Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.04.2021, Side 16

16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18.4. 2021
H
ver fréttin rekur aðra. Líftími
flestra þeirra er stuttur. Miklu
styttri en var fyrir fáum árum
eða áratugum. Þær birtast hratt
og þær næstu ýta þeim út eins
og vörum á færibandi.
Napóleon mikli lést fyrir nærri 200 árum hinn 5. maí
1921 á St. Helenu. Það var mikil frétt á alla mæli-
kvarða. En fréttin um lát hans barst ekki til Bretlands
fyrr en í júlí.
Þegar John Kennedy var myrtur voru fyrstu frétt-
irnar komnar um heim allan örskömmu eftir árásina.
Hálfgerð íþróttalýsing var um leitina að tilræðis-
manninum, neyðaraksturinn á sjúkrahús og segja má
að næstu daga hafi þessi þáttur verið í beinni útsend-
ingu í Bandaríkjunum þótt geta til slíks hafi styrkst
mjög síðan.
Lífaldur frétta
Þegar horft er til evrópskra eða bandarískra sjón-
varpsstöðva koma stórfréttir oft á dag. Aflið, sem þess-
ar stöðvar geta beitt við fréttaflutninginn, gefur þann
blæ í næstum hvert eitt sinn að fréttin sem sögð er þá
stundina sé frétt aldarinnnar. Það kemur fyrir að
stærsta frétt hvers dags lifi yfir á næsta dag en oftast
er þó ný frétt komin vel á veg með að yfirgnæfa dags
gamla frétt aldarinnar.
Lifandi íslenskar fréttaveitur, eins og mbl.is, þenja
ekki stærstu fréttir dagsins eins mikið út og fyrr-
nefndar stöðvar hafa tilhneigingu til að gera og reynt
er að gæta þess að „minni fréttir“ týnist ekki alveg, því
að drjúgur hluti lesenda, þegar saman er lagt, vill ekki
missa af þeim. Það er auðvitað til óskráð almennt
fréttamat um hvaða fréttir hafi mesta vigt. En les-
endur hafa hver sinn smekk. Einn vill alls ekki missa af
því hvaða lið vann síðustu snerru í íþróttum. Þeim
sama gæti verið rétt sama um hvað stjórnmálamaður
tuðaði um á Alþingi. Áhugasvið fólksins í landinu er
breytilegt og persónulegir hagsmunir og tengsl við
mismunandi svið og landshluta einnig.
Samfella í fréttum af atburðum hér gæti snert nátt-
úruöflin, eins og eldgosið við Fagradalsfjall, óvænt
veðrabrigði á miðum eða snjóflóð. Gosið er vel vaktað í
fjölmiðlum, enda síbreytilegt sjónarspil og um leið
náttúrulegt ólíkindatól sem getur, ef illa tekst til, vald-
ið miklu tjóni.
Langa veiruvitleysan er einnig dæmi um frétt sem
ætlar engan enda að taka. Og um leið er hún þess eðlis
að óhjákvæmilegt er að færa fólkinu nýjustu upplýs-
ingar um það helsta sem er að gerast og hvernig það
kann að breyta tilveru þess um lengri eða skemmri
tíma. Þjóðin öll á mikið undir.
Of mikið af sumu má þó gera
En þótt fréttaþörfin sé augljós er hugsanlegt að of
mikið fréttaglamur geri stundum meiri skaða en gagn.
Það gæti gilt um skyndilega útlistun og uppslátt í
dramatískum stíl um að fimm eða tíu manneskjur í
víðri veröld hefðu fengið blóðtappa af fágætri tegund
um svipað leyti og þær fengu þetta eða hitt bóluefnið.
Sé Bretland tekið sem dæmi, þá hafa ríflega eitt
hundrað þúsund manns dáið þar svo veirunni verði al-
farið kennt um. Búið er að bólusetja þar 30 milljónir
manna, að minnsta kosti einu sinni, og eftir því sem
best er vitað hefur enginn þeirra sem náðist að bólu-
setja síðan dáið úr veirunni.
Það er ekkert að því, að til þess bærir vísindamenn
leggist yfir slík tilvik, og það verði ekkert um það
blaðrað fyrr en einhverjar niðurstöður, sem hægt er að
standa á, liggi fyrir. Það gæti tekið tímann sinn. Ekki
þarf enn að tyggja að hvert og eitt líf skiptir máli. En á
meðan ekki er vitað hvort bóluefninu verði um kennt
og eitthvað handfast er um það, sem er augljóslega
ekki núna, er hollast að líta ekki á getgátur sem frétta-
legan veruleika.
Völt vísindi
Fyrir fáeinum dögum var maður kynntur í sjónvarpi
vestra sem vís læknir úr virtum bandarískum háskóla,
til að upplýsa að tilgátan væri nú sú að blóðtappinn
legðist á þá sem hefðu, án þess að vita það, verið með
veiruna nýnumda þegar sprautað var og þess vegna
hafi farið sem fór. Nauðsynlegt gæti því verið að skima
sprautuþega og lesa úr henni áður en nálinni væri
stungið. Óþarft er að taka fram hið augljósa að bréfrit-
ari veit minna um þetta en flestir sem vita eitthvað dá-
lítið. En hitt veit hver maður að vangaveltur hans
skapa engan usla. En hinn vegsamaði vísindamaður
bar það einnig með sér að hann væri, hvað sem vís-
indum leið, á getgátustiginu.
En vandinn er sá, að sjónvarpsáhorfendum, sem
myndu að sjálfsögðu vara sig á bréfritara færi hann
með himinskautum um ósönnuð vísindi, væri hins veg-
ar vorkunn féllu þeir fyrir gráðum prýddum vísinda-
manni, sem þættist vita eitthvað nýtt sem hann yrði að
deila með almenningi.
Almenningur er afar illa varinn fyrir tunguliprum
gáfumönnum með skrautritaða prófgráðu úr hátimbr-
uðum háskólum, sem hafa þó útskrifað hlutfallslega
miklu fleiri skoffín en hina sem verðskulda traust.
Svo var það hitt
Það var annað mál sem ætla mátti að mundi yfirtaka
fréttarýmið árum saman. Það var brexit. Og þá er ekki
átt við árin fjögur eftir þjóðaratkæðið þegar þeir, sem
höfðu svarið og sárt við lagt að fylgja niðurstöðunni,
hvernig sem hún yrði, snerust á punktinum. Um leið
og augljóst var að útgöngumenn höfðu unnið glæstan
sigur hófst atlagan að niðurstöðunni. Eyðileggja skyldi
niðurstöðuna eða útvatna hana svo að útgangan yrði í
besta falli aldrei annað en að nafninu til.
Fór þetta þvert á allar heitstrengingarnar um að
virða úrslitin. Einskis var svifist og öllum brögðum
beitt.
Ýmsir komu illa frá þeirri framgöngu og jafnvel þeir
sem síst skyldu. Má í því sambandi nefna bæði dóm-
stóla og forseta neðri málstofunnar sem missti allan
trúverðugleika.
Þegar horft er til hræðsluherferðarinnar sem rekin
var svo harkalega í baráttunni hefðu útgöngumenn
mátt ætla að ekki gæti það allt verið tilbúningur. Og
vissulega var reynt að sviðsetja veikburða umferðar-
öngþeiti í ársbyrjun með tilbúnum vandræðagangi á
vöruflutningum á milli Bretlands og annarra en það
fjaraði hratt út. Evrópubúar gengu þá gegn sínum eig-
in yfirvöldum og höfnuðu skrípaleiknum þegar þau
fórnuðu eigin fólki í þessum leik.
Brusselvaldið sálgaði svo fjögurra ára hræðsluáróðri
þegar á daginn kom að bresk ríkisstjórn, sem ekki var
lengur bundin á klafa ESB, bjargaði eigin bóluefna-
málum miklu betur en sambandið var fært um. Mun-
urinn var sláandi. Því miður bjálfuðust íslensk yfirvöld
enn einu sinni í ofsatrú á ESB og lyftu ekki litlafingri
til að gæta eigin hagsmuna í bóluefnum, fyrr en það
var örugglega um seinan.
Það sannaðist svo í Tyrklandi seinast að æðstu menn
ESB voru ófærir um að ákveða sín á milli það stórmál
hvor fengi að sitja nær Erdogan forseta á fundi.
Forseti leiðtogaráðs ESB hefur í framhaldinu sagt
opinberlega að hann hafi átt margar svefnlausar nætur
Axarsköft ESB eru
ekki lengur frétt
’
Þegar horft til þessara aðvörunarorða
manns eins og Barniers, sem gerst má
vita, verður ekki annað sagt en að von sé að
klofningsflísin úr Sjálfstæðisflokki, með þessi
ókræsilegu ósköp sem sitt aleinasta baráttu-
mál, sé illa ráfandi og úti á túni og viti ekki
hvort hún er að koma eða fara.
Hún á sér ekki viðreisnar von.
Reykjavíkurbréf16.04.21