Rit Landbúnaðardeildar : B-flokkur - 01.06.1957, Blaðsíða 15

11
anna er vaxin allhávöxnum starartegundum, einkum stinnastör og
hengistör, og víða gætir klófífu.
Á því má vekja athygli, að íslenzkur þurrlendisjarðvegur er yfirleitt
mjög fokgjarn. Því veldur fyrst og fremst lítið leirmagn, þ. e. lágt inni-
hald jarðvegskorna með minna þvermál en 0.002 mm, en leir er auk líf-
rænna efnasambanda aðalbindiefni jarðvegs. Vikur- og öskulög, einkum
hin ljósu lög, sem eru mjög létt í sér, auka oft á fokhættu jarðvegsins.
Léttleiki þeirra veldur því m. a., að þau berast auðveldlega með vindi
á gróðurlendi næst uppblásturssvæðum og sverfa og kaffæra plönturnar.
Önnur meginástæða fyrir fokhættu jarðvegsins eru grunnstæðar og
veikar rætur gróðursins. Þessu veldur lágur jarðvegshiti og oft á tiðum
óhagstæð gróðurskilyrði að öðru leyti. Því smávaxnari sem jurtin er,
þeim mun veikbyggðara verður rótarnetið. Þannig hefur ofbeit jafnan
skaðleg áhrif á rótarkerfi plantnanna.
5. Lýsing gróðurhverfa.
Gróðursvæði afréttarins er tiltölulega samfellt, en þó víða rofið af
melum og söndum. Blómlegustu gróðursvæðin eru i Fitjaskógum og
Gljúfurleit, en svæði þessi eru víða allbrött með hjöllum og snjódæld-
um. Snjóþyngsli eru þar meiri og þar er skýlla en annars staðar á sunn-
anverðu afréttarsvæðinu. Annars skiptast á mýrar, mosaþembur, þurr-
lendisgróður og melar, og er það sýnt með sérstökum lit á gróðurkort-
inu. Yfirleitt er mosaþemban svo þurr, að eðlilegt væri að telja hana til
þurrlendis, enda er það gert við útreikning á stærð gróðurlendisins. En
vegna takmarkaðs beitargildis og' mikillar útbreiðslu, þótti rétt að tákna
þetta gróðurhverfi með sérstökum lit.
Hér fer á eftir lýsing á einstökum gróðurhverfum:
I. Þurrlendi.
A i Þursaskeggs-stinnastarar gróðurhverfi.
(Kobresia myosuroides-Carex rigida association).
Steindór Steindórsson (1952) lýsir þursaskeggs gróðurhverfinu bæði
sem brekkugróðri og heiðargróðri, en telur engan meginmun á því, hvort
sem það kernur fyrir í brekkum eða heiði. Á hálendinu er þursaskeggs
gróðurhverfið aðallega bundið við brekkugróður, og á Gnúpverjaafrétti
er lítið um eiginlega þursaskeggsheiði. Þursaskeggs-stinnastarar gróður-
hverfið vex ætíð við svipuð skilyrði, í þurrum, allbröttum brekkum,
þar sem snjór liggur ekki lengi. í lautum geta þó skaflar legið alllengi,
og gætir þar oft bugðupunts. Á Gnúpverjaafrétti þekja þursaskeggs-
stinnastarar gróðurhverfi einkum brekkur og móabörð í neðanverðum
suður- og suðausturhlíðum Sandafells. Hlíðarnar eru sundurgrafnar af