Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.04.2021, Blaðsíða 10

VIÐTAL
10 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18.4. 2021
Hann tekur á móti okkur krökkunum og er ég
seinastur í röðinni inn. Þá ýtir hann í mig með
fætinum og segir: „Ég á nú ekkert í þér!“ Ég
mundi þetta. Systir mín hundskammaði hann
fyrir að koma svona fram við barnið,“ segir
Hörður.
„Svo náði þetta ekkert lengra og við ólumst
upp hjá mömmu. Pétur var bara farinn og
gerði aldrei neitt fyrir okkur börnin,“ segir
hann.
„Svo leið tíminn og kom að því að ég ætti að
fermast. Ég var alltaf óskírður en hafði verið
gefið nafnið Hörður og var Pétursson. En þegar
kom að fermingu þurfti ég fyrst að vera skírður
og það var gert viku fyrir fermingu. Áður en við
förum að heiman segir mamma: „Viltu ekki
bæta Jónsnafni við?“ Mér fannst það ekki koma
til greina en hún bað mig svo innilega að þar
með var ég skírður Hörður Jón. Ég notaði aldrei
Jónsnafnið, fyrr en núna upp á síðkastið.
Mamma var í raun að merkja mig föður mínum,“
segir hann en raunverulegur afi hans hét Jón.
Þegar þú varst unglingur, hugsaðir þú um
það að mögulega væri Pétur ekki pabbi þinn?
„Já, já. Það kom stundum til tals milli okkar
systkina og aðallega á milli þeirra.“
Hörður segir að óvæntur glaðningur hafi
borist í fermingarveisluna.
„Það kom fullt af fólki eins og gengur og svo
kom allt í einu stór marsípanterta og kort með.
Þar stóð: Innilega til hamingju með ferm-
inguna. J.,“ segir Hörður og vöknar um augu
við að rifja upp þessa minningu.
„Og hundrað og fimmtíu krónur í peningum
sem voru töluverðir fjármunir 1945. Ég spurði
mömmu frá hverjum þetta væri og hún sagði
það vera frá gömlum vini. Ég fékk ekkert
meira að vita,“ segir hann og nær í handskrif-
aða fermingarkortið sem hann hefur geymt í
öll þessi ár. Rithöndin er sennilega Fossbergs.
Hann er ekkert Pétursson!
„Svo líða árin og ég kynnist stúlku á unglingsár-
unum og það var eitt sinn að vinkona mömmu
hennar kemur í heimsókn. Mamman segir henni
að dóttir sín sé komin með kærasta og hin spyr
hver það sé. Þá segir hún; hann heitir Hörður
Pétursson. „Hann er ekkert Pétursson!“ segir
þá vinkonan. Bærinn var lítill. Kærastan mín
sagði mér frá þessu og nefndi nafnið á föður
mínum. Það var altalað. Það var þá Gunnlaugur
Jónsson Fossberg. Ég hafði áður heyrt nafnið,
en hafði þá ekki hugsað út í það sem krakki. Ég
spurði mömmu út í þetta og hún svaraði: „Góði
vertu ekki með þessa þvælu.“
Hörður segir að eldri systkini sín, sem voru
sannarlega börn Péturs, hafi heimsótt Pétur af
og til. Það var ekki fyrr en um 1950, þegar
Hörður er um tvítugt, að hann fór að venja
komur sínar til hans.
„Þá fór ég að velta vöngum yfir hver þessi
maður væri, þó mig grunaði svo sem að hann
væri ekki faðir minn. Ég fór að heimsækja
hann og aðstoða hann með eitt og annað. Hann
bjó þá vestur í Selsvör, í skúr.“
Drengurinn verður að læra
Þegar Hörður var um tvítugt vann hann á
höfninni en þar í grennd var Vélaverslun G.J.
Fossberg.
„Vinnufélagi minn spurði mig eitt sinn hvort
ég ætlaði ekki að fara að heimsækja pabba
minn. Þá vissi hann þetta. Mér fannst ég ekki
geta spurt hann frekar, því mér fannst það
niðurlæging, en þarna var enn ein vísbend-
ingin,“ segir Hörður og útskýrir að Gunn-
laugur hafi verið giftur maður og hafi verið það
einnig þegar hann fæddist.
Hörður lærði svo húsgagnabólstrun en sú
ákvörðun var tekin vegna þess að föður kær-
ustunnar fannst ekki hæfa að dóttirin væri í
tygjum við hafnarverkamann.
„Ég heyrði á samtal foreldra hennar þar sem
faðir hennar segir að drengurinn verði að læra
eitthvað. Og ég tek það til mín og fer að reyna
að komast að einhvers staðar í læri. Ég byrjaði
svo hjá einyrkja, Kristjáni Tromberg, og fór að
læra bólstrun og hafði ekki skímu um það hvað
ég væri að fara út í,“ segir hann en Hörður klár-
aði svo námið og stofnaði eigið fyrirtæki.
„Ég var að bólstra, var með nema og sveina
og það var mjög mikið að gera. Á þessum tíma,
í kringum 1950, voru varla til húsgögn í land-
inu. Þannig að það var yfrið nóg að gera og það
seldist allt,“ segir Hörður sem síðar stofnaði
húsgagnaverslunina HP-húsgögn.
„Ég kynnist svo ágætri stúlku árið 1952 og á
með henni son, Hörð, árið 1953. Það samband
entist ekki og ég kynntist annarri konu og á
með henni þrjú börn; Sigurð Pétur, Bjarka og
Dögg,“ segir Hörður og segir þau hafa síðar
skilið. Núverandi eiginkonu, Helgu Sigurð-
ardóttur, giftist hann árið 1977.
DNA-próf sannaði faðernið
Á fullorðinsárunum hugsaði Hörður lítið um
þessi faðernismál.
„Bjarki sonur minn rekur bílaverkstæði og
inn kemur Ragna Fossberg með bílinn sinn í
viðgerð. Þegar hún kemur að sækja bílinn kall-
ar hann hana inn á skrifstofu til sín og segir
henni söguna af grunsemdum fjölskyldunnar
og þau verða sammála um að láta gera DNA-
rannsókn,“ segir Hörður.
„Ég sagði þeim að það væri engin spurning
að Gunnlaugur Fossberg væri faðir minn.
Þannig að við Ragna Fossberg fórum í Ís-
lenska erfðagreiningu í nóvember 2019. Þá
kom í ljós að líkurnar væru yfirgnæfandi á að
mamma hennar og ég værum hálfsystkini sem
deila föður. Mér fannst ágætt að fá að vita
það,“ segir hann en rannsókn ÍE dugði ekki til
þess að fá það lagalega staðfest að Gunnlaugur
væri faðir hans. Einnig var tekið sýni hjá Jó-
hönnu Thorlacius, barnabarni Gunnlaugs, sem
gaf sömu niðurstöðu.
„Þá var leitað til meinafræðideildar Land-
spítalans en þar fundust lífsýni úr dóttur
Gunnlaugs, sem er þá nær mér í skyldleika en
Ragna. Sýnið var orðið fjörutíu ára gamalt, en
það dugði og líkurnar voru enn meiri. Það
fannst líka sýni frá Pétri Hoffmann sem sýndi
að hann gæti ekki verið faðir minn. Síðan fór
þetta fyrir héraðsdóm og þá fékk ég þetta
staðfest, fyrir um mánuði eða svo. Fossberg-
fjölskyldan hefur tekið þessu vel,“ segir hann
og eignaðist hann þar með nýja ættingja, ní-
ræður að aldri.
„Barnabörn Péturs Hoffmanns, systkina-
börnin mín, voru mjög hjálpleg en þetta ferli
var flókið. Það þurfti að stefna dánarbúum
tveggja manna sem eru löngu farnir.“
Hörður lét í kjölfarið breyta nafni sínu í
þjóðskrá og heitir nú Hörður Jón Fossberg
Pétursson.
„Ég vildi ekki strika Pétursson út því ég hef
borið það í níutíu ár.“
Hvernig tilfinning var það að fá þetta loks
staðfest? Var þetta einhvers konar lokapunkt-
ur í sögunni?
„Já, það var það. Þetta var ekki svo erfitt því
þessu var svo vel tekið af frænkunum og þeim
armi. Við höfum hitt Rögnu Fossberg, Önnu
Rögnu og Jóhönnu Margréti barnabörn Gunn-
laugs og fleiri afkomendur hans.“
Bjargað af dönskum prinsi
Sögunni víkur nú aftur að litlu systur Harðar,
Margot.
„Mamma fór með mig til Kaupmannahafnar
þegar ég var fimm ára og við vorum þar í þrjá
mánuði. Ég vissi að Margot væri systir mín en
mamma bað mig um að þegja yfir því, sem ég
gerði. Við fórum svo aftur árið 1938 og ég man
við sigldum heim með Brúarfossi. Friðrik sem
þá var krónprins af Danmörku var um borð.
Ég var að leika mér uppi á lestarlúgunni en
datt út af henni og í átt að rekkverkinu. Frið-
rik hljóp til og greip mig,“ segir hann og hlær.
„Og gaf mér svo tvo danska tíeyringa með
gati. Ég átti þá mjög lengi.“
Þegar stríðinu lauk árið 1945 fóru mæðginin
aftur til Danmerkur og dvöldu í nokkra mánuði.
„Á þessum ferðum í æsku lærði maður
dönsku. En systir mín vissi þá ekki annað en
að hún væri dóttir móðursystur minnar og
mannsins danska.“
Hvenær fékk hún að vita sannleikann?
„Það var þegar hún var flutt hingað heim.
Þegar hún var sextán ára fór hún á ball í
Vetrargarðinum. Þar var Gunnar bróðir minn
og fór hann að dansa við vinkonu Margotar og
sagði henni að Margot væri systir sín. Vinkon-
an kom að borði til Margotar og segir: „Gunn-
ar segir að þið séuð systkini!“ Það var í fyrsta
sinn sem hún heyrði þetta,“ segir Hörður.
„Pabbi hennar fékk að vita sannleikann um
svipað leyti,“ segir Hörður og segir að hjóna-
bandið hafi haldið, þrátt fyrir þessi svik.
„Margot giftist svo vini mínum Jóni Þor-
lákssyni rafvirkjameistara. Löngu síðar sagði
hún við Hörð son minn: „Við erum Fossberg.“
Og ég tel fullvíst að uppeldismóðir hennar hafi
sagt henni það en beðið hana fyrir það. Þetta
kemur heim og saman við það sem hún sagði
við Dögg dóttur mína í trúnaði að við Margot
værum alsystkini. Hún sagði þetta aldrei við
mig,“ segir hann og segir að einstakt samband
hafi verið á milli þeirra systkina alla tíð.
Að hafa ættfræðina rétta
Hittir þú einhvern tímann Gunnlaug?
„Nei. Hann dó árið 1949. En það munaði
litlu í sjálfu sér. Árið 1947 var ég að vinna í
verslun í Barmahlíð 8 og hinum megin við göt-
una í Barmahlíð 9 bjó Fossberg-fjölskyldan,“
segir Hörður sem segir Gunnlaug aldrei hafa
reynt að hafa samband við sig, enda var tíðar-
andinn þá annar og ekki inni í myndinni að
giftur maður gengist við barni annarrar konu.
„Stelpurnar hafa sagt mér að hann hafi ver-
ið afskaplega mildur maður.“
Ertu eitthvað líkur honum?
„Bíddu nú bara við,“ segir Hörður og nær í
tvær myndir; aðra af sér sem ungum manni og
hina af Gunnlaugi, einnig ungum. Sterkan svip
má sjá með þeim feðgum.
„Systkinin mín eru nú öll látin og það var
ekki farið út í þessa rannsókn fyrr en systir
mín, sem lifði lengst, var látin. Því hún mátti
ekki heyra á það minnst að ég færi í DNA-
rannsókn. Hún vildi ekki fá það á staðfest á
blað, þótt hún vissi sannleikann eins og þau
hin,“ segir Hörður og segir að börn hans hafi
ýtt á hann eftir lát hennar.
„Þau vildu fá þetta rétt; að ættfræðin yrði
rétt.“ Hörður segir það merkilegt að staðfesta
loks faðernið, og það kominn á tíræðisaldur.
„Þetta er hálfgerð endurfæðing. Má maður
halda skírnarveislu?“
Gunnlaugur
Jónsson
Fossberg.
Hörður Jón
Fossberg
Pétursson.
’
Ég sagði þeim að það væri
engin spurning að Gunn-
laugur Fossberg væri faðir minn.
Þannig að við Ragna Fossberg
fórum í Íslenska erfðagreiningu í
nóvember 2019. Þá kom í ljós að
líkurnar væru yfirgnæfandi á að
mamma hennar og ég værum
hálfsystkini sem deila föður. Mér
fannst ágætt að fá að vita það.
Bjarki sonur Harðar segir þau systkini
hafa heyrt því fleygt upp úr unglings-
árum að Pétur væri ekki afi þeirra en
gáfu því lítinn gaum. En þegar Margot
systir Harðar deyr árið 2013, gerast ein-
kennilegir hlutir.
„Kvöldið eftir að hún deyr, þá sitjum
við þrír inni í stofunni hennar, ég, pabbi
og Hörður bróðir. Þá upplifi ég að það
kemur mjög sterk reykingalykt inn í
stofuna, en Margot reykti mikið. Ég spyr
þá feðga hvort þeir finni lyktina, sem
þeir gera ekki. Ég sé svo Margot og segi:
„Pabbi, hún systir þín er komin hérna.“
Hann spyr: „Nú, og hvert er erindið?“
Ég spurði að þessu í huganum, og hún
segir strax: „Fossberg.“ Þá sagði pabbi:
„Já, þessi orðrómur heyrðist á síðustu
öld.“ Þá fannst mér Margot bæta við
setningunni: „Þú ert rangfeðraður.“
Kvöldið eftir finn ég aftur þessa megnu
reykingalykt,“ segir Bjarki og segir er-
indið hafa verið það sama og deginum á
undan, nema nú bætti Margot við: „Ég
er alsystir þín.“
Að vonum vaknar forvitni þeirra
systkina, en síðan líða sex ár.
„Svo í janúar 2019 átti ég erindi í
Verslunina Fossberg og hitti þar vin
minn sem þar vinnur. Ég spyr hann hvort
til sé mynd af stofnandanum. Hann sýnir
mér hana og spyr hvað mér gangi til. Ég
sagði honum þá þessa sögu. Þá teygði
hann sig eftir bók sem lá við hliðina á
honum í hillu og rétti mér bókina
Auðnu, eftir Önnu Rögnu Fossberg,“
segir Bjarki sem las bókina og fann ýms-
ar vísbendingar um það að Gunnlaugur
Fossberg væri afi sinn. Hörður bróðir
hans las hana líka og var sammála og
hringdi Bjarki í kjölfarið í höfundinn,
Önnu Rögnu Fossberg.
Símtalið sem ekki gleymist
„Ég man að ég byrjaði símtalið á því að
segja henni að einu sinni á lífsleiðinni
fengi maður símtal sem maður myndi
örugglega aldrei gleyma. Hún væri að fá
það símtal núna. Hún hafði aldrei heyrt
neitt um þetta mál, en við áttum
skemmtilegt samtal sem kom örugglega
flatt upp á hana,“ segir Bjarki.
„Stuttu síðar kemur Ragna Fossberg
með bíl í viðgerð til mín. Þegar hún situr
á móti mér segi ég henni að ég hafi lesið
bókina Auðnu og hringt svo í höfundinn.
Hún var greinilega með á nótunum, því
hún sagði strax: „Varst það þú sem
hringdir?“ Á meðan bíllinn var í viðgerð
hjá mér þennan daginn, þá hringdi ég í
pabba og spurði hann hvort hann vildi
fara í DNA. Svarið var skýrt og ótvírætt,
já. Ég spurði svo Rögnu að hinu sama og
hún sagði líka já. Við hittumst svo í októ-
ber hjá Íslenskri erfðagreiningu og sýnin
voru tekin. Niðurstaðan kom í ábyrgð-
arpósti 17. desember. Svarið er ótvírætt
en þar segir: Gögnin samrýmast því að
móðir Rögnu Fossberg og Hörður Pét-
ursson séu hálfsystkin sem deila föður.“
Það skiptir máli fyrir erfðarannsóknir og
framtíðina að vera rétt ættfærður.“
Skilaboð að handan