Morgunblaðið - Sunnudagur - 10.01.2021, Blaðsíða 17

leikmennirnir voru fluttir í heimabæinn af eigendum
liðsins (sem búa sjálfir í Sádi-Arabíu eða Dallas) og
borguðu hverjum og einum fúlgur fjár og í milljörðum
talið fyrir það að láta sig hafa það að flytja í þennan
hundsrass.
Og svo eru þeir dýrkaðir sem guðlegar verur af æst-
um samherjum í heimabænum og ekki af minni þrótti
norður á Íslandi, sem enginn þeirra hefur þó heyrt
nefnt.
En það er svo af þeim snillingum að segja að fái þeir
betra boð, eftir nokkur misseri, er ekkert í vegi þess
að þjóta burt og þeir mæta himinlifandi til baka og
skora glaðbeittir gegn sínu gamla liði og aðdáendum
sínum þar sem og er á 64. breiddargráðu eða svo. Það
er auðvitað ekki heil brú í neinu af þessu, en það er
ekki verra fyrir það.
Bankaleg tryggðartröll
Á þýðingarmiklu augnabliki á blaðamannafundi í
Seðlabanka forðum skaut blaðamaður inn þeirri
óvæntu spurningu með hvað liði bankinn héldi í ensku
deildinni. Svarið kom að bragði: Huddersfield(!), og
var þá hægt að halda fundinum áfram.
Oftast nær er einhver snefill af ástæðu fyrir flestu,
hversu léttvægt sem málið annars er. Það var tvennt
sem skaust upp í hugann við skrítna spurningu eins og
þessa. Eiríkur Guðnason, starfsbróðir og vinur, hafði
farið á fund í Huddersfield allmörgum árum áður og
fengið við það tækifæri borðfána með merki borg-
arinnar og vissi ekki hvað ætti að gera við hann.
Á meðan það álitaefni var til athugunar í bankanum
var fáninn hafður einhvers staðar uppi við.
Á þeim tíma var rifjað upp að stytta af Harold Wil-
son forsætisráðherra stæði uppi fyrir framan járn-
brautarstöðina í Huddersfield, en við Wilson höfðu ís-
lenskir menn þjarkað um landhelgismál og fisk og
einn þeirra, Geir Hallgrímsson, svo síðar þjónað
bankanum. Þetta varð að duga.
En það má viðurkenna að það er óneitanlega ekki
mikið upp úr því að hafa, vinningslega séð, að styrkja
Huddersfield af öllum kröftum. En varla væri stór-
mannlegt að yfirgefa þetta undirmálslið í neyð.
Þegar bréfritari lætur eftir sér að taka þátt í get-
raunum um enskan bolta hefur hann talið sér skylt að
spá Huddersfield sigri. Og það hefur nokkrum sinnum
orðið til þess að hann hefur setið uppi með 11 rétta en
hefði ella fengið 12, ef tilfinningasemin hefði ekki tek-
ið völdin.
En að efninu
Þetta langa innskot var eiginlega hugsað til þess að ná
utan um að tryggð og aðdáun, sem er sérdeilis algeng
í boltadýrkun, eigi sér skyldleika í heimi stjórnmál-
anna. Stjórnmálamennirnir hafa það þó fram yfir þá í
ensku deildinni að þeir eru ekki með dómara og línu-
verði andandi ofan í hálsmálið allar stundir. En eins
og í pólitíkinni eru á báðum völlum ótrúlega margir
menn, sem eru til í næstum hvað sem er, telji þeir sig
komast upp með það. Frávikin eru þó nokkur á milli
þessara greina.
Stjórnmálastarfsemi eins og við þekkjum hana hér
á landi er frekar ung. Lengst af var hún ekki stunduð
af atvinnumönnum. Það hafði sína kosti. Fyrir tíma
atvinnumennsku voru stjórnmálamenn betur tengdir
en síðar varð og ekki aðallega hræddir við vond úrslit
af framfærsluástæðum. Almenningur stóð beint undir
stjórnmálastarfseminni, bæði félagslega og fjárhags-
lega, en ekki óbeint og óspurður eins og nú er.
Enginn vafi er á því að gengið hefur verið allt of
langt við að ríkisvæða íslensku stjórnmálaflokkana.
Að sumu leyti hafa bæði tilfinning og ábyrgð fólks á
flokkunum laskast með breytingunni.
Einhverjir trúðu því að félagslegi þáttur stjórn-
málastarfsins myndi batna við það að stjórnmála-
mennirnir þyrftu ekki að „vera í harki“ við að halda
flokknum sínum gangandi frá degi til dags. Flokk-
arnir hafa ekki sömu skírskotun og áður.
Meginþáttur kosningabaráttunnar hverju sinni fer
þannig fram að Ríkisútvarpið tilkynnir þeim hvernig,
hvar og hvenær umræður fari fram, hver verði meg-
inþema og hvenær formennirnir eiga að mæta í kosn-
ingabarnatímann! Í barnapíuþjóðfélaginu þorir eng-
inn að óhlýðnast. Enda er það meginkrafa slíks
þjóðfélags.
Fæstir marka nokkurt spor
Stjórnmálasagan er hér stutt í núverandi mynd og
samhengi hennar er örfáum ljóst og það þótt aðeins sé
horft um mjög skamman veg. Í stærri þjóðfélögum er
til úrval góðra bóka um stjórnmál viðkomandi lands
og bestu bækurnar iðulega á meðal þess ágætasta
sem skrifað er utan rita um skáldskap og má nefna
nýlega ævisögu frú Thatcher sem dæmi, en mikil
vinna færustu manna, undir öflugri ritstjórn, hefur
verið lögð í það verk og fengið góða dóma og verð-
skuldaða.
Algengt er að sú mynd úr heimi stjórnmálanna, sem
blasir við á líðandi stund, breytist á örskammri stund.
Næsta fáir á þeim vettvangi „lifa“ það af.
Það er að nokkru einnig hinn íslenski veruleiki. Það
gefur auga leið að í löndum þar sem nærri 700 ein-
staklingar sitja á þingi hverju sinni, eins og í Bret-
landi (lávarðadeild ekki talin með), ná fæstir almennri
athygli. Aðeins ráðherrar í stærstu ráðuneytum kom-
ast á blað, ásamt örfáum stjórnarandstæðingum.
Sama er að segja um Bandaríkin, þar sem forsetinn
á hverjum tíma tekur drýgstan skerf sviðsljóssins.
Varla nokkur fulltrúadeildarþingmaður er þjóðþekkt-
ur og öldungadeildarmenn, tveir frá hverju ríki, eru
lítt þekktir utan þess.
Þegar horft er til Frakklands, þar sem við hér fylgj-
umst næsta lítt með, þá er forsetinn þar sá eini sem
nær máli á hverjum tíma. Og flestir þeirra gleymast
furðu fljótt.
Mishá stórmenni
Það er einföldun, en þó ekki svo fjarri veruleika, að al-
menningur utan Frakklands og stór hluti heima fyrir
þekkir aðeins Napoleon og de Gaulle og búið.
Á Spáni eru það helst Franco og Messi!
Julian Jackson prófessor sendi frá sér mikið verk
um de Gaulle fyrir rúmum tveimur árum, en hann er
nú talinn einn fremsti sérfræðingur í sögu Frakklands
á síðustu öld. Síðasti kafli bókar hans (hefst á bls. 770)
hefur yfirskriftina: Síðasta franska stórmennið.
Í upphafi hans segir: „Eftir því sem Frakkland
skreppur saman stækkar de Gaulle. Sé það svo, eins
og nú er almenn skoðun, að horft sé til hans sem síð-
asta stórmennis Frakklands, er spurt í hverju felst
mikilfengleiki hans? Fólst hann, eins og svo margir
telja, í einstakri framsýni mannsins?“
Jackson tilnefnir þekkta fræðimenn, suma af vinstri
kantinum, sem lengi drógu kenningar um framsýni
forsetans í efa.
Einn þeirra var svo ólánsamur að hafa árið 1989
bent á að de Gaulle hefði ekki metið styrk komm-
únismans rétt (þegar hann hefði hamrað á að hann
stæðist ekki til lengdar). Kommúnisminn hrundi árið
eftir. En Jackson, sem sjálfur er iðulega mjög gagn-
rýninn á de Gaulle í bók sinni, segir svo:
„Það er raunar með miklum ólíkindum hversu fram-
sýnn hann reyndist. Á fjórða áratug síðustu aldar
hafði hann rétt fyrir sér um stríðið um Frakkland, en
gjörvallt franska herráðið reyndist á villigötum.
Allar gerðir hans síðar byggðust á þessu mati, sem
stóðst algjörlega. Sama gildir um spár hans um hrun
gjaldeyrisskipunar, sem kennd er við Bretton Woods,
sem sérfræðingahjörðin blés á og stóð berrössuð eftir
fáum árum síðar.
Sama megi segja um spár hans um ógöngur Banda-
ríkjanna í Víetnam, stríð sem þeir gætu ekki unnið og
eins um óvænta óvináttu Kína og Víetnam.
Árið 1964 sagði de Gaulle um Júgóslavíu: „Júgó-
slavía fær ekki staðist. Til þess að það gæti orðið
þyrfti júgóslavíska þjóð. Hún er ekki til. Júgóslavía er
nokkur sprek sem hanga saman á einum þræði. Sá
þræðisspotti er Tito. Þegar hann hverfur hrynja
sprekin til jarðar.“
Í öðru samtali sagði de Gaulle um framtíð Íraks:
„Sunnítar, Shitar og Kúrdar eru hafðir undir sömu
sæng. Það eru örlög þessara þriggja að skilja. Þær
samanstanda af ólíkum þjóðum, með skil í trúmálum
og með ólíka fortíð.“ Og loks nefnir höfundurinn þessa
ótrúlega réttu spásögn hans strax eftir morðið á Ken-
nedy um að ekkja hins nýmyrta forseta myndi innan
tíðar giftast grískum skipakóngi. Þegar André Mal-
raux minnti forsetann á þessa spá í síðasta „samtali“
þeirra sagði hann, að sögn Malraux: „Sagði ég þetta
virkilega? Ég myndi frekar hafa haldið að hún myndi
giftast Sartre. Eða þér.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
10.1. 2021 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17