Öldin - 01.03.1935, Síða 13

Ö L D 1 N
11
ArDdís Björnsdóttir
Brynjólfur Jóhannesson
Marta Indriðadóttir
Indriði Waage
(búkahjOiX
lagi nýtt listaverk, innblásið á sköpunarstund
leikafreksins og mótað af því — og þá á
dómarinn tvent á hættu, annaö: aS enginn
trúi honum eöa hitt: aö hrifning seinni tíma
snúist aS honum sjálfum og dómum hans,
sem óneitanlega myndi skyggja á afrek leik-
arans. Dæmin eru til, þó ekki séu þau héSan
—■ hver man eftir þeim leikurum, sem Less-
ing skrifar um í Hamburgische Dramaturgie
eSa afrekum þeirra? En afrek Lessings er
hyrningarsteinn allrar prófunar á leiklist.
Þó afrek leikarans sé ekki sígilt í sjálfu
sér, þá getur þaS haft áhrif út á viS, líkt
og sígild listaverk. Miklir leikarar skapa
skóla — til ills eða góSs taka yngri leikar-
ar þá sér til fyrirmyndar, oftast nær algjör-
lega óafvitandi. ÞaS er alkunnugt, aS miklir
leikarar hafa áhrif á klæSaburS manna, sér-
staklega kvenfólks. Þýski leikdómarinn Bab
segir frá því á einum staS, aS meSan áhrif
ítölsku leikkonunnar Elinore Duseihafi veriS
sem mest, þá hafi jafnvel hvergi sést annaö
en E. D.-andlit og E. D.-hreyfingar á og hjá
allri kvenþjóSinni.
Áhrif leikafreksins eru í eSli sínu hin sömu
og áhrif annara listaverka, þó afrekiS sjálft
sé hverfult fyrirbrig'Si. Vér munum eftir
löngu liSnum leikkveldum í birtunni af leiftri
einnrar handahreyfingar, raddbreytingar,
augnatillits, tilsvars, sem opnaSi sýn inn í
mannlega sál á leiksviöinu. ÞaS var afrek.
Afrek leikarans. Listaverk, ef viö viljum
kalla þaS svo, og þaö er skylda leikdómar-
ans aö minna oss á þetta afrek i dómi sínum,
ef hann brestur ekki allan skilning á því,
sem hann er aS gera. En leikdómarar og
þeirra iSja er nú kafli út af fyrir sig.
Hverfulleiki leikafreksins, hin ósambæri-
lega filmtækni og borgaraleg skyldustörf,
villa oss oftlega sýn á leikurunum mitt á
meöal vor. Vér sjáum bankaritarann, prent-
arann, verslunarmanninn eSa kaupkonuna í
staS leikarans. Og þegar bezt lætur hefir al-
menningur aSeins kynnst leikurunum í ISnó
í hlutverkum skopleikja eSa alþýöusjónleikja,
því þeir eru langsamlega í minni hluta, sem
vilja sjá alvarlega sjónleiki eSa drama. Af
því stafar aftur sá misskilningur, aS leik-
urum vorum henti bezt aö leika gamansöm
hlutverk. Mjög greinilega kemur þetta fram
á leikurum eins og Gunnþórunni Halldórs-
dóttur og FriSfinni GuSjónssyni. Allir vita,
aS þessir eölisgáfuSustu núlifandi leikarar
geta leikiS gamansöm hlutverk, svo húsiö
leikur á reiSiskjálfi af hlátrasköllum áhorf-
enda, en þeir eru færri, sem hafa séS þau í
hlutverkum eins og frú Alving og Engstrand
(Afturgöngur), Geirlaug og Ófeigur (Hall-
steinn og Dóra), Gríma (josafat), Blindi
ölmusumaSurinn (Galdra-Loftur), Gamli
Heinriche (Heimkoman), Gottskálk (Dansinn
i Hruna) o. fl. Yngri leikarar, sem eru aö
ná almennum vinsældum, svo sem Brynjólfur
Jóhannesson og Alfred Andrésson, virSast
vera aS fá sama stimpil almenningsálitsins
og hefir þó annar, Br. Jóh., þegar sýnt þaS,
aS hann er skapgeröarleikari í betra lagi. Af
þessu og svipuSu virSist mega draga þá á-
lyktun, aS þaS séu áhorfendurnir, sem móti
leikarann, en jekki Ifeikarinn áhorfiendurna,
nema leikhúsi voru séu veitt svo góS lífs-
skilyrSi, aS tilhneigingin til aS láta undan
skemmtanafýsn almennings verSi því fjár-
hagslega óþörf.
Þó ekki hafi veriS getiS nema nokkurra