Morgunblaðið - 29.09.2021, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 29. SEPTEMBER 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Úrslit alþing-
iskosning-
anna eru
ótvíræð, hvað sem
líður óvissu um
talningu og út-
hlutun jöfn-
unarsæta. Ríkis-
stjórnin bar sigur
úr býtum. Það er
augljóst þegar litið er til þing-
styrks stjórnarflokkanna, en
einnig þegar horft er til skoð-
anakannana um stuðning við
stjórnina og væntingar um
stjórnarsamstarf. Þar kann per-
sónulegur stuðningur við Katr-
ínu Jakobsdóttur forsætisráð-
herra jafnframt að vera
vísbending um hvað þorri fólks
vill um stjórn landsins, en um
það bera bæði skoðanakannanir
og mikil fylgisaukning flokks
hennar á lokasprettinum vitni.
Þegar litið er til kjörfylgis
einstakra flokka ber hæst árang-
ur Framsóknarflokksins, sem
bætti við sig miklu fylgi og er
ásamt Flokki fólksins helsti há-
stökkvari kosninganna. Þar
skipti traust ímynd Sigurðar
Inga Jóhannssonar ásamt frum-
kvæði Ásmundar Einars Daða-
sonar vafalaust miklu máli. Á
hitt ber þó einnig að líta að
Framsóknarflokkurinn lagði
ekki sömu áherslu á einstök mál-
efni og samstarfsflokkarnir, svo
mögulega uppskar hann ríflegar
atkvæði þeirra stuðningsmanna
stjórnarinnar, sem áttu erfiðara
með að taka afstöðu til flokkanna
eftir öðrum kosningaáherslum
en endurnýjuðu stjórnarsam-
starfi. Loks skiptir það Fram-
sókn örugglega miklu máli, að
flokkurinn endurheimti um
helftina af því fylgi, sem hann
áður tapaði til Miðflokksins.
Vinstri græn geta vel unað við
sitt. Það á ekki aðeins við fylgis-
aukninguna á kjördegi þegar
óákveðnir virðast hafa hallað sér
að forsætisráðherranum í aukn-
um mæli. Flokkurinn tapaði tals-
verðu fylgi við stjórnarmyndun-
ina í upphafi kjörtímabils og
tveir þingmenn hans gengu úr
vistinni. Síðan hafa Vinstri græn
endurnýjað fylgið að verulegu
leyti.
Sjálfstæðisflokkur fékk nán-
ast sama fylgi og í kosningum
2017, sem er traustsyfirlýsing
við forystuna og ríkisstjórnina,
en nýjabrum í stefnuáherslum
hans virðist ekki hafa hreyft sér-
staklega við kjósendum. Það
ætti að vera flokknum brýning
um erindi hans sem borgaralegs
burðarflokks íslenskra stjórn-
mála. Fjórðungur atkvæða er
ágætur árangur í hinu nýja
margklofna stjórnmálaumhverfi
landsins, en Sjálfstæðisflokkur-
inn á að hafa metnað um enn
breiðari skírskotun til þjóðar-
innar en það.
Hvernig, sem á er litið, er
ómögulegt að líta á kosninga-
úrslitin sem ákall um breyt-
ingar, öðru nær. Þau eru ákall
um stöðugleika og áframhald-
andi ríkisstjórnarsamstarf.
Stjórnarsam-
starfið verður ekki
endurnýjað án þess
að endurnýja
stjórnarsáttmálann,
bæði í takt við kosn-
ingaúrslit og þau
verkefni, sem við
blasa á nýju kjör-
tímabili. Þar er hollt
að hafa í huga orð forsætisráð-
herra í leiðtogakappræðum Dag-
mála Morgunblaðsins, að allir
þurfi að gefa eftir til þess að ná
sínu fram og mynda trausta rík-
isstjórn, sem stuðlað getur að
aukinni sátt og samheldni, verð-
mætasköpun og velsæld, landi
og þjóð til heilla. Ekkert ætti að
standa í vegi fyrir því.
Kosningaúrslitin eru ekki
aðeins stuðningsyfirlýsing við
ríkisstjórnina, þau hljóta einnig
að vera öllum stjórnarandstöðu-
flokkum nema Flokki fólksins
tilefni til þess að huga að erindi
flokkanna. En þau eru meira en
það. Skilaboðin eru skýr: kjós-
endur höfnuðu öfgunum.
Skýrt er hvernig þeir höfnuðu
öfgum, hræsni og hótunum Sósí-
alistaflokksins um óskaland
þeirra, þar sem ráðast átti að
pólitískum andstæðingum, stór-
fyrirtækjum, frjálsri fjölmiðlun
og jafnvel Hæstarétti.
En kjósendur höfnuðu einnig
öfgum sumra annarra stjórnar-
andstöðuflokka, sem sumar voru
ófrávíkjanlegar höfuðáherslur.
„Nýju stjórnarskránni“, gjald-
miðlaskiptum, uppstokkun í
sjávarútvegi, Evrópusambands-
umsókn og skattpíningarhug-
myndum; öllu þessu höfnuðu
kjósendur.
Þetta er áfall fyrir hið orðljóta
vinstri og afarkostapólitík þess.
Það sést á því hvernig bæði Sam-
fylking og Píratar guldu sögu-
legt afhroð eftir að hafa verið í
samfelldri stjórnarandstöðu frá
2013. Píratar fengu sinn lakasta
árangur frá því fyrst var boðið
fram og Samfylkingin er komin
niður fyrir 10% fylgi.
Báðir eiga flokkarnir það sam-
eiginlegt að hafa sífellt færst
lengra út á vinstri kant og hert á
pópúlískum áherslum. Enn og
aftur sannast að Íslendingar,
líkt og aðrar vestrænar þjóðir,
eru ekki eins vinstrisinnaðir að
ekki sé sagt róttækir og for-
ystufólk á vinstrivæng virðist
hafa sannfært sjálft sig um í
bergmálshellum sínum. Þar ráða
beiskjan og dilkastjórnmálin
ríkjum, hófsemi og málamiðlun
fá ekkert rúm.
Þetta verður enn skýrara þeg-
ar litið er til Flokks fólksins,
sem náði góðum árangri með því
að einbeita sér að raunveruleg-
um áhyggjuefnum og boða bætt
kjör þeirra, sem höllum fæti
standa: efnalítilla, öryrkja og
aldraðra. Hann var einfaldur og
öfgalaus kostur og útilokaði
hvorki fólk né flokka til þess að
ná settu marki. Það er eitthvað,
sem hið ráðvillta vinstri kynni að
vilja tileinka sér frekar en öfgar,
umbyltingar og glundroða.
Um leið og kosning-
arnar eru sigur ríkis-
stjórnarinnar mættu
þær verða stjórnar-
andstöðunni
umhugsunarefni}
Öfgunum hafnað
K
osturinn við kosningarnar er að
þegar talið hefur verið upp úr
kössunum eru allir sigurvegarar,
af yfirlýsingum foringjanna að
dæma. Jafnvel öreigaflokkurinn
þingmannslausi hefur tryggt leiðtoga sínum
framfærslu á kostnað skattborgara næstu árin.
Þegar ég horfi yfir sviðið sýnist mér fernt
einkum draga fólk að stjórnmálunum:
1. Hugsjónir. Þetta er eina rétta ástæðan
fyrir því að fara í pólitík. Sífellt koma þó upp
mál sem dreifa athyglinni frá þeim markmiðum
sem upprunalega var að stefnt. Flokkar elta
jaðarmál og sérhagsmunahópa, en gleyma
venjulegu fólki, grunnstefnunni. Skipt er um
stuðningsmenn og stefnu, en strikinu haldið
sem flokkur.
2. Metnaður. Líklega er þetta meginástæða
fyrir þingframboðum. Oft ber metorðagirndin samt metn-
aðinn til að vinna vel og af heilindum ofurliði.
3. Atvinnuleysi. Sumir fá engin önnur störf. Nú er und-
antekning að þingmenn hafi reynslu af atvinnurekstri eða
stjórnun.
4. Tilviljun. Fólk er á ákveðnum stað á ákveðnum tíma,
gefur kost á sér í vonlítil sæti og dettur svo inn í pólitíkina.
Fyrstu tvær ástæðurnar eru bestar, fari þær saman.
Pólitíkus með góðar hugsjónir, hæfileika og metnað til að
hrinda þeim í framkvæmd getur skipt máli. Seta á Alþingi,
ein og sér, skiptir þó sjaldan sköpum. Vissulega er mik-
ilvægt að þingmenn vinni vel og samviskusamlega að laga-
setningu og nefndum sé vel stjórnað. Góður nefndarmaður
bjargar þjóðinni frá margri vitleysu, en sér-
hagsmunaseggurinn gerir mikinn óskunda.
Letidýrið er oftast meinlaust nema það fái for-
ystuhlutverk. Nánast allir þingmenn vilja verða
ráðherrar og þar reynir á hvað fólk getur.
Brátt tekur ný ríkisstjórn við, kannski nokk-
urn veginn sú sama og nú situr. Verkstjórn
skiptir máli og meginverkefni forsætisráðherra
er að leiða ríkisstjórn til farsælla ákvarðana.
Haldi okkar ágæti forsætisráðherra áfram ætti
það að vera henni metnaðarmál að árleg tug-
milljarða tilfærsla frá þjóðinni til örfárra út-
gerða verði ekki óbrotgjarnasti minnisvarðinn
um ríkisstjórnirnar. Enginn ætlar sér að vera
til óþurftar, en það þarf hugrekki til þess að
rugga skuttogaranum.
Því miður gleymist oft að stefnumálin skipta
öllu, ekki flokkarnir og völdin. Sjálfur fór ég út í
stjórnmál til þess að vinna mínum hugsjónum fylgi, ekki til
þess að finna mál sem þjóðin gæti bitið á. Sennilega vantar
mig tvo eiginleika flestra stjórnmálaforingja: Klæki og
taumlausa metorðagirnd. Uppáhaldsstjórnmálamaður
minn er Geir Hallgrímsson, sem var gegnheiðarlegur en
fjarri því slægur.
Ég er bjartsýnismaður og á stofnfundi Viðreisnar sagði
ég: „Kveðjum klækina og heilsum heiðarleikanum.“ Við
stöndum því miður engu nær því markmiði nú en fyrir
fimm árum.
Stríðið heldur samt áfram þótt orustur tapist.
Benedikt
Jóhannesson
Pistill
Týndir snillingar
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
F
yrirhuguð reglugerð um-
hverfis- og auðlinda-
ráðherra um fráveitur og
skólp, mun að öllu
óbreyttu hafa í för með sér mikinn
kostnað fyrir sveitarfélög og fráveit-
ur landsins, sem gæti jafnvel hlaup-
ið á tugum milljarða kr. Forsvars-
menn sveitarfélaganna eru ber-
sýnilega áhyggjufullir.
Rætt var um stöðu málsins á
stjórnarfundi Sambands íslenskra
sveitarfélaga (SÍS) síðastliðinn
föstudag. Í samþykkt stjórnarinnar
segir að fyrirliggjandi gögn leiði í
ljós „[...] að þær auknu kröfur sem
reglugerðin leggur á sveitarfélög
geti orðið á bilinu 20 til 25 milljarðar
króna. Umhverfislegur ávinningur
af kröfu um aukna hreinsun frá-
rennslis er hins vegar óljós.“
Fram kemur í fundargerð
stjórnarinnar að viðræður hafa farið
fram milli sveitarfélaganna og um-
hverfisráðuneytisins vegna reglu-
gerðardraganna og þau samskipti
verið afar málefnaleg. Nú liggi fyrir
sú niðurstaða að reglugerðin verði
ekki sett án frekara samráðs við
sambandið. Lýsir stjórnin fullum
vilja til að vinna áfram að málinu
með ráðuneytinu en vill að stofn-
aður verði samráðshópur með fleiri
ráðuneytum og aðilum sem móti
raunhæfar tillögur um hvernig
hraða megi uppbyggingu fráveitna.
Tveggja þrepa hreinsun
Meginregla nýju draganna er
sú að hreinsa skuli skólp með
tveggja þrepa hreinsun nema kveðið
sé á um annað. Málið á sér nokkurra
ára aðdraganda. Sveitarstjórn-
armenn líta svo á að með nýju drög-
unum séu settar fram reglur sem
séu mikið breyttar og mun meira
íþyngjandi fyrir sveitarfélög en
drög sem fyrst voru kynnt árið
2018.
„Liggur sá munur fyrst og
fremst í kröfum um aukna hreinsun
frárennslis, sem kallar á umfangs-
miklar fjárfestingar og stóraukinn
rekstrarkostnað fráveitna, m.a. við
meðhöndlun og förgun seyru,“ segir
í bréfi sem Karl Björnsson fram-
kvæmdasjóri SÍS sendi Guðmundi
Inga Guðbrandssyni, umhverfis- og
auðlindaráðherra, 9. september sl.
Segir Karl að fyrirhuguð reglugerð
muni hafa mikil áhrif á fram-
kvæmdir við fráveitur, skipulag
þeirra, hönnun og framkvæmda-
kostnað og líkur séu á að þær muni
leiða til aukinnar skuldsetningar
veitna og sveitarfélaga og hærri
þjónustugjalda til að fjármagna lán-
töku. Umhverfislegur ávinningur
nýrrar reglugerðar sé hins vegar
mjög takmarkaður, þar sem flestir
þéttbýlisstaðir á Íslandi séu stað-
settir við viðtaka þar sem ekki sé
hætta á ofauðgun af völdum næring-
arefna úr frárennsli.
„Gera má ráð fyrir að sá kostn-
aður sem fyrirhuguð reglugerð-
ardrög hafi í för með sér hlaupi á
tugum milljarða króna, sem felur í
sér miklar álögur á íbúa sveitarfé-
laganna án þess að sýnt sé fram á
umhverfislegan ávinning af slíkum
fjárfestingum, eins og áður er fram
komið. Vert er að undirstrika að
slíkri útgjaldaaukningu mun verða
harðlega mótmælt af sveit-
arstjórnum enda hafa sveitarfélög
orðið fyrir bæði tekjufalli og út-
gjaldaaukningu vegna Covid-19
heimsfaraldursins,“ segir í bréfinu.
SÍS sendi ráðuneytinu minn-
isblað 15. september þar sem m.a.
er bent á að sambandið og Samorka
hafi lagt mikla áherslu á að ekki
verði gengið lengra í innleiðingu frá-
veitutilskipunar ESB en þörf sé á.
Liggja þurfi skýrt fyrir hvert svig-
rúmið er við innleiðingu hér á landi.
Telja 20-25 milljarða
lagða á sveitarfélögin
Sýnataka úr sjó Til mikils er að vinna að koma á sem bestri hreinsun
skólps en því getur fylgt verulegur kostnaður við fráveituframkvæmdir.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Fram kemur á minnisblaði
Sambands íslenskra sveitarfé-
laga um kostnaðarmat um-
hverfisráðuneytisins á reglu-
gerðinni, að vinnuhópur hafi
komist að raun um að heildar-
kostnaður við fráveitufram-
kvæmdir sveitarfélaga næstu
tíu árin gæti orðið á bilinu 27,5
til 39,5 milljarðar. Framlag rík-
isins til fráveitustyrkja muni
þurfa að hækka til að standa
undir u.þ.b. 20% kostnaði við
fráveituframkvæmdir.
Þann kostnað sem eftir situr
geti sveitarfélög fjármagnað í
gegnum fráveitugjöld og er
áætlað að hækka þurfi frá-
veitugjöld að jafnaði um 20
þús.kr. á ári á hvert með-
alheimili eða um 36% að jafn-
aði. SÍS hafi ítrekað bent á að
svo mikil hækkun gjaldskrár
muni mælast illa fyrir. Megi
vænta þess að í kjaraviðræðum
verði þvert á móti lögð áhersla
á að þjónustugjöld ríkis og
sveitarfélaga leiði ekki til verð-
bólguskots.
36% hækkun
á heimili
KOSTNAÐARMAT