. Hún er húsasmiður,
búfræðingur og reiðkennari að
mennt. Guðrún og Kjartan
Sveinsson maður hennar búa á
föðurleifð hans í Bræðratungu
og eru þar með kýr, fé og
hrossarækt.
 Auk bústarfa hefur Guðrún
sinnt ýmsum félagsstörfum í
þágu sinnar sveitar og setið í
sveitarstjórn Bláskógabyggðar
frá 2014.
Hver er hún?
Guðrún Svanhvít
Magnúsdóttir
Gæfa og góðar vættir voru með
Guðrúnu þegar hún, átján ára göm-
ul, bjargaði barni úr brennandi húsi
á bænum Stöllum, skammt frá
Geysi í Haukadal, á nýársnótt árið
1994. Guðrún var fyrir utan íbúðar-
húsið að áliðinni nóttu þegar elds-
ins var vart. Hún braust inn og náði
að bjarga tíu mánaða stúlkubarni,
Öldu Valentínu Rós Hafsteins-
dóttur, á síðustu stundu úr brenn-
andi byggingunni. Tvö börn, átta og
fjögurra ára, létust. Guðrúnu fórust
svo orð í viðtali við Morgunblaðið 4.
janúar 1994:
„Um leið og ég sá eldinn hljóp ég
beina leið inn því ég vissi að það
voru börn í húsinu. […] Ég kíkti inn í
herbergin en þar var enginn og þá
fór ég inn í hjónaherbergið. Þar tók
ég litlu telpuna í fangið og fór fram
á gang. Þá sá ég ekkert fyrir reyk
og myrkri, þurfti að stoppa til að
átta mig á því hvar ég væri en gekk
eftir minni í áttina að útidyrunum.
[…] Ég var nýkomin út þegar allt
Bjargaði barninu úr eldinum
DRÝGÐI MIKLA HETJUDÁÐ FYRIR 27 ÁRUM
Frásögn Morgunblaðið 4. janúar 1994.
var orðið alelda og eldurinn kom út
um alla glugga.“
Aðspurð segir Guðrún að vissu-
lega hvarfli hugur stundum að
þessu atviki nærri áramótum, þó
langt sé um liðið.
„Reynslan mótar fólk, en áhrifin
á mig eru léttvæg samanborið við
harm fólksins sem átti í hlut. Ann-
ars kenndi þetta mér helst að
barma mér ekki þó hlutir séu ekki
alltaf eins og maður helst kysi,“
segir Guðrún sem 1994 var Eyvind-
ardóttir. Faðir hennar Eyvindur
Magnús notar þó alltaf síðara nafn-
ið og dóttirin kennir sig við það nú.
Alls 43% eru andstæð frumvarpi um-
hverfisráðherra um hálendisþjóð-
garð, 26% eru hlutlaus og ríflega þrír
af hverjum tíu eru fylgjandi málinu.
Þetta kemur fram í niðurstöðum nýs
Þjóðarpúls Gallup. Konur fremur en
karlar styðja fyrirætlanir þessar,
stuðningur við málið er mestur á höf-
uðborgarsvæðinu og meðal fólks með
langskólanám að baki. Úti á landi
segjast 61% aðspurðra alfarið á móti
hálendisþjóðgarði. Á höfuðborgar-
svæðinu eru 68% þeirra sem spurðir
voru fylgjandi málinu. Stuðnings-
menn Miðflokks, Framsóknar og
Sjálfstæðisflokks eru öðrum frekar
líklegastir til að vera á móti hálend-
isþjóðgarði, en stuðningur kemur
helst frá vinstri og Viðreisn.
Í sl. viku var hálendisþjóðgarður til
umfjöllunar í sveitarstjórn Múlaþings
og telja fulltrúar þar að skv. stjórn-
unar- og verndaráætlunum verði of
langt gengið í því að takmarka skipu-
lagsvald sveitarfélaga. Í því sambandi
er bent á að styrkja þurfi raforku-
flutninga austur á land og setja upp
háspennulínur innan þjóðgarðsins.
Taka þurfi tillit til þess í regluverki
þjóðgarðs. Reynslan af rekstri Vatna-
jökulsþjóðgarðs sé um margt ágæt,
en sú starfsemi hafi hins vegar aldrei
verið fjármögnuð að fullu. Þau mál
þurfi að vera í höfn áður en stærri
skref séu tekin. Átta af níu fulltrúum í
sveitarstjórn samþykktu tillögu þar
sem þetta kom fram. Fulltrúi VG var
á móti og segir fyrrgreind sjónarmið
og fleira vera rangfærslur.
Stjórnsýslan seinvirk
Í umsögn Flóahrepps um þetta
sama mál segir að stofnun þjóðgarðs
auki líkur á auknum fjölda ferða-
manna um hálendið. Ekki sé fyrirséð
að nægilegt fé fáist til uppbyggingar
innviða og reksturs sem því fylgi. Þá
sé hætt við að fyrirkomulag stjórn-
sýslu þjóðgarðs verði seinvirkt. Þá
hefur sveitarstjórn efasemdir um
ágæti þess að umhverfisráðherra sé
afhent vald til þess að taka ákvarðanir
og veita starfsleyfi tengd þjóðgarði
sem geta verið þvert gegn vilja sveit-
arfélaga eða félagasamtaka í héraði.
Eins er settur fyrirvari um að áhrifa-
svæði þjóðgarðsins nái út fyrir skil-
greind mörk með hömlum sem slíku
fylgja. sbs@mbl.is
Margir eru á móti
 Andstaða er við hálendisþjóðgarð,
skv. Gallup  Múlaþing og Flóinn
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Hálendið Herðubreið er drottning.