Morgunblaðið - Sunnudagur - 10.01.2021, Síða 15

10.1. 2021 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15
mér að á Íslandi séum við í raun að byggja upp
net af verndarsvæðum þar sem þjóðgarðar
spila stórt hlutverk,“ segir hann og nefnir að í
fyrra hafi einnig Geysir og Goðafoss verið frið-
lýstir.
„Við erum líka að vinna í stofnun þjóðgarðs á
Vestfjörðum. Ég held að Ísland geti markað sér
sérstöðu sem þjóð sem hefur tekið frá ákveðið
land fyrir komandi kynslóðir. Í þessu felast
einnig efnahagsleg tækifæri,“ segir hann og
segir rannsóknir hafa sýnt að efnahagsleg áhrif
af friðlýstum svæðum séu jákvæð.
„Um leið og við erum að vernda náttúruna er-
um við að skapa tækifæri fyrir ferðaþjónustuna
og fyrir byggðirnar í kringum hálendis-
þjóðgarðinn,“ segir hann og nefnir að ferða-
menn muni á leið sinni um landið heimsækja
gestastofur þjóðgarðsins og nýta sér bæði gist-
ingu og afþreyingu í nærliggjandi sveitum og
bæjum.
Er þá hægt að tryggja að ferðamenn gangi
vel um hálendið?
„Já, hugmyndin með að stofna þjóðgarð á
þessu svæði er einmitt að það sé auðveldara að
skipuleggja svæðið í heild sinni, til dæmis með
tilliti til ferðamanna með því að beina þeim þá
frekar inn á svæði sem þola áganginn. Svo er
markmiðið að kynna svæðið almenningi.“
Valdið ekki til Reykjavíkur
Nokkrar gagnrýnisraddir hafa heyrst þar sem
fólk óttast að miðstýring aukist og valdið yfir
sveitunum færist til Reykjavíkur. Hverju svar-
ar þú því?
„Þetta er beinlínis rangt, miðað við hvernig
við erum að teikna þetta upp. Það er klárlega
ekki verið að færa valdið til Reykjavíkur. Það er
meira vald í Reykjavík núna en verður eftir
þessa breytingu. Við erum að skipuleggja þetta
þannig að þjóðgarðinum verði skipt upp í sex
rekstrarsvæði og á hverju svæði verða umdæm-
isráð sem í sitja fulltrúar sveitarfélaga, um-
hverfisverndarsamtaka, útivistarsamtaka,
ferðaþjónustu og nytjaréttarhafa. Það er þetta
fólk sem mótar stefnuna fyrir hvert og eitt
svæði og svo í heild sinni fyrir þjóðgarðinn og
því er ekki um miðstýringu að ræða, þvert á
móti. Þessu er ekki stýrt frá Reykjavík.“
Hvað með virkjanir á þessum svæðum?
„Þegar við horfum til hálendisþjóðgarðsins
er verið að draga ákveðna línu í sandinn þegar
kemur að virkjunum. Það verður leyfilegt að
kanna áfram möguleikana á þeim hugmyndum
sem nú þegar hafa komið fram, en ekki nýjum.
Það er þá verið að beina þeim möguleikum að
svæðum sem eru þegar röskuð. Ég held að við
sem unnum hálendinu getum öll verið sammála
um þetta. Ef ég réði þessu einn myndi ég ekki
vilja sjá fleiri virkjanir inni á þessi svæði. En ég
þarf að mæta fleiri sjónarmiðum.“
Mörg stór skref í loftslagsmálum
Við vendum kvæði okkar í kross og tölum um
rafbílavæðingu, innviði sem henni tengjast og
orkuþörfina sem að henni snýr.
„Þetta er gríðarlega mikilvægur hluti af því
sem við erum að gera í loftslagsmálunum, orku-
skiptin. Við höfum lagt ríka áherslu á þetta fyrir
bílaflotann og förum síðar inn á skipin og
þungaflutninga. Ef við horfum á rafvæðingu
samgangnanna næstu tíu árin þarf tæpast að
virkja fyrir það. Við erum mest að hlaða bílana
á nóttunni þegar álagið er minnst á kerfinu.
Þannig að nýtingin verður mjög góð,“ segir
hann.
„Við settum á fót sérstaka fasta ráðherra-
nefnd um loftslagsmál. Í henni sitja átta ráð-
herrar og þar er vettvangur fyrir stefnumót-
andi ákvarðanir. Til að fylgja ákvörðunum eftir
er síðan hópur ráðuneytisstjóra. Tvennt mikil-
vægt gerðist í loftslagsmálum á síðasta ári. Í
fyrsta lagi komum við fram með uppfærða að-
gerðaáætlun til að draga úr losun og settum síð-
an fram metnaðarfyllri markmið í tengslum við
Parísarsamkomulagið undir lok árs, þannig að
við höfum stigið mjög stór skref, en það var tími
til kominn. Annað mikilvægt sem er að gerast
eru valdaskiptin í Bandaríkjunum, en þau eru í
öðru sæti í heiminum yfir mestu losun gróður-
húsalofttegunda á eftir Kína. Nú verður stefnu-
breyting með nýjum forseta, Joe Biden. Síðan
skiptir miklu máli að í Kína er stefnt að kolefn-
ishlutleysi árið 2060.“
Koma einota drasli úr umferð
Um áramótin var samþykkt á þingi bann við
afhendingu plastpoka í verslunum og telur Guð-
mundur Ingi flesta sátta við þessar breytingar.
„Þetta hefur verið í umræðunni síðan
kannski 2015 en enginn stigið skrefið fyrr. Það
er rosalega táknrænt að taka plastpoka úr um-
ferð. Það fær okkur til að hugsa um annað plast
og allar umbúðirnar. Við þurfum að koma ein-
nota óþarfa drasli úr umferð,“ segir hann.
„Það er vel hægt að koma vörum sínum heim
með umhverfisvænni hætti því allt of mikið af
þessum pokum endar úti í hafi. Og þegar maður
flokkar allt rusl, líka lífrænt, er óþarfi að hafa
plastpoka í rusli heima,“ segir Guðmundur Ingi.
„Ég er með þá framtíðarsýn að við getum
nálgast nýtingu auðlinda okkar með mun sjálf-
bærari hætti en við gerum í dag. Ef við horfum
á þetta myndrænt er þetta í dag línulegt ferli.
Við nýtum ákveðna auðlind, búum til vöru úr
henni, við notum vöruna og það verður til úr-
gangur sem við gröfum. Það sem við þurfum að
gera er að búa til hringlaga kerfi. Við þurfum að
nýta auðlindina með sem skilvirkustum hætti
og við þurfum að hanna vörurnar þannig að það
sé auðvelt að endurnota þær eða endurvinna
svo við fáum minna rusl. Með þessum hætti
drögum við mikið úr úrgangi og er þetta kallað
hringrásarhagkerfi. Þetta þarf að vera leiðar-
ljósið okkar og við erum að innleiða þessi
grunnatriði í löggjöfina. Plastpokamálið er hluti
af þessari hugsun. Við viljum ekki fara í einnota
átt, heldur fjölnota og betri nýtingu. Núna í jan-
úar er ég að fara að kynna breytingar á
úrgangslöggjöfinni þar sem við erum í raun að
innleiða þessa hugsun enn betur inn í lögin.“
Kórónuveiran og umhverfisáhrifin
Talið berst að kórónuveirunni og áhrifum henn-
ar á loftslagsmál en með færri flugferðum hefur
losun gróðurhúsalofttegunda minnkað og loft-
gæði víða aukist. En Guðmundur Ingi telur að
fleira tengt veirunni geti orðið umhverfinu til
góðs.
„Það verður mjög spennandi að sjá og þarna
geta stjórnvöld líka haft áhrif. Við höfum lært
að við getum unnið meira heima og þurfum ekki
að fara utan á alla fundi. Við höfum bæði sparað
peninga og tíma. Og þótt það sé auðvitað mikil-
vægt að hitta fólk höfum við lært að það er lítið
mál að afgreiða ákveðin mál í gegnum tölvuna,“
segir Guðmundur Ingi sem telur að hægt væri
að gefa sumu fólki möguleika á að vinna að
hluta til heima. Þar með notar viðkomandi bíl-
inn minna og mengar að sama skapi minna.
Færri bílar verða einnig á götunum sem væri til
bóta fyrir umferðina og gæti dregið úr þörf á
framkvæmdum.
„Það er til mikils að vinna að við þorum að
taka þetta skref sem er svo einfalt. Kórónu-
veiran sýndi okkur þessa möguleika sem við
getum nýtt okkur til góðs.“
Gleymdi að ég væri með bílstjóra
Guðmundur Ingi á ekki bíl og hefur aðeins átt
bíl um stutt skeið fyrir löngu.
„Hann gaf upp öndina á Miklubraut og ég
ákvað þá að ferðast frekar um á hjóli eða gang-
andi. Ég fæ stundum lánaðan bíl eða tek strætó
upp í sveit. Mér finnst gott að vera bíllaus. En
ég vil nú ekki hljóma eins og hræsnari; ég er
með bílstjóra í núverandi vinnu.“
Það hljóta að hafa verið mikil viðbrigði; að
fara af hjólinu og í bíl hjá einkabílstjóra?
„Já, ég get sagt þér eina sögu sem ég hef
fáum sagt. Þegar ég var nýorðinn ráðherra
gleymdi ég eitt sinn að ég væri með bíl og bíl-
stjóra. Ég gekk heim og það var ekki fyrr en ég
var búinn að vera heima dágóða stund og fannst
ég hafa gleymt einhverju, að ég mundi að ég
væri á bíl og auðvitað með besta bílstjóra sem
hugsast getur,“ segir hann og skellihlær.
Þjóðgarðalandið Ísland
Við förum að slá botninn í samtalið, enda liggja
fjölmörg verkefni á borði ráðherrans og tíminn
er dýrmætur. Það verður nóg að gera á nýju ári
því auk mála tengdra hálendisþjóðgarði og frið-
lýsingu svæða er ýmislegt fleira sem ráðherra
þarf að huga að.
„Ég er mikið að hugsa um framtíðina og
þessa sýn sem ég var að nefna áðan með sjálf-
bærri nýtingu auðlinda með innleiðingu hring-
rásarhagkerfis. Svo sé ég fyrir mér þjóðgarða-
landið Ísland; að við verðum þjóð sem tekur
djarfar ákvarðanir í tengslum við náttúruvernd
fyrir komandi kynslóðir, sem í felast gríðarleg
efnahagsleg tækifæri fyrir þjóðina. Síðan verð-
um við að ná tökum á loftslagsmálum og ég er
bjartsýnn á að við getum náð árangri. Ég brenn
líka fyrir réttindamálum hinsegin fólks, rétt-
indum kvenna og réttindum fólks af erlendum
uppruna. Við þurfum að gera heiminn betri en
hann er í dag og jafna kjör og tækifæri fólks
með félagslegt réttlæti að leiðarljósi. Þar skipta
máli mikilvæg skref sem hafa verið stigin á
kjörtímabilinu en við þurfum að gera enn bet-
ur,“ segir Guðmundur Ingi.
„Svo eru kosningar í haust og ég er ákveðinn
í að taka þann slag. Og þegar þessum faraldri
lýkur ætla ég að hitta fjölskyldu og vini og
hlæja og hafa gaman.“
Morgunblaðið/Ásdís
’Svo sé ég fyrir mér þjóð-garðalandið Ísland; að viðverðum þjóð sem tekur djarfarákvarðanir í tengslum við nátt-
úruvernd fyrir komandi kyn-
slóðir, sem í felast gríðarleg efna-
hagsleg tækifæri fyrir þjóðina.