Morgunblaðið - 18.01.2021, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 18. JANÚAR 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Bretar erulausir úrviðjum reglu-
verks Evrópusam-
bandsins og eru
staðráðnir í að njóta
þeirra tækifæra sem
þetta frelsi færir
þeim. The Telegraph sagði frá því
á laugardag að Boris Johnson
forsætisráðherra hefði falið Rishi
Sunak fjármálaráðherra að leiða
vinnu við að kasta regluverki
Brussel á bálköstinn, eins og því
var lýst, og er ætlunin að farið
verði skipulega í þá vinnu.
Fjármálaráðherrann á að stýra
nefnd um bætt regluverk sem á
að einbeita sér að því að útrýma
óþarfa regluverki sem þvælist
fyrir viðskiptalífinu. Öll snýst
þessi vinna um að „grípa tækifæri
Bretlands sem sjálfstæðrar þjóð-
ar,“ eins og forsætisráðherrann
hefur orðað það. Sunak segir að
nú þegar Bretar hafi yfirgefið
Evrópusambandið hafi þeir tæki-
færi til að gera hlutina öðruvísi
„og þessi ríkisstjórn er staðráðin
í að nýta sem best frelsið sem
Brexit færir okkur.“ „Þetta snýst
ekki um að gera minni kröfur,“
bætti hann við, „heldur að horfa
til framtíðar og gera sem mest úr
nýjum greinum, nýrri hugsun og
nýju verklagi.“
Önnur eyja í Norður-Atlants-
hafi, sem stendur okkur enn nær,
er ekki heldur í Evrópusamband-
inu. En Ísland er í Evrópska
efnahagssvæðinu og sú staða hef-
ur almennt reynst landinu vel. Þó
hefur ítrekað verið bent á að ís-
lensk stjórnvöld hafa látið eins og
við séum í Evrópusambandinu og
jafnvel verið kaþólskari en páfinn
í þeim efnum. Umræður um með-
höndlun Íslands á regluverki
Evrópusambandsins snúast oftar
en ekki um það hvort
við séum nægilega
dugleg við að inn-
leiða og orð eins og
innleiðingarhalli
verður til eins og þar
sé um verulegt
vandamál að ræða.
Gefnar eru út skýrslur um það
hvernig bregðast megi við vand-
anum og embættismenn munstr-
aðir upp bæði í Brussel og hér á
landi til að vinna gegn þessum
hættulega halla. Stjórnvöld hafa
miklar áhyggjur af því ef innleið-
ing dregst og virðast jafnvel telja
ófært að hafna innleiðingu tiltek-
inna reglna þó að EES-samning-
urinn veiti skýra heimild til þess,
enda stæðist hann ella ekki
stjórnarskrá.
Þessu verklagi og þessari nálg-
un verður að breyta og það er vel
hægt ef vilji er fyrir hendi. Eitt
skref í þá átt væri að flytja hluta
embættismanna úr þeim verk-
efnum að þjónusta Brussel við að
vinna gegn innleiðingarhallanum
svokallaða og við að þvinga reglu-
verk sambandsins inn í íslenska
löggjöf, hvort sem það á erindi
þangað eða ekki, og láta þá þess í
stað fylgjast með vinnu Breta við
að losa sig við regluverkið, auka
frelsið og efla atvinnulífið. Ísland
ætti að óska eftir því að fá að
fylgjast vel með þessari vinnu
breskra stjórnvalda og leitast við
að innleiða hér þann hluta hennar
sem unnt er. Ísland þarf ekki síð-
ur en Bretland á því að halda að
búa vel að frumkvöðlum og at-
vinnulífi almennt og á í þeim efn-
um í samkeppni við aðrar þjóðir.
Skortur á því að innleiða þann
niðurskurð regluverks sem Bret-
ar áforma er innleiðingarhalli
sem ástæða er til að hafa áhyggj-
ur af.
Ísland ætti að fylgj-
ast vel með umbót-
um Breta og leitast
við að læra af þeim}
Regluverkið frá Brussel
á bálköstinn í Bretlandi
Ítalir eru ekkiókunnugir brot-
hættum margflokka
ríkisstjórnum og
óróleika á stjórn-
málasviðinu en ýms-
um þykir nóg um að stjórn-
málamenn geti ekki haldið saman
á tímum kreppu og faraldurs. Rík-
isstjórn Giuseppe Conte riðar nú
til falls eftir að Matteo Renzi, fyrr-
verandi forsætisráðherra sósíal-
demókrata og nú leiðtogi smá-
flokksins Lifi Ítalía, hefur sagt sig
og sína menn úr stjórninni.
Forsætisráðherrann gengur í
dag til fundar við neðri deild
þingsins og er enn talinn hafa
meirihluta þar á bak við sig en á
morgun fer hann fyrir öld-
ungadeildina og þar er talið ólík-
legra að hann hafi betur. Þó er
ekki enn útilokað að Renzi og hans
menn komi aftur til liðs við stjórn-
ina, það hefur hann sagt sjálfur,
en þá er komin upp ný hindrun því
að furðuflokkurinn Fimmstjörnu-
hreyfingin, sem er á vinstri væng
stjórnmálanna líkt og aðrir stjórn-
arflokkar, tekur það
ekki í mál.
Þrátt fyrir þrönga
stöðu er ekki úti-
lokað að forsætisráð-
herranum takist að
afla sér nægs fylgis til að sitja
áfram og eru ástæður fyrir því
einkum þrjár. Sú fyrsta að al-
menningur er ekki mjög hrifinn af
þessu brölti á þessum tímum, önn-
ur að í næstu kosningum fækkar
þingmönnum og það hræðir ýmsa
þeirra og sú þriðja er að útlit er
fyrir að hægri flokkarnir geri það
gott í næstu kosningum sem er til
þess fallið að þjappa vinstri mönn-
um saman.
En óvíst er að takist að blása í
stjórnina lífi eða mynda aðra, og
þá er ekki ósennilegt að kosið
verði og að þá færist pendúllinn í
ítölskum stjórnmálum til hægri og
í átt frá Brussel, því að líkur eru á
að efasemdamönnum um ágæti
Evrópusambandsins muni fjölga á
þingi. Þess vegna gætu verið ör-
lagatímar í ítölskum stjórnmálum
– jafnvel meiri en oft áður.
Faraldur og kreppa
hindra ekki endilega
stjórnarkreppu}
Pólitísk ólga á Ítalíu
Þ
ó nokkuð er fjallað um rekstrar-
stöðu sveitarfélaga í pólitískri um-
ræðu og beinist sú umfjöllun yfir-
leitt að Reykjavíkurborg. Þá með
upphrópunum eins og „óráðsía“
eða „skuldasöfnun á góðæristímum“. En hvað
er satt og rétt í þessu? Hvað segja gögnin okk-
ur í raun og veru? Eru þetta bara pólitískar
hártoganir eða er reksturinn í alvöru í vanda?
Byrjum á skýrslu eftirlitsnefndar samgöngu-
og sveitarstjórnarráðuneytisins með fjármálum
sveitarfélaga. Nýjasta skýrslan er frá desem-
ber 2019. Þar er að finna tilvitnunina: „Þrátt
fyrir misjafna stöðu einstakra sveitarfélaga
virðist fjárhagsstaða þeirra á heildina litið vera
ágæt“. Þetta er niðurstaðan þrátt fyrir „lítil-
lega“ hækkun á skuldum sveitarfélaga almennt.
Þessi skýrsla ætti að innihalda bestu gögnin
sem við höfum til þess að bera saman stöðu sveitarfélaga.
Þar kemur fram að útreiknað skuldahlutfall A-hluta
Reykjavíkurborgar árið 2018 var 49%. Hvað þýðir það þá í
samhengi við önnur sveitarfélög? Jú, til að byrja með var
meðalskuldahlutfall sveitarfélaga 63%. Skoðum hin sveit-
arfélögin á höfuðborgarsvæðinu. Í stærðarröð er Kópa-
vogur með 94% skuldahlutfall, Hafnarfjörður með 112%,
Garðabær með 59%, Mosfellsbær með 84%, Seltjarnarnes
með 27% og Kjós með –4%.
Ef A- og B-hlutar sveitarfélaga eru skoðaðir saman þá er
staðan sú, miðað við að löglega hámarkið er 150%, að með-
altalið er 104%, Reykjavík með 135% skuldaviðmið sam-
kvæmt lögum, Kópavogur með 109%, Hafnarfjörður 119%,
Garðabær 69%, Mosfellsbær 78%, Seltjarnar-
nes 69% og Kjós með –27%.
Hvað þýðir þá öll þessi talnasúpa? Augljósi
munurinn er hversu lágt skuldahlutfall
Reykjavíkurborgar er í A-hluta miðað við hátt
í A- og B-hluta samtals. Skýringuna fyrir því
er að finna í háum langtímaskuldbindingum
Orkuveitu Reykjavíkur. Þar hefur þróunin
verið sú að skuldir hafa lækkað síðan 2009 um
90 milljarða króna.
Er þá einhver innistæða fyrir upphróp-
unum um óráðsíu í fjármálum borgarinnar? Ef
svo, þá er frekar hægt að segja það um Kópa-
vog, Hafnarfjörð og Mosfellsbæ sem eru öll
með hærra skuldahlutfall í rekstri almennrar
þjónustu. Eru pólitísku upphrópanirnar út af
langtímaskuldum OR? Ég ætla ekki að svara
spurningunni fyrir þig kæri lesandi. Ég ætla
að leyfa þér að skoða gögnin og draga eigin ályktanir.
Hafðu þau í huga næst þegar þú heyrir „óráðsía“ eða hvað
sem það verður næst. Spurðu um samhengi og sam-
anburð. Ekki láta skoðun þína ráðast af fyrirsögnum póli-
tískra andstæðinga því samhengið þar er alltaf valdabar-
átta.
Ekki trúa valdhöfum. Ekki trúa gagnrýnendum vald-
hafa. Ekki trúa upphrópunum. Gerðu kröfur um sann-
gjarnar upplýsingar og staðhæfingar byggðar á gögnum.
Eitt einkenni lélegra pólitíkusa er að slíta hlutina úr sam-
hengi. Krefjumst betri vinnubragða. bjornlevi@althingi.is
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Skuldastaða sveitarfélaga, gögn gegn áróðri
Höfundur er þingmaður Pírata
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
að velja Írland í stað Íslands. Ástæð-
an var hærri endurgreiðsluprósenta
þar, en þeir fundu húsnæði þar sem
þeir löguðu að stúdíóaðstöðu. Á Ír-
landi er endurgreiðsluprósentan 32%
en hægt er að fá 37% endurgreidd ef
tökur fara fram utan þéttbýlustu
staðanna. „Maður sér það núna að við
hefðum auðveldlega verið aðal-
tökulandið,“ segir Lilja.
Hún bendir á að kerfið sé sjálf-
bært fyrir ríkissjóð; tekjur af verk-
efnum hafi skilað sér í ríkissjóð áður
en endugreiðslan á sér stað. Því sé
um hreina viðbót að ræða. „Og þá er-
um við ekki einu sinni farin að telja
með afleiddu hlutina eins og til dæmis
jákvæð áhrif á fyrirtæki í ferðaþjón-
ustu og veitingahúsarekstur.“
Ísland stendur höllum fæti
Sigríður segir að Íslendingar
standi betur en margar aðrar þjóðir í
baráttunni við kórónuveiruna og að-
stæður hér séu hentugar fyrir komu
kvikmyndagerðarmanna. „Áhuginn á
að koma hingað með stór verkefni er
svo sannarlega til staðar, en það þarf
að sækja þessi verkefni sem er erfitt í
dag þar sem Ísland stendur höllum
fæti þegar kemur að samkeppnis-
hæfni endurgreiðslukerfisins. Þetta
er verðmætasköpun sem við þurfum
á að halda,“ segir hún og tekur undir
þau orð Lilju að slík verkefni komi
sér vel fyrir ríkissjóð. „Þetta væri
sóknaraðgerð og arðbær fjárfesting
fyrir ríkissjóð. Við þurfum að fjölga
störfum og slík verkefni örva eftir-
spurn, ekki síst hjá ferðaþjónustufyr-
irtækjum. Þar að auki eru kvikmynd-
ir og sjónvarpsseríur sem
framleiddar eru hér á landi einhver
besta landkynning sem við fáum.“
Endurgreiðsla verði
hækkuð í allt að 35%
Ljósmynd/Pegasus
Verkefni Frá tökum sjónvarpsþáttanna Game of Thrones á Íslandi.
Lilja Ósk
Snorradóttir
Sigríður
Mogensen
SVIÐSLJÓS
Höskuldur Daði Magnússon
hdm@mbl.is
Kvikmyndagerð hefur verið ísókn undanfarin misseriog við eigum að gefa ennfrekar í. Við verðum að
sækja tækifærin núna í stað þess að
bíða aðgerðalaus eftir því að betri
tímar komi,“ segir Sigríður Mogen-
sen, sviðsstjóri hugverkasviðs Sam-
taka iðnaðarins.
Samtökin og Samband íslenskra
kvikmyndaframleiðenda hafa lagt
fram hugmyndir þess efnis að endur-
greiðsla vegna kvikmyndagerðar
verði tímabundið hækkuð til að laða
stór erlend kvikmyndaverkefni hing-
að til lands. Viðræður hafa staðið yfir
við atvinnuvega- og nýsköpunarráðu-
neytið síðustu mánuði, síðast á fundi í
desember. „Það hefur verið tekið
nokkuð vel í þessar tillögur og þær
eru, eftir því sem ég best veit, til skoð-
unar í ráðuneytinu,“ segir Sigríður.
Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir, ferða-
mála-, iðnaðar- og nýsköpunarráð-
herra, svaraði ekki beiðni Morg-
unblaðsins um viðtal vegna þessa.
Geta náð í enn stærri verkefni
Í dag er hægt að sækja endur-
greiðslu á 25% þess kostnaðar sem
fellur til við kvikmyndagerð. Erlendir
kvikmyndagerðarmenn hafa helst séð
kosti við að koma hingað í útitökur en
hugmyndir um hækkun fela það í sér
að hærri endurgreiðsluprósenta gæti
laðað hingað stærri verkefni sem
jafnvel taka lengri tíma í framkvæmd
og gætu einnig falið í sér tökur í kvik-
myndaveri. Þannig gætu verkefni
sem kosta á milli 1-2 milljarða í fram-
kvæmd fengið endurgreiðslu á 30%
kostnaðar en verkefni yfir 2 millj-
örðum gætu fengið endurgreiðslu á
35% kostnaðar. Til að setja hlutina í
samhengi hefur það aðeins einu sinni
gerst að verkefni hafi farið yfir einn
milljarð hér á landi.
„Við höfum þegar náð inn mörg-
um góðum verkefnum og það er eng-
inn vafi hjá mér að það sé hægt að ná
inn enn stærri verkefnum með hækk-
un endurgreiðslu,“ segir Lilja Ósk
Snorradóttir, formaður Sambands ís-
lenskra kvikmyndaframleiðenda.
Hún nefnir sem dæmi tökur fyrir
sjónvarpsþættina Game of Thrones
hér á landi. Hér fór fram mikið af úti-
tökum en þegar kom að tökum í kvik-
myndaveri ákváðu framleiðendurnir
Drög að frumvarpi til breyt-
inga á lögum um endur-
greiðslur vegna kvikmynda
voru kynnt í samráðsgátt
stjórnvalda nýverið. Fjöl-
margir hagsmunaaðilar
gerðu athugasemdir við
frumvarpið og voru flestir af-
ar ósáttir við það. Endur-
greiðslur eru framlengdar út
árið 2025 en ekkert er vikið
að hækkun endur-
greiðsluprósentu. Þess í stað
eru lagðar til ýmsar breyt-
ingar sem sagðar eru byggð-
ar á ábendingum Ríkisend-
urskoðunar. Til að mynda að
hlutdeild í rekstrarkostnaði
myndi ekki lengur stofn til
endurgreiðslu. Óttast margir
að uppsagnir verði í geir-
anum af þessum sökum.
Ósáttir við
frumvarpið
KVIKMYNDAGERÐARMENN