Morgunblaðið - Sunnudagur - 28.02.2021, Qupperneq 15

Ása M. Ólafsdóttir, starfsmaður mannauðs-deildar CCP, smitaðist líklega í París ummiðjan febrúar í fyrra, en stuttu eftir
heimkomuna tók að líða yfir hana í tíma og ótíma.
Settur var gangráður í Ásu en einkennin héldu
áfram; hiti, þurr hósti og verkir víða um líkamann.
Ása mældist fyrst neikvæð í Covid-prófi en tveimur
mánuðum síðar mældist hún með sterkt mótefni
við Covid.
Versta sem ég hef upplifað
Í viðtali sem tekið var í lok ágúst í fyrra fyrir
Sunnudagsblaðið segir Ása frá eftirköstum veir-
unnar, en þá var liðið hálft ár frá upphafi veikind-
anna. Í þessa sex mánuði leið henni aðeins vel í einn
dag. Hinir voru misslæmir.
„Verstu verkirnir voru í fingrum og tám. Ég gat
ekki beygt fingurna og var farin að troða þeim und-
ir kodda á nóttinni til að
halda þeim beinum. Þetta
hélt fyrir mér vöku margar
nætur. Þetta var svona í tvo
til þrjá mánuði. En það sem
var verst var þessi vanlíðan,
sem er svo erfitt að lýsa.
Þetta er ekki verkur. Alveg
eins og flökurleiki er ekki
verkur, heldur afleiðing af
einhverju sem er að gerast í
meltingarkerfinu, þá var þetta svakaleg vanlíðan í
líkamanum. Stundum kom þetta í eins konar hvið-
um eða flogum,“ segir Ása.
„Sem betur fer hafa þessi köst minnkað mikið.
Þetta var það versta sem ég hef upplifað á ævinni,“
segir Ása og segist einnig hafa upplifað sljóleika og
heilaþoku. Stundum mundi hún ekki orð og átti erf-
itt með að setja saman setningar. Hún óttaðist að
verða aldrei góð.
Hitti fólk sem skildi mig
Blaðamaður sló á þráðinn til Ásu til að heyra hvernig
gengi nú þegar ár er liðið frá því hún veiktist.
„Það er akkúrat ár síðan ég fékk öll yfirliðin og
lenti á hjartadeild. Í dag líður mér betur en fyrir ári
síðan en er ekki enn búin að ná mér. Bara síðast á
sunnudag lá ég og gat ekki hreyft mig,“ segir Ása
sem er nýkomin af Reykjalundi þar sem hún var í
endurhæfingu í tvo og hálfan mánuð.
„Það var mjög gott að mörgu leyti. Þarna hitti ég
fólk í sömu stöðu og ég, en það hafði ég ekki gert
áður. Ég hitti fólk sem skildi hvað ég var að ganga í
gegnum. Starfsfólkið hafði brennandi áhuga á okk-
ar einkennum og var að viða
að sér þekkingu um lang-
tímaáhrif kórónuveirunnar.
Prógrammið var sambland
af hreyfingu, fyrirlestrum
og samtölum, auk rann-
sókna. Staðan var tekin í
byrjun og í lokin og það
mældust framfarir þótt það
væru engin risastökk. En
það var gott að sjá að ég er
að ná bata smám saman. Þetta eru lítil hænuskref.“
Óttast enn að verða ekki góð
Ása segist hafa skráð hjá sér öll einkennin sem hún
upplifði og voru þau 23 í byrjun.
ÁSA M. ÓLAFSDÓTTIR
Hænuskref í átt að bata
Ása glímir enn við eftirköst veirunnar.
Morgunblaðið/Ásdís
„Núna síðast þegar ég tékkaði voru þau þrettán.
Þannig að það er bati en maður vildi auðvitað sjá
hann gerast hraðar. Titringurinn er farinn en ég er
enn með ósjálfráða kippi. Minnisleysið er enn
slæmt; ég er enn með svima og ógleði, lítið úthald
og svefntruflanir. Og verkir í fingrum eru enn
hræðilegir og vekja mig á næturna, en eru þó ekki
eins slæmir og þeir voru,“ segir Ása.
Eftir endurhæfinguna er Ása aftur komin til
vinnu.
„Ég var svo glöð að komast aftur í vinnuna. Ég á
að vera í hlutastarfi en kann mér ekki hóf og er
kannski að súpa seyðið af því um helgar,“ segir hún
og segist afar þakklát sínum vinnuveitendum sem
hafa reynst henni afar vel í veikindum síðasta árs.
„Mér líður vel að mestu leyti, en á aldrei hundrað
prósent dag. En það eru fleiri góðir dagar, þetta er
að smá mjakast,“ segir Ása sem þó sér ekki fyrir
endann á afleiðingum veirunnar.
„Ég óttast enn að verða aldrei hundrað prósent
góð.“
’Minnisleysið er enn slæmt;ég er enn með svima ogógleði, lítið úthald og svefn-truflanir. Og verkir í fingrum
eru enn hræðilegir og vekja
mig á næturna, en eru þó ekki
eins slæmir og þeir voru.
28.2. 2021 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15
bjó; mjög mikið æðruleysi og ábyrgð
og um leið hlýju í garð sjúklinga.
Auðvitað var það undir miklu álagi.
Það sem vakti athygli mína og að-
dáun var það að það voru allir sam-
taka í þessu; smiðir, þriffólk og heil-
brigðisstarfsfólk. Það var ótrúlegt að
upplifa þessa samheldni á svona
stórum vinnustað, en þarna vinna um
sex þúsund manns. Það unnu allir
saman eins og einn maður.“
Spítalinn sefur aldrei
Nú stendur yfir sýning á bestu ljós-
myndum íslenskra blaðaljósmyndara
í Ljósmyndasafni Reykjavíkur. Þor-
kell vann þar til verðlauna fyrir seríu
ársins og átti auk þess mynd ársins.
Myndirnar voru teknar á kvöldvakt á
Landspítalanum.
„Það var gaman að rifja upp gamla
takta,“ segir Þorkell, en hann var
blaðaljósmyndari Morgunblaðsins í
áraraðir.
„Myndirnar voru teknar á kvöld-
og næturvakt og vildi ég með þessari
seríu sýna að spítalinn sefur aldrei.
Það er stöðugt álag og það er allt-
umlykjandi. Ég vildi sýna hvað fólk
legði mikið á sig til að koma þjóðinni í
gegnum þessar hörmungar með eins
litlum skakkaföllum og hægt er.“
’Það sem vakti athyglimína og aðdáun varþað að það voru allir sam-taka í þessu; smiðir, þrif-
fólk og heilbrigðisstarfsfólk.
bylgjunni að taka þátt og nú er verið
að boða fólk úr seinni bylgjum. Það
eru ekki komnar neinar niðurstöður
en það verður spennandi að sjá þær
síðar,“ segir Már og nefnir að ÍE hafi
síðan 2015 boðað fólk í heilsurann-
sóknina.
„Þannig liggur nú þegar fyrir gott
gagnasafn um heilsufar stórs hóps af
fólki. Hluti af því fær svo Covid og
vonandi þiggur hann boð um að koma
í þessa Covid-rannsókn,“ segir Már og
segir ómetanlegt verði að skoða áhrif
af Covid hjá fólki sem áður hefur tekið
þátt í viðamikilli heilsurannsókn.
„Þetta er ótrúlegt rannsókn-
artækifæri.“
Oftar en sjaldnar
Getum við átt von á fleiri skæðum
veirum?
„Algjörlega. Ég myndi halda að þá
værum við betur undirbúin. En ef það
kemur upp önnur kórónuveira er ekki
hægt að segja til um að hvað miklu
leyti verði hægt að nýta sér þessa
þekkingu sem við höfum núna á þá
veiru. En við höfum lært mjög mikið í
viðbragðafræðum,“ segir Már og
bendir á að margt spili inn í þegar
heimsfaraldur skellur á og lönd loka.
„Á heimsfaraldurstímum rofna
flutningsleiðir,“ segir Már og segir þá
hættu á skorti á lyfjum og öðrum
nauðsynjum.
„Við lentum aðeins í því að sýna-
tökupinna skorti. Það voru ýmsir
ófyrirséðir hlutir sem við lentum í
sem við getum nú lært af.“
Már bendir á að stóru löndin, eins
og Indland og Kína, þyrftu að endur-
skoða návígi fólks við dýr, eins og við
svín og fugla, en það var einmitt á
markaði sem verslaði með lifandi dýr
að veiran kviknaði.
„Það þarf að breyta þessu því veir-
an kemur úr þessum mörkuðum og
berst úr dýrum í menn,“ segir Már og
segist stórefa að slíkum matarmörk-
uðum verði lokað í bráð.
„Við þurfum að gera ráð fyrir að fá
svona veirur oftar en sjaldnar.“
Inga María Leifsdóttir fór að finna fyrir flensu-einkennum um svipað leyti og fyrsta opinberasmitið greindist hérlendis en hafði ekki verið í
samskiptum við nokkurn sem var að koma frá
áhættusvæði. Hún taldi því engar líkur á því að hún
væri smituð af kórónuveirunni heldur hélt þetta
vera venjulega flensu. En annað kom á daginn.
Inga María greindist með Covid.
„Ég margspurði hjúkrunarfræðinginn hvort hún
væri örugglega að tala við rétta manneskju, ég
bara trúði þessu ekki!“ sagði Inga María í viðtali
sem birt var í Sunnudagsblaði Morgunblaðsins
þann 22. mars 2020.
Engar líkur á Covid
„Þegar fyrsta smitið greindist hér á landi var ég á
leiðinni upp í sumarbústað þar sem ég var alla
helgina. Þar hitti ég engan nema fjölskylduna og
skrapp aðeins einu sinni örsnöggt í búð í nágrenn-
inu. Á mánudeginum á eftir
fannst mér ég vera að veikj-
ast en fer í vinnuna á þriðju-
deginum. Það hvarflaði auð-
vitað ekkert að mér að ég
væri með Covid-19 því þarna
var ekkert farið að tala um
það á Íslandi. Ég fór aðeins
fyrr heim úr vinnunni og var
þá komin með rúmlega 38
stiga hita,“ segir Inga María
og segist hafa haldið sig
heima nokkra daga en farið svo að hitta fólk helgina
eftir.
Inga María segir að þegar sér hafi liðið sem verst
hafi hún verið með talsverðan hausverk og mjög
einkennilega beinverki.
„Ég fékk verki í fingurna og mjöðmina. Svo
missti ég allt bragðskyn og lyktarskyn. Ég var með
tyggjó en fann ekkert bragð. Ég fór í sturtu og
hellti yfir mig sápu en fann enga lykt. Ég borðaði
sterkt shawarma en fann ekkert bragð; ég hefði
getað verið að borða kotasælu. Bragðskynið kom
ekkert aftur og þá sá ég viðtal við einhverja konu
sem greind var með kórónuveiruna sem misst hafði
bragðskynið,“ segir Inga María sem fékk loks að
fara í Covid-próf tíu dögum síðar sem reyndist
ómarktækt og fór því í annað tveimur dögum eftir
það fyrsta.
„Ég fæ að vita að prófið væri jákvætt,“ segir
Inga María sem var að vonum hissa.
Fjöldi manns þurfti því að fara í sóttkví en þess
má geta að allar líkur eru á því að Inga María hafi
smitast af Covid í lok febrúar og þá jafnvel í Ráð-
húsinu þar sem mikið er um heimsóknir erlendra
ferðamanna.
Eftirköstin endalaus hitavella
Blaðamaður náði í Ingu Maríu í vikunni og spurði
frétta.
„Þegar ég les þetta gamla viðtal sé ég að þarna
vissi ég ekkert hvað væri fram undan. Eftir á að
hyggja þá sést að fólk, og ég þar meðtalin, vissi lítið
um þessa veiru á þessum tíma,“ segir Inga María
og segist hafa glímt við eftirköst veirunnar nánast
allt síðasta ár.
„Þegar hái hitinn var búinn
hélt ég að ég væri sloppin. En
ég var með nokkrar kommur
svo mánuðum skipti. Það var
fyrst í haust að ég losnaði við
hitann,“ segir hún og segist á
tímabili hafa haldið að hún
mældist hreinlega með hærri
líkamshita en annað fólk.
„Fólk spurði mig gjarnan
hvort ég væri ekki orðin frísk og
það var erfitt að útskýra fyrir
fólki hvernig mér leið,“ segir Inga María og segir
að þessari hitavellu hafi fylgt þreyta, slen og óþæg-
indi.
Lykt af svörtum pipar
Beinverkirnir sem Inga María lýsti í fyrra viðtalinu
vörðu í tæpt ár.
„Ég var daglega með beinverki í að minnsta kosti
tíu mánuði, sérstaklega í útlimum, sem var auðvitað
mjög lýjandi. Ég hélt alltaf að þeir hlytu að vera að
fara að hverfa, en það leið og beið,“ segir Inga
María og segir verkina hafa horfið fyrst nú í janúar.
Inga María segir að bragð- og lyktarskyn hafi
komið aftur, en þó í breyttri mynd.
„Það ýktist dálítið upp. Ég get alls ekki borðað
lamb og heldur ekki parmesan sem mér fannst
sjúklega góður. Ég finn oft skrítna lykt sem hægt
væri að lýsa eins og ég sé að þefa upp úr stauk af
svörtum pipar.“
Sonurinn fékk Covid
„Svo þegar ég var komin aftur til vinnu í vor
greindist sonur minn með Covid og veiktist mikið,
þótt oft veikist krakkar ekki illa. En hann var með
háan hita og mikinn hósta. Það er ekki vitað hvar
hann nældi sér í veiruna, en þetta var um sex vikum
eftir að ég var með Covid. Við fjölskyldan vorum
auðvitað búin að vera í sóttkví þegar ég greindist
og þarna þurfti hann að fara í einangrun en ég
mátti sinna honum þar sem ég var búin með þetta.
Og öll fjölskyldan var sett aftur í sóttkví. Það gekk
á svo miklu,“ segir Inga María og segir að ekkert í
lífinu hafi brotið sig jafn mikið og þessi kór-
ónuveiruveikindi.
„Það var aldrei hægt að rekja hvorki mitt né
hans smit. Svo var svo mikið skilningsleysi á sjúk-
dóminum,“ segir Inga María sem nú sér loks fram á
bjartari tíma.
„Mér líður betur núna og það er allt á uppleið.“
INGA MARÍA LEIFSDÓTTIR
Vissi ekkert hvað væri fram undan
’Ég var daglega meðbeinverki í að minnstakosti tíu mánuði, sér-staklega í útlimum, sem
var auðvitað mjög lýjandi.
Ég hélt alltaf að þeir hlytu
að vera að fara að hverfa,
en það leið og beið.
Inga María segir árið hafa tekið verulega á.