Morgunblaðið - 08.04.2021, Page 30

30
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. APRÍL 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Arnar ÞórJónssonhéraðs-
dómari ritaði
athyglisverða
grein hér í blaðið í
gær um frelsi og
sjálfsábyrgð íslensku þjóð-
arinnar. Hann lýsti áhyggjum
af lýðræðinu hér á landi, ekki
síst í ljósi ásælni erlends valds
sem kalli eftir yfirráðum sem
stjórnarskráin ætli íslenskum
yfirvöldum einum.
Arnar Þór skrifar að Evr-
ópusambandið hafi í fram-
kvæmd tekið yfir hluta af vald-
sviði Alþingis „með þeim hætti
að aragrúi reglna streymir nú í
gegnum þjóðþing Íslendinga á
ári hverju án efnislegrar að-
komu, endurskoðunar eða
breytinga af hálfu íslenskra
þingmanna. Evrópureglur
þessar hljóta lagagildi hér á
landi án þess að fá hér lög-
formlega rétta meðferð í sam-
ræmi við stjórnarskrá og þing-
sköp. Í stað þriggja umræðna á
Alþingi hljóta reglur þessar af-
greiðslu sem þingsályktanir.“
Hann segir að með þessu
hafi forsetaembættið verið
gengisfellt því að forsetinn hafi
engin tækifæri til að synja
þingsályktunum staðfestingar.
Þá vekur héraðsdómarinn at-
hygli á að hlutverk íslenskra
dómstóla sem eftirlitsaðilar og
vegna lýðræðisverndar fari
minnkandi og þetta hafi verið á
kostnað vaxandi hlutverks er-
lendra dómstóla, EFTA-
dómstólsins, sem fái línuna frá
dómstól ESB, og að auki hafi
Mannréttindadómstóll Evrópu
„tekið sér vald, sem þeim dóm-
stól var aldrei ætlað, til íhlut-
unar um innri málefni íslenska
lýðveldisins.“
Arnar Þór víkur
sérstaklega að
þriðja orkupakka
ESB og bendir á
að reglur hans
hafi verið þess
eðlis „að þær hefðu með réttu
átt að fara í gegnum þrjár um-
ræður á Alþingi og fá að því
loknu samþykki forseta lýð-
veldisins. Gagnrýnisvert er að
þetta hafi ekki verið gert. Sú
staðreynd að Hæstiréttur
Noregs hefur nú ákvarðað að
taka skuli til efnismeðferðar
málshöfðun „Nej til EU“
vegna innleiðingar þriðja
orkupakkans í Noregi er enn
eitt viðvörunarljósið. Verði
niðurstaða norskra dómstóla
sú að reglur þriðja orkupakk-
ans hafi verið svo viðurhluta-
miklar að aukinn meirihluta
hafi þurft á norska stór-
þinginu, þá mun jafnframt op-
inberast að meðferð Alþingis
á málinu hafi verið til stór-
fellds vansa, svo að jafna
mætti því við trúnaðarbrest
gagnvart íslenskri þjóð. Hér
er ekki lítið í húfi.“
Íslendingar, ekki síst þeir
sem gefið hafa kost á sér til
setu á Alþingi þurfa að gæta
vel að stöðu landsins, sjálf-
stæði þess og fullveldi. Fyrir
þessu var háð hörð barátta og
því má ekki glutra niður í ótal
smáum skrefum vegna þess að
þeir sem ábyrgð bera sjái
aldrei ástæðu til að spyrna við
fótum. Ísland hefur alla mögu-
leika á því að verja fullveldi
sitt innan þeirra samninga
sem það hefur gert, þar með
talið EES-samningsins, en til
þess þarf áhugi að vera fyrir
hendi, einkum á Alþingi.
Vonandi er ekki svo
komið að þingmenn
nenni ekki að verja
fullveldi landsins}
Er áhugi á Alþingi?
Landsrétturhefur nú vís-
að frá máli sem
sóttvarnalæknir
höfðaði til að fá
felldan úr gildi héraðsdóm,
þar sem felld var út gildi
ákvörðun sóttvarnalæknis um
að tilteknir einstaklingar
skyldu dvelja í sóttkví í sótt-
varnahúsi á grundvelli reglu-
gerðar heilbrigðisráðherra.
Sóttvarnalæknir taldist, eins
og mál voru komin, ekki hafa
lögvarða hagsmuni í málinu.
Dómur héraðsdóms stendur
því en reglugerðin ekki, því í
héraðsdómnum segir: „Til
sanns vegar má færa að sjálf
ákvörðun sóttvarnalæknis
eigi sér stoð í því
reglugerðarákvæði sem hún
er byggð á eins og það er orð-
að. Að öllu framangreindu
virtu er það hins vegar niður-
staða dómsins að
þetta ákvæði
reglugerðarinnar
sem um ræðir
skorti lagastoð og
þar með umrædd ákvörðun
sóknaraðila [sóttvarnalæknis]
sem hafi þá gengið lengra en
lögin heimila.“
Enn hafa engin svör fengist
við þeirri spurningu með
hvaða lagarökum reglugerðin
var sett. Svo virðist því sem
þar hafi verið gengið fram af
léttúð þrátt fyrir alvöru máls-
ins, frelsissviptingu borg-
aranna. Hvort sem ráðherra
leitar frekari lagaheimildar
til að renna stoðum undir
reglur af þessu tagi eða ekki
hlýtur Alþingi að taka þetta
mál til sérstakrar umræðu og
krefja ráðherrann skýringa á
því hvernig að málum var
staðið.
Orðið er æ skýrara
að skýringar skortir}Frávísun í Landsrétti Fyrir nokkrum árum voru lagðarfram á Alþingi tillögur að stofnunembættis umboðsmanns aldr-aðra. Þær tillögur náðu því miðurekki fram að ganga en ég tel mik-
ilvægt að við rifjum þær tillögur upp og skoð-
um hvort tilefni sé til að setja slíkt embætti á
laggirnar.
Samfélagið hefur tekið örum breytingum á
undanförnum áratugum. Samskipti borgara
við þjónustuaðila og stofnanir hins opinbera
fara sífellt meira fram í gegnum internetið og
stöðugt minna með samtali augliti til auglitis.
Símsvörun er að sama skapi að dragast það
mikið saman á hinum ýmsu þjónustustofn-
unum að biðtími á línunni lengist oft úr hófi. Þá
þekkist einnig að svör sem fást þegar hringt er
í opinberar stofnanir séu á þá leið að svör megi
finna á heimasíðum og innri kerfum. Þar þurfi að sækja
um og haka við.
Á dögunum átti ég samtal við virðulega frú á efri árum.
Hún er nýlega orðin ekkja og greindi mér frá erfiðleikum
sínum við að koma reglu á líf sitt eftir andlát maka síns.
Hvernig samskipti við yfirvöld, bankastofnanir og annað
sem máli skiptir við rekstur heimilis væru flókin þegar
jafnvel þyrfti að leysa einfalt mál. Hinar stöðugu kröfur
um að hún hefði í fórum sínum rafræn skilríki, virkt net-
fang og kynni á alla rangala internetsins voru henni ekki
að skapi. Hún kvaðst þurfa að fá lausn sinna mála en hver
þjónustuaðilinn benti á annan, ef þjónustuaðilinn var yfir-
höfuð manneskja en ekki bara einhver tölva.
Ég nefndi þessa stöðu í útvarpsviðtali í gær
og þá kom í ljós að hvort tveggja fjölmiðlakon-
an sem og fjöldi hlustenda tengdu mjög við
þessa líðan. Að finnast þau ekki hafa full-
komna stjórn á lífi sínu og að erfitt væri að fá
svör um hvernig ætti að leysa hluti sem áður
virtust auðveldir.
Þegar samfélagið hefur breyst jafn mikið
og raun ber vitni þá getur staðan vafist fyrir
fólki. Hvert á að leita, hvað þarf að hafa í huga
og hvernig veit fólk hvort skýrslum og skjöl-
um hafi verið skilað eða reikningar greiddir
þrátt fyrir góðan vilja. Svokallaðar mínar síð-
ur á hinum og þessum þjónustustofnunum
verða að brattri brekku og læra þarf á hvert
og eitt kerfi.
Þegar svona er komið væri til fyrirmyndar
að stjórnvöld settu á laggirnar embætti um-
boðsmanns aldraðra, rétt eins og við höfum umboðsmann
borgarbúa og umboðsmann barna. Með embætti umboðs-
manns aldraðra væri hvort tveggja hægt að veita ein-
staklingum sem þangað leita víðtækar upplýsingar um
hvaðeina er varðar þeirra daglega líf og einnig koma á
framfæri upplýsingum til stjórnvalda ríkis og sveitarfé-
laga frá þessum sístækkandi og fjölbreytta hópi íbúa
landsins. Hópi sem hefur ólíkar þarfir, hefur ólíkan bak-
grunn og er með misjafna þekkingu á víðfeðmi internets-
ins. Það myndi leysa mörg mál og auka vellíðan fólks á
besta aldri. helgavala@althingi.is
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Umboðsmaður aldraðra
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Andrés Magnússon
andres@mbl.is
P
áll Magnússon, þingmaður
og oddviti Sjálfstæðis-
flokksins í Suður-
kjördæmi, greindi frá því
um liðna helgi, að hann ætlaði ekki
að gefa kost a sér í prófkjöri Sjálf-
stæðisflokksins í komandi mánuði.
Hann ætlaði að segja skilið við
stjórnmálin að sinni.
Þetta kom flatt upp á marga,
þar sem Páll hafði fyrir ekki löngu
greint frá því að hann sæktist
áfram eftir oddvitasætinu og engan
bilbug á honum að finna.
Hann sagðist raunar hafa kom-
ist að þessari niðurstöðu innra með
sér um síðustu áramót, en samt
ákveðið að hugsa það áfram í þrjá
mánuði áður en hann tæki endan-
lega ákvörðun ef eitthvað skyldi nú
breyta afstöðu sinni um það. Það
hafi ekki gerst.
Ástæðuna sagði hann aðallega
hafa verið þá að áhuginn hafi dofn-
að og neistinn kulnað.
Það er sjálfsagt rétt, en ekki
verður þó hjá því litið að Páll hefur
á margan hátt átt erfitt uppdráttar
innan kjördæmisins undanfarin ár,
sem flestir vilja rekja til klofnings
sjálfstæðismanna í Vestmanna-
eyjum. Þar hafi Páll lagst á sveif
með klofningsmönnum, sem síðan
hafi myndað meirihluta í bæjar-
stjórninni og skilið Sjálfstæðis-
flokkinn eftir úti í kuldanum.
Stuðningsmenn Páls hafa hins veg-
ar sagt málið flóknara en það og
kjósendur klofningsmanna flestir
verið gott og gegnt sjálfstæðisfólk.
Hvernig sem því kann að vera
farið, þá komst Páll að þessari nið-
urstöðu, en heimildir Morgunblaðs-
ins herma að þar hafi skoðana-
könnun á vegum stuðningsmanna
Páls riðið baggamuninn.Hún hafi
sýnt að mjög væri á brattann að
sækja.
Fjölþættar afleiðingar
Flestir viðmælendur blaðsins í
Suðurkjördæmi telja að afleiðingin
verði sú að Guðrún Hafsteinsdóttir
„labbi inn í 1. sætið“. Reynist sú
raunin hefði það ekki aðeins áhrif í
kjördæminu heldur myndi það
breyta ásýnd flokksins á landsvísu
ef konur leiddu lista í þremur kjör-
dæmum, eins og margt bendir til.
Stærri spurning er þó kannski
hvað Vestmanneyingar geri ef þeir
hafa engan Eyjamann að kjósa eða
a.m.k. ekki neinn, sem á góðan
möguleika á ráðherrastól. Það er
óleystur vandi í þessu gamla og áð-
ur trygga vígi Sjálfstæðisflokksins.
Það mun vafalaust einnig
breyta prófkjörsbaráttunni, því þá
þyrftu Vilhjálmur Árnason og Ás-
mundur Friðriksson að eigast við
með beinum hætti, sem þeir höfðu
ekki ráðgert. Þá kann þetta að
hvetja fleiri frambjóðendur til dáða,
sem nú eygja þann kost að komast
ofar á lista en ella, þótt þingsæti
séu tæpast í boði.
Sumir hafa spurt hvað þetta
segi um styrk Írisar Róbertsdóttur,
bæjarstjóra í Vestmannaeyjum og
oddvita H-listans, fyrrnefnds klofn-
ingsframboðs. Ekki kannski með
beinum hætti, en þó virðist blasa
við að Páll hafi ekki átt nægan
stuðning vísan úr þeirri átt. Aðrir
segja að fylgi Páls í Eyjum hafi
ekki verið vandinn heldur uppi á
fastalandi.
En þá er ósvarað spurningunni
um hvað Páll fari að fást við, hann
muni tæpast sitja auðum höndum
lengi. Um það hafa verið ýmsar get-
gátur, en ein sú skemmtilegri er að
hann taki að sér að græða sárin
með því að reyna að sameina hægri-
öflin í Eyjum á ný og ljúka pólitíska
ferlinum í bæjarstjórastóli.
Pólitískir eftirskjálft-
ar Páls á Suðurlandi
Morgunblaðið/Hari
Á förum Alþingismennirnir Páll Magnússon og Ásmundur Friðriksson
stinga saman nefjum fyrir utan Valhöll, höfuðstöðvar Sjálfstæðisflokksins.
Segja má að
Páll Magn-
ússon hafi
pólitíkina í
æðum, en
hann er
sonur
Magnúsar
H. Magnús-
sonar,
bæjarstjóra í
Vestmannaeyjum og síðar al-
þingismanns og ráðherra.
Páll haslaði sér hins vegar
völl í fjölmiðlum, fyrst á Vísi og
Tímanum, en fór síðar á Ríkis-
sjónvarpið þar sem hann varð
varafréttastjóri, en söðlaði svo
um yfir á Stöð 2, þegar hún fór í
loftið 1986. Hann varð síðar for-
stjóri hennar, en var ráðinn út-
varpsstjóri Rúv. 2005, en hætti
þar árið 2013. Hann varð áhuga-
samari um stjórnmálin eftir það
og var kjörinn á þing fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn 2016. Hann er
formaður allsherjar- og
menntamálanefndar.
Úr fjölmiðlum
í stjórnmálin
PÁLL MAGNÚSSON
Páll Magnússon