Morgunblaðið - 09.04.2021, Síða 28

Forn umgjörð Nokkur verka Erlu á sýningunni í grafhvelfingunni.
Sýning á verkum eftir Erlu Haralds-
dóttur myndlistarkonu hefur verið
sett upp í grafhvelfingu dómkirkj-
unnar í Lundi í Svíþjóð. Er þetta í
annað sinn sem Erlu er boðið að
sýna þar, en fyrst var sett upp sýn-
ing á verkum hennar þar árið 2017.
Grafhvelfingin er að stofni til frá 10.
öld og að sögn Erlu er um glæsilegt
rými að ræða og mikill heiður að fá
að sýna þar.
Heiti sýningarinnar er Övergång-
ar eða Umbreyting og eru á henni
tólf ný málverk og þrjú mósaíkverk
sem öll hafa með sýn listakonunnar
á upprisuna að gera. Í tengslum við
sýninguna hefur sænska bóka-
forlagið Arvinius & Orfeus gefið út
bók með verkunum og textum eftir
Lenu Sjöstrand og Craniv Boyd.
Í kynningu frá stofnuninni sem
heldur utan um sýningar í hvelfing-
unni segir að í verkunum vinni Erla
út frá og kanni tákn úr Biblíunni og
vestrænni myndlistarsögu. Meðal
tákna sem fyrir koma eru pálmalauf,
granatepli, dúfan, lambið, engla-
vængir sem og sár Krists. Þessi tákn
sem verða Erlu að efnivið megi finna
bæði í myndlýsingum handrita mið-
alda sem og í verkum annarra sam-
tímalistamanna.
Þá vinnur Erla út frá grafhvelf-
ingunni sjálfri, sem leynilegum og
helgum undirheimi þar sem mörg
söguleg lög megi sjá í arkitekt-
úrnum; súlurnar vísi þannig í skóga
og bogaform veggjanna í form
pálmablaðanna. Þannig tengir Erla
verkin við umhverfi þeirra, tákn og
sögu staðarins.
Erla sýnir í graf-
hvelfingu í Lundi
Tákn Í málverkunum tengir Erla
samtímann við klassísk tákn.
- Ný verk með táknrænar vísanir
28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. APRÍL 2021
Hólshraun 3 · 220Hafnarfjörður · Símar: 555-1810, 565-1810 · Netfang: veislulist@veislulist.is · www.veislulist.is
Skútan
Sjá verð og verðdæmi
á heimasíðu okkar
www.veislulist.is
Fagnaðir
Næst þegar þið þurfið pinnamat, smurt brauð eða tertur
fyrir útskriftina eða annan mannfagnað, hafðu þá
samband og fáðu tilboð í sal okkar og veitingarnar þínar.
PINNAMATUR
Veislur eru
okkar list!
Bjóðum uppá fjölda tegundapinnamats og tapasrétta
Pinna- og tapasréttir
eru afgreiddir á
einnota fötum,
klárt fyrir veisluborðið.
H
in ungverska Magda
Szabó (1917-2007) var
fjölhæfur rithöfundur
sem sendi á löngum ferli
frá sér ljóð, leikrit, greinasöfn og
skáldsögur en Dyrnar, sem kom út
árið 1987, er hennar þekktasta verk.
Og mun líka vera sú ungverska sam-
tímaskáldsaga sem hefur fengið
hvað mesta dreifingu en hún hefur
smám saman
birst í fleiri þýð-
ingum úti um
heimsbyggðina
og alls staðar
hlotið verð-
skuldað lof og
ýmsar viður-
kenningar.
Framúrskarandi
vel stíluð þýðing
Guðrúnar Hannesdóttur hlaut á
dögunum Íslensku þýðingar-
verðlaunin.
Í Dyrunum er dregin upp eftir-
minnileg mynd af margbrotinni per-
sónu, hinni einstöku Emerönsu.
Fyrstupersónufrásögnin er sögð af
rithöfundi, konu sem ræður einstæð-
inginn sístarfandi Emerönsu sem
húshjálp – starf sem hún sinnir sam-
hliða húsvörslu í nágrenninu – og í
byrjun sögunnar er Emeransa látin
og höfundurinn kveðst verða að
leysa frá skjóðunni: „Það var ég sem
drap Emerönsu. Sú staðreynd að ég
hélt að ég væri að koma henni til
hjálpar en ekki tortíma henni breyt-
ir engu þar um.“ (11) Og þar með
flæðir vel byggð sagan af stað, saga
sem segir af afar stormasömu sam-
bandi höfundarins og húshjálp-
arinnar sjálfstæðu, samtímis því að
myndin af Emerönsu og sögu henn-
ar verður smám saman skýrari.
Rithöfundurinn og Emeransa
hittast fyrst þegar höfundurinn og
fræðimaðurinn eiginmaður hennar
(þau hjón þykja byggð á Szabó
sjálfri og eiginmanni hennar) flytja í
nýja íbúð og leita sér að húshjálp.
Þeim er bent á Emerönsu, sem er þá
þegar lýst sem þögulli gamalli konu
sem er ætíð með höfuðklút – sem
verður eins og tákn fyrir þá hulu
sem liggur yfir lífi hennar og kjarna
persónuleikans. Emeransa verður
fljótlega að ómissandi þætti lífs
hjónanna en árekstrarnir eru æði
harkalegir og afstaða hjóna og hús-
hjálpar til allra þátta lífsins mjög
mismunandi. Emeransa er nær ólæs
og fyrirlítur það föndur sem hún
álítur starf vinnuveitenda sinna vera
– þegar árin líða og höfundurinn tek-
ur að öðlast vinsælir og hlýtur eftir-
sótt verðlaun breytist afstaða Eme-
rönsu lítið. Þrátt fyrir harkaleg átök
kvennanna tekur höfundurinn að líta
á sig sem besta vin gömlu konunnar
en sú gamla gætir þess þó að hleypa
engum nærri sér; og alls engum inn
á heimili sitt öðrum en hundi
hjónanna sem lítur þó á Emerönsu
sem húsbónda sinn. Lokað heimilið
er eins konar varnarvirki sem hún
hefur komið sér upp eftir hræðilega
og erfiða lífsreynslu sem rithöfund-
urinn fær smám saman innsýn í og
þar kemur saga Ungverjalands á
tuttugustu öld með athyglisverðum
hætti inn í frásögnina, þátttaka í
heimsstyrjöldum og meðferð gyð-
inga í landinu á þeirri seinni.
Dyrnar er listavel byggð og hríf-
andi saga, þar sem myndin af aðal-
persónunni skýrist smám saman og
lesandinn öðlast skilning á því hvað
hefur mótað Emerönsu og gert að
þeirri vægast sagt óvenjulegu konu
sem hún er. Alls kyns vísunum og
táknum er vel beitt, og þar eru dyr
fyrir miðju, opnar eða lokaðar, þar
sem er hulið sjónum eða opinberað.
Eins og fyrr segir fékk Guðrún
Hannesdóttir Íslensku þýðingar-
verðlaunin fyrir vel unnið verk. Hún
þýddi ekki úr frummálinu heldur
ensku, með hliðsjón af fleiri þýð-
ingum. Textinn er lipur og skilar vel
kjarna þessarar merkilegu skáld-
sögu sem fjallar með áhrifaríkum
hætti um mannlegt eðli og þau áhrif
sem djöfulskapur styrjalda og hrylli-
leg áföll geta haft á fólk.
Höfundurinn Þessi þekktasta saga Szabó hefur fengið verðskuldað lof og
viðurkenningar víða um lönd en hún hefur verið þýdd á tugi tungumála.
Hryllingur sem leynist
bak við lokaðar dyr
Skáldsaga
Dyrnar bbbbb
Eftir Magda Szabó.
Guðrún Hannesdóttir íslenskaði og
ritar inngang.
Dimma, 2020. Kilja, 298 bls.
EINAR FALUR
INGÓLFSSON
BÆKUR
Þýsk-franska sjónvarpsstöðin
ARTE hefur keypt sýningarréttinn
að þáttaröðinni Jarðarförin mín sem
sýnd var í Sjónvarpi Símans í fyrra.
„Við erum himinlifandi yfir að
vinna með hinni öflugu ARTE sem
er metnaðarfull sjónvarpsstöð sem
einbeitir sér að hágæða menningar-
tengdu efni og hentar þetta þátta-
röðinni fullkomlega,“ er haft eftir
Jan Bennemann, framkvæmda-
stjóra hjá Dynamic Television sem
sér um erlenda dreifingu á röðinni, í
tilkynningu.
Hörður Rúnarsson hjá fyrir-
tækinu Glassriver sem framleiddi
þættina segir ARTE með stærstu
sjónvarpsstöðvum Frakklands og
Þýskalands og þekkta fyrir að
leggja áherslu á gæðaefni og efni
sem hristi upp í fólki. „Það vita allir
hvað ARTE stendur fyrir og við hjá
Glassriver erum stolt af því að
Jarðarförin mín verði hluti af dag-
skrá stöðvarinnar í Þýskalandi og
Frakklandi. Við erum sannfærð um
að bráðskemmtilegt þema seríunn-
ar slái í gegn hjá áhorfendum í þess-
um löndum,“ er haft eftir Herði.
Hugmyndina að þáttunum átti
Jón Gunnar Geirdal, Kristófer Dig-
nus leikstýrði þeim og handrit skrif-
aði hann með Jóni Gunnari, Heklu
Elísabetu Aðalsteinsdóttur, Bald-
vini Z, Sólmundi Hólm og Ragnari
Eyþórssyni. Í þáttunum fer Þór-
hallur Sigurðsson, Laddi, með hlut-
verk lífsþreytts manns sem fer að
undirbúa jarðarförina sína eftir að
hafa greinst með ólæknandi heila-
æxli sama dag og hann fer á eftir-
laun.
ARTE mun sýna Jarðarförina mína
Dauðvona Laddi í hlutverki dauðvona manns í Jarðarförinni minni.