Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.04.2021, Blaðsíða 6

VETTVANGUR
6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18.4. 2021
ENGINN
ÐBÆTTUR SYKUR
ENGIN
ROTVARNAREFNI
85%
TÓMATPÚRRA
VI
S
tundum finnst mér svo merkilegt hvernig
umræða virkar. Hvernig sakleysisleg-
ustu hlutir geta farið í allar og ófyrir-
séðar áttir og endað á allt öðrum stað en lagt var
upp frá. Það er stundum eins og fólk heyri hluti
á annan hátt en þeir eru sagðir og leggi svo bara
út af því.
Þetta gerðist sem sagt í vikunni þegar Þor-
björg Sigríður Gunnlaugsdóttir, þingmaður Við-
reisnar, sló aðeins á létta strengi í ræðu á Al-
þingi. Hún benti fólki á að þegar það ferðaðist
innanhúss væri atriði að gleyma ekki svefn-
herberginu.
Hún var reyndar ekki bara komin í ræðustól
til að segja skemmtisögur, heldur var hún að
taka undir orð Ernu Solberg, forsætisráðherra
Noregs, sem bað landsmenn sína í áramóta-
ávarpi að eignast fleiri börn því Norðmenn væru
nánast hættir að fjölga sér.
Ef barneignir eru vandamál í Noregi þá á það
sennilega við hér líka því fæðingartíðni hefur
aldrei verið lægri. Það helst svo í hendur við að
Íslendingar verða sífellt eldri, sem myndar tölu-
verða skekkju í aldurspýramídanum. Það stefn-
ir nefnilega í að eftir þrjátíu ár verði fleiri utan
vinnumarkaðar en á honum, að börn (sem þó
verða færri en fólk á lífeyrisaldri), aldraðir og
öryrkjar verði fleiri en vinnandi fólk. Og það
getur orðið vesen.
Það er ekki eins og við lítum ekki á það sem
hlutverk okkar að sjá um þá sem eldri eru og
sem betur fer gerir lífeyriskerfið það að verkum
að fólk býr sjálft í haginn fyrir efri ár. En öldrun
þjóðar kallar líka á meiri þjónustu sem greidd
er af almannafé, eins og í heilbrigðiskerfinu. Við
verðum þess vegna að vera nógu mörg til að
geta staðið undir því og þegar þessi pýramídi er
kominn á hvolf þá má búast við að þetta verði
heldur þyngra. Það er til dæmis maður í Vest-
mannaeyjum sem hefur hótað því að verða 200
ára. Það gæti orðið enn meira vesen ef fleiri fá
svoleiðis hugmyndir.
Viðbrögðin við þessari ræðu, sem mér fannst
frekar meinlaus, voru merkileg. Þau byrjuðu á
umræðu um móttöku á innflytjendum en færðu
sig svo fljótlega yfir í að það væri algjörlega
ómögulegt að eignast börn af því að það væri
svo erfitt að fá leikskólapláss, það væri svo dýrt
að eignast börn, það væri ekki hægt að gera með
námi, fæðingarorlofið væri of stutt, barnabætur
of lágar, fæðingarorlofssjóður skilningslaus og
að fólksfjölgun ýti undir loftslagsbreytingar.
Eftir að hafa lesið þetta allt þá varð ég sann-
færður um að íslenska þjóðin myndi bara deyja
út. Hægt en örugglega af því að 12 mánaða fæð-
ingarorlof er ekki nóg og kerfið gerir ekki nógu
mikið fyrir fólk og allt er svo glatað.
Ég, með allan minn barnahóp, hef sennilega
bara misskilið þetta svona rosalega. Þriðja
barnið mitt var fætt áður en nokkur hafði nefnt
hugmyndina um fæðingarorlof feðra. Ég man
ekki eftir barnabótum í heimilisbókhaldinu (og
ekki var ég há-
launamaður þegar ég
var sem sprækastur)
og trúið mér: Eins
slæmt og ástandið er á
leikskólum þá hefur
það oft verið verra.
Maður á auðvitað ekki að miða allt við sjálfan
sig, aðstaða fólks er mismunandi, hlutir breyt-
ast og allt það, en það eru samt 22 ár á milli elsta
og yngsta barns hjá mér, þannig að ég hef tals-
verða innsýn í að vera foreldri í rúmlega þrjá
áratugi. Það er örugglega svigrúm til að gera
betur, en stuðningur við fjölskyldur hefur óneit-
anlega batnað talsvert á þessum tíma.
En stóra málið er að börn eru vesen. Það er
dýrt að eiga þau og sjá fyrir þeim, þau byrja
óþarflega snemma að fá sjálfstæðan vilja, þau
geta ekki lært að nota skógrind, virðast ekki
skilja hugtakið að setja í uppþvottavél og á
ákveðnu aldursskeiði virðist koma upp þörf fyr-
ir algjörlega fáránlega langar sturtuferðir. En
það er aukaatriði.
Mér finnst nefnilega eitt merkilegasta hlut-
verk mitt í lífinu hafa verið að eignast börn og
hafa áhyggjur af þeim. Og ef maður er heppinn
þá nær maður líka að hafa áhyggjur af barna-
börnunum. En líka elska þau og sjá þau þrosk-
ast. Það held ég að hafi verið gangur lífsins alla
tíð og ég vona að það standi ekki til að breyta
því.
’
Eftir að hafa lesið þetta
allt þá varð ég sann-
færður um að íslenska þjóð-
in myndi bara deyja út.
Á meðan ég man
Logi Bergmann
logi@mbl.is
Barnalán
M
eð auknum bólusetningum
glittir í ljósið við enda kó-
vid-ganganna þó að enn
séu blikur á lofti og fréttir um nýjar
og óvæntar áskoranir veirunnar séu
næstum hættar að koma á óvart.
Eins og ég nefndi í síðustu grein
minni á þessum vettvangi veltur vel-
ferð okkar á næstu misserum og ár-
um á því að ekki sé gert lítið úr þeim
mikla og ósjálfbæra hallarekstri rík-
issjóðs sem ætlað er að fleyta sem
flestum landsmönnum yfir versta
efnahagshöggið á meðan sóttvarnir
lama drjúgan hluta atvinnulífsins.
Þrátt fyrir það eru ýmis tilefni til
bjartsýni og ég vil hér nefna fáein
þeirra.
Metnaðarfull áform
í farvatninu
Stóra viðspyrnan verður þegar for-
sendur skapast fyrir okkur að taka á
móti ferðamönnum. Og það styttist
svo sannarlega í hana. En fyrir utan
þá miklu áskorun sem við höfum
glímt við undanfarna 14 mánuði eða
svo finnst mér tvennt annað standa
upp úr sem gefur væntingar um
aukna verðmætasköpun.
Í fyrsta lagi er
það sá mikli fjöldi
athafnafólks sem
til mín hefur leitað
undanfarið, til að
kynna fyrir okkur
metnaðarfullar
hugmyndir sem
það er með á teikniborðinu um nýjar
framkvæmdir, nýjar fjárfestingar,
nýjar lausnir, nýja verðmætasköpun.
Oftar en ekki byggjast þessar hug-
myndir á auðlindanýtingu og lúta að
sjálfbærni og grænum tækifærum.
Aðeins brot af þessum verkefnum
hefur ratað í opinbera umræðu, en
það er óhætt að segja að það eru
mörg spennandi verkefni í pípunum,
að mínu mati fleiri en verið hefur á
undanförnum árum, og þó að aðeins
helmingur þeirra eða þriðjungur yrði
að veruleika þá myndi það skipta
okkur Íslendinga verulegu máli.
Frumkvæði og
drifkraftur byggðanna
Hitt sem mér finnst standa upp úr er
sóknarhugurinn í öllum landshlutum,
sem ég finn svo skýrt fyrir um þessar
mundir. Þaðan kemur hvaðanæva
mjög öflugt frumkvæði, og alls staðar
er verið að breikka nálgunina, stækka
samtalið, draga fleiri hagsmunaaðila
að borðinu, og á einhvern hátt
kannski beita nýjum aðferðum og
nýjum tækjum til að fá fleiri aðila að
sama borðinu fremur en að hver sé í
sínu horni.
Þetta er mjög ánægjuleg þróun, ég
held að hún sé vænleg til árangurs og
mér þykir vænt um að fá þau við-
brögð að fólki finnist að stjórnvöld
hafi að einhverju leyti stutt við þessa
þróun. Má þar nefna jákvæð viðbrögð
við þeirri breytingu á stuðnings-
umhverfi nýsköpunar sem felst í
niðurlagningu Nýsköpunar-
miðstöðvar og ráðstöfun mikilvæg-
ustu verkefna hennar til annarra
aðila samhliða sérstakri áherslu á ný-
sköpun á landsbyggðinni. Frumvarp
þess efnis var samþykkt á Alþingi í
vikunni þrátt fyrir stöku mótmæli
sem ég tel að muni ekki eldast vel.
Nýsköpunarsókn og
grænar fjárfestingar
Þó að útgjöld séu vissulega ekki besti
mælikvarðinn á störf stjórnvalda seg-
ir það samt ákveðna sögu að fjárveit-
ingar til nýsköpunar, rannsókna og
þróunar hafa aukist hlutfallslega
meira á starfstíma þessarar rík-
isstjórnar en til nokkurs annars
málaflokks. Nýjasta dæmið er stofn-
un Lóu, sem styðja mun nýsköp-
unarverkefni á landsbyggðinni um
100 milljónir króna á ári. Tekið skal
fram að ekki er um nýtt fjármagn að
ræða heldur ákvörðun sem tekin er í
samhengi við uppstokkun á nýsköp-
unarumhverfinu.
Hvað varðar tækifærin sem tengj-
ast orkumálum má nefna að skömmu
fyrir jól lagði fjármála- og efnahags-
ráðherra fram frumvarp um tíma-
bundnar ívilnanir til grænna fjárfest-
inga, sem vænta má að greiði
verulega götu grænna fjárfestinga.
Frumvarpið bíður
nú annarrar um-
ræðu á Alþingi og
verður vonandi að
lögum.
„Græni dregill-
inn“ er nýlegt sam-
starfsverkefni okk-
ar og Íslandsstofu um að bæta
þjónustu við græn fjárfestingarverk-
efni og straumlínulaga ferli þeirra.
Íslandsstofa hefur átt gott og árang-
ursríkt samtal við atvinnuþróun-
arfélög og fleiri hagsmunaaðila víða
um land og verið mjög vel tekið.
Einn angi af verkefninu er sam-
starf við hagsmunaaðila á Bakka um
að skoða tækifæri Íslands til að þróa
græna iðngarða, eins og þekkjast er-
lendis. Afurðin úr þeirri vinnu mun
ekki eingöngu nýtast því svæði held-
ur öllum landshlutum. Slík tækifæri
blasa víða við, til að mynda á Grund-
artanga þar sem við höfum fjárfest í
vinnu sem miðar að því.
Fleiri aðgerðir í orkumálum mætti
nefna, til að mynda að frá og með
næsta hausti ætti að nást full jöfnun á
flutningskostnaði raforku, sem skipt-
ir landsbyggðina að sjálfsögðu miklu
máli.
Öll merki benda í eina átt: Tæki-
færin eru til staðar, þau eru raunhæf
og þau eru nauðsynleg til að auka hér
verðmætasköpun og lífsgæði eftir
áföll undanfarinna mánaða. Það er
undir okkur komið að leggjast á eitt
við að greiða götu þeirra. Í því sam-
bandi getur aukin orkuframleiðsla
einfaldlega ekki verið fyrir utan
sviga.
Morgunblaðið/Ómar
Sóknarhugur
Úr ólíkum
áttum
Þórdís Kolbrún R.
Gylfadóttir
thordiskolbrun@anr.is
’
Tækifærin eru til
staðar, þau eru raun-
hæf og þau eru nauðsyn-
leg til að auka hér verð-
mætasköpun og lífsgæði.