Morgunblaðið - 18.10.2021, Síða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 18. OKTÓBER 2021
Gæsla Lögreglumenn í bílalest Fiðriks, krónprins Dana, slökuðu á á meðan færi gafst. Friðrik sótti Ísland heim til þess að taka þátt í hringborði norðurslóða, eða Arctic Circle.
Kristinn Magnússon
Hópur fólks, einkum
ungs fólks, er að fyll-
ast örvæntingu vegna
loftslagsvandans. Auð-
vitað er ástandið al-
varlegt, en engin
ástæða til ofsa-
hræðslu. Hitastigs-
breytingar eru langt
innan þeirra marka
sem hitinn hefur
sveiflast á milli und-
anfarin árþúsund. Hér á Íslandi
hefur nánast ekkert hlýnað síðustu
hundrað árin, svo dæmi sé tekið. Í
loftslagssögunni er ekki dæmi um
nema eina hamfarahlýnun, en ísald-
ir, sem er mun verra, koma á 80-
100.000 ára fresti. Eins og lofts-
lagsmál standa er ekki nokkur leið
að spá um hvort við séum að kalla
yfir okkur hamfarahlýnun eða slá
næstu ísöld á frest.
Aðgerðir stjórnvalda
U.þ.b. helmingur raforkuvinnslu
heimsins byggist á kolum og olíu.
Það er orðið of seint að breyta yfir
í kjarnorku, umhverfissinnar vilja
leggja hana niður og þá verður
bætt í kolin. Evrópsk og amerísk
orkukerfi eru nánast fullbyggð og
fólki þar hætt að fjölga. Vanda-
málið í dag er Asía og Afríka. Ef
bjarga á loftslaginu verður það að
gerast þar, losunarskattar og að-
gerðaáætlanir í öðrum heimsálfum
gera það ekki. Niðurstaðan er því
sú að þrátt fyrir ítrek-
aðar heitstrengingar
og skuldbindingar á
alþjóðlegum þingum
er losun ennþá að
aukast.
Ísland
Raforkuvinnslan
notar hvorki kol né ol-
íu, svo hér á Íslandi er
svo gott sem ekkert
hægt að gera til að
draga úr losun lands-
ins ef menn ætla ekki
að stöðva samgöngur og fiskveiðar
og senda landið aftur í miðaldir.
Stóriðjan og losun hennar fer í
taugarnar á mörgum, en hafa verð-
ur í huga að stóriðja á hreinni orku
losar aðeins brot af stóriðju á olíu-
orku. Ísland getur því gengið til
samstarfs við önnur ríki um að
stórauka þennan iðnað og þannig
haft jákvæð áhrif á alþjóðlega þró-
un loftslagsmála. En Ísland er búið
að semja sig frá þessum möguleika.
Umhverfisráðherra gengur nú hart
fram í að friða allt sem hægt er að
friða með því augljósa markmiði að
koma í veg fyrir slíka þróun.
Aðgerðaáætlun
í loftslagsmálum
Plagg með þessu nafni var gefið
út af ríkisstjórninni, þ.e.a.s.
umhverfisráðuneytinu. Þarna er
boðuð minnkandi losun, eins og
fyrsti dálkurinn í meðfylgjandi töflu
sýnir.
Annar dálkurinn sýnir jafngildi
losunarinnar í olíu, en erfitt er að
minnka losun í liðunum A, B og C
án þess að spara olíu eða bensín.
Þegar liður A er skoðaður í að-
gerðaáætluninni kemur í ljós að
meginástæða hins áætlaða 50.000
tonna sparnaðar af olíujafngildi er
vegna borgarlínunnar. Að borgar-
línan spari einhverja losun er hrein
skröksaga eins og sýnt hefur verið
fram á (sjá www.samgongurfyriralla.com
og blaðaskrif þess hóps). Þvert á
móti; hún eykur óþarfa eldsneytis-
eyðslu og losun með því að tefja
aðra umferð. Umferðartafirnar eru
þegar orðnar miklar, en áhrifa
þeirra er hvergi getið í aðgerða-
áætluninni eða skýrslum um borg-
arlínu. Telja verður að áhrifin af
þessu verði að 20.000 tonn bætist
við eldsneytiseyðslu í samgöngum
eins og sýnt er í þriðja dálki töfl-
unnar.
Þáttur sérfræðinga
Vitnað er til sérfræðinga í að-
gerðaáætluninni. Ef haldið er
áfram með borgarlínuna, þá er orð-
ið ljóst að áætluð áhrif hennar á
ferðaval koma frá pólitíkusunum
sjálfum. Það er lítið gagn í sér-
fræðiálitum þegar sérfræðingar eru
að segja eitthvað í sínum skýrslum
sem áður var búið að segja þeim; af
þeim sem pantar skýrsluna!
Loftslagsblekkingin
Af þeim gögnum sem birt eru í
aðgerðaáætluninni er ekki að sjá
neitt sem réttlætir losunarminnk-
unina í liðum B og C. Hægt er að
spara losun í þessum liðum með
breyttum vél- og tækjabúnaði, slík-
ar rannsóknir voru í gangi fyrir 40
árum en ekkert í dag að séð verður.
Því er ekki hægt annað en áætla þá
liði 0, en líklega mundi koma út úr
þeim aukin losun ef málið er skoðað
nánar. Niðurstaðan er því +20 í
stað –270. Það er ábyrgðarhluti ef
ríkisstjórnin ætlar að beita blekk-
ingum af þessu tagi til að friða
þann hóp sem hún sjálf er búin að
hræða að óþörfu. Raunhæfar að-
gerðir eru til, það er hægt að ráð-
ast að umferðarvandanum, það er
hægt að smíða skip og flutningabíla
á rafmagni, en það þarf eitthvað að
gera til þess að slíkt verði að veru-
leika, það dugar ekki að gefa út að-
gerðaáætlun og bíða svo eftir orku-
skiptum með kraftaverki.
Loftslagsvandinn verður ekki leyst-
ur með kraftaverkum eða blekk-
ingum og ábyrgð umhverfisráherra
er mikil að standa fyrir slíku.
Verðlausar orkulindir
Á núverandi markaðsverði er
verðmæti losunarheimilda málmiðn-
aðar á Íslandi um 80 m EUR eða
12 Mia ISK og fer hratt hækkandi.
Nú skal málmiðnaður draga úr los-
un samkvæmt aðgerðaáætluninni,
sem væntanlega þýðir samdrátt í
framleiðslu og kaupum á raforku,
vinnu og þjónustu sem er mikil aft-
urför í atvinnumálum. Að lokum
mun hagkvæmast fyrir málm-
bræðslurnar að loka og selja sinn
losunarkvóta. Þar með verður þeim
mönnum að ósk sinni sem vilja
losna við stóriðjuna, en í staðinn
situr Ísland uppi með verðlausar
orkulindir. Þegar stóriðjan er farin
situr landið uppi með virkjanir sem
duga henni um aldur og ævi og allt
jákvætt framlag Íslands til lofts-
lagsmála að engu gert.
jonaseliassonhi@gmail.com
Eftir Jónas
Elíasson
» Aðgerðaáætlun
ríkisstjórnarinnar í
loftslagsmálum skilar
engum árangri í losun
en gæti gert orkulindir
landsins verðlausar.
Jónas Elíasson
Höfundur er prófessor.
Loftslagsáætlunin:
Verðlausar orkulindir og sýndarmennska
Áætlað Jafngildi Raun
CO2 Olía Olía
A. Samgöngur á landi -161 -50 20
B. Skip og hafnir -320 -100 0
C. Orkuframleiðsla og smærri iðnaður -384 -120 0
Samdráttur í losun, þúsund tonn