Morgunblaðið - Sunnudagur - 24.10.2021, Síða 8

SKIPULÖGÐ GLÆPASTARFSEMI
8 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24.10. 2021
T
veir menn voru fyrr í þessum mán-
uði dæmdir í 30 ára fangelsi fyrir að
skjóta til bana Derk Wierum, verj-
anda lykilvitnis í máli gegn helsta
eiturlyfjabaróni Hollands árið 2019.
Í liðinni viku hófust réttarhöld gegn tveimur
mönnum, sem sakaðir eru um að hafa myrt
blaðamanninn Peter R. de Vries með köldu
blóði í sumar. De Vries var þekktur fyrir fréttir
sínar úr undirheimum Hollands og telur lög-
regla ljóst að ástæðan fyrir morðinu sé að hann
hafi verið sama vitni innan handar.
Bæði þessi morð hafa skekið Holland og hafa
verið höfð til marks um það að landið sé að
breytast í dópríki þar sem eiturlyfjagengi hafa
tögl og hagldir og þeir sem vogi sér að bjóða
þeim byrginn séu í bráðri hættu. Í þessum mán-
uði var öryggisgæsla Marks Rutte, forsætisráð-
herra landsins, sem ávallt hefur hjólað eða
gengið í vinnuna, efld vegna þess að vísbend-
ingar komu fram um að eiturlyfjamafían hygð-
ist ráða hann af dögum eða ræna honum.
Ridouan Taghi nefnist foringi eiturlyfja-
mafíunnar í Hollandi. Hann situr í fangelsi, en
óttast er að hann haldi enn um alla þræði. Hann
er talinn standa að baki morðunum, þótt ekki
liggi fyrir sannanir. Árlega fara mörg hundruð
tonn af kókaíni í gegnum Holland að verðmæti
mörg hundruð milljarða evra. Að sögn þýska
blaðsins Der Spiegel, sem birti úttekt á ástand-
inu í Hollandi fyrir viku, kostar aftaka 50 þús-
und evrur (um 7,5 milljónir króna) og er þá allt
innifalið; eftirlit með fórnarlambinu fyrir til-
ræðið, bifreið til að komast undan, morðvopn og
morðingi. „Í vandamálahverfunum í suðaustur-
hluta Amsterdam standa strákar í röð til að fá
að myrða fyrir gengin,“ segir rannsóknar-
lögreglumaður, sem ekki vill láta nafns síns get-
ið, við Der Spiegel.
Holland er þekkt fyrir að vera opið land og
eitt af aðalsmerkjum þess er umburðarlyndi.
Mikið frjálsræði hefur ríkt í kringum eiturlyf og
hefur marijúana og hass verið selt þar fyrir
opnum tjöldum í áratugi. Í skjóli þess þrifust
viðskipti með eiturlyf, líka þau sterku, og hark-
an í undirheimunum færðist í aukana með
morðum og blóðsúthellingum.
Afdrifaríkt frjálsræði
Fyrir um áratug braust út stríð milli eiturlyfja-
gengja og þá hætti ofbeldið að einskorðast við
undirheimana. Hrollur fór um samfélagið þegar
afskorið höfuð fannst á gangstétt fyrir utan
kaffihús. Allt í einu voru ekki aðeins þeir sem
tilheyrðu gengjunum í hættu og lágu í valnum,
heldur fólk sem lifði borgaralegu lífi. Þeir sem
sækja eiturlyfjagengin til saka eru í hættu og
sömuleiðis þeir sem leyfa sér að fjalla um þau,
lögregluþjónar, lögmenn og blaðamenn. Al-
mennir borgarar eru líka í hættu þegar ofbeldið
á sér stað á götum úti og ekki er óalgengt að
morðingjarnir, sem oft eru ungir, óharðnaðir og
taugaveiklaðir, fari einfaldlega mannavillt.
Samkvæmt tölum hollenska dómsmálaráðu-
neytisins voru framin 178 leigumorð í Hollandi
á árunum 2013 til 2019 og létust alls 189 í árás-
unum. Flest tengdust morðin gengjastríðinu,
en ekki öll.
Umburðarlyndið gagnvart „mildari“ eitur-
lyfjum má rekja til sjöunda áratugarins. Hin
svokölluðu ópíumlög voru sett árið 1976 þar
sem skýr greinarmunur var gerður á „hörðum“
og „mildum“ efnum. Litið var á neyslu þeirra
„mildu“ sem skaðlausa og sölu þeirra sem hver
önnur viðskipti og nú eru rúmlega 160 „kaffi-
búðir“ í Amsterdam þar sem kaupa má mari-
júana og hass. Þegar ný efni og harðari komu til
sögunnar ráku Hollendingar ávallt lestina þeg-
ar kom að því að banna þau og ástæðan var
ávallt pólitískur þrýstingur að utan. Þegar eit-
urlyfin fóru á svartan lista í Hollandi voru hol-
lensk eiturlyfjagengi komin með forskot.
Yfirvöld lögðu
áherslu á heilbrigð-
isþáttinn. Takmarka
skyldi fíkn og með
því að leyfa mildari
efnin myndi fólk
halda sig frá þeim
harðari. Að því leyti
virtist stefnan virka
og fjöldi andláta af
völdum eiturlyfja var
í kringum meðaltalið í Evrópusambandinu.
Öðru máli gegndi með glæpavæðinguna þar
sem salan var leyfð en ekki framleiðslan. Hver
viðskiptavinur má ef til vill aðeins kaupa lítið
magn í „kaffibúðunum“ en veltan er gríðarleg
og farnar eru ólöglegar leiðir við öflun efnisins.
Þar komu eiturlyfjagengin til sögunnar.
„Kólumbía Evrópu“
Árið 2000 lagði Cyrille Fijnaut, afbrotafræð-
ingur og fyrrverandi ráðgjafi stjórnvalda, fram
kenningu sem mörgum fannst ögrandi. Hann
hélt því fram að Holland væri að verða „Kól-
umbía Evrópu“ og rökstuddi það með því að í
Hollandi væru líka framleidd eiturlyf í stórum
stíl. Það hefði hins vegar ekki verið fyrr en tíu
árum sí́ðar að stjórnmálamenn landsins áttuðu
sig á hvað staðan væri orðin alvarleg og hverjar
hætturnar væru, allt frá peningaþvætti og spill-
ingu til aftaka. Þá var hins vegar orðið of seint
að bregðast við, að mati Fijnauts. Sá sem leyfi
svo umfangsmiklum eiturlyfjaglæpum að dafna
geti ekki látið sér koma á óvart þegar „ofbeldi
er beitt í baráttu um markaðshlutdeild og gegn
ríkinu“, hefur Der Spiegel eftir honum.
Vegna áherslunnar í þessum málum var ekki
einu sinni til fíkniefnadeild innan hollensku lög-
reglunnar. Einblínt var á efnahagsbrot. Fíkni-
efnabrot fengu væga meðferð. Saksóknarar
fóru ekki fram á nema sex til átta mánaða fang-
elsi fyrir að smygla hálfu til einu kílói af hörðum
efnum inn í landið. Samkvæmt Der Spiegel var
um skeið það lítið að gera í hollenskum fang-
elsum að klefar voru leigðir undir fanga frá
Belgíu og Noregi.
Þegar gengjastríðin brutust út fyrir tæpum
áratug stóð lögreglan á gati og hafði litla sem
enga þekkingu á undirheimunum.
Öll augu beinast nú að glæpaforingjanum
Taghi. Hann fæddist í Marokkó árið 1977. For-
eldrar hans fluttu til Hollands til að vinna og
hann óx úr grasi í Vianen skammt frá Utrecht.
17 ára gamall hætti hann í skóla, fór að selja
hass á götum úti og varð hluti af unglingagengi.
Hann keypti hass í Amsterdam og seldi í Ut-
recht og óx fljótt ásmegin. Brátt fór hann að
nýta tengslin við Marokkó og byrjaði að smygla
hassi þaðan til Hollands. Árið 2006 fóru kókaín-
hringirnir í Suður-
Ameríku að smygla í
meira mæli um Afríku.
Frá Marokkó var kók-
aíninu smyglað til Evr-
ópu. Þar sætti Taghi
lagi. Smyglleiðir sínar
fyrir hass gat hann einn-
ig notað fyrir kókaín og
hvíta duftið var mun
ábatasamara. Í gengja-
stríðinu, sem hófst 2012, myndaðist tómarúm í
undirheimum Hollands. Inn í það steig Taghi
og varð valdamesti undirheimaforingi landsins.
Lykilvitni varð til þess að Taghi var handtek-
inn í arabíska furstadæminu Dúbaí í desember
2019. Yfirvöld gefa aðeins upp nafnið Nabil B.
Hann var handtekinn fyrir að hafa ólögleg vopn
í fórum sínum. Nabil B. hafði verið í gengi Tag-
his og var á vegum þess þegar rangur maður
var tekinn af lífi. Nabil B. tók reyndar ekki í
gikkinn, en hann var hluti af hópnum sem
framdi morðið. Svo óheppilega vildi til að fórn-
arlambið var úr valdamikilli glæpaklíku og hún
fékk upplýsingar um að Nabil B. hefði verið við-
riðinn morðið. Nú hafði Nabil B. fulla ástæðu til
að hafa áhyggjur, en staða hans versnaði til
muna þegar hann áttaði sig á að hans eigið
gengi vildi líka koma honum fyrir kattarnef
vegna þess að hann vissi of mikið. Nú var Nabil
B. milli tveggja elda og hann kom því þannig
fyrir að hann var handtekinn. Og þegar hann
var kominn í hendur lögreglu leysti hann ræki-
lega frá skjóðunni.
Glæpagengin hefna og skapa ótta
Nabil B. tengdi Taghi við fjölda morða og
tveimur mánuðum eftir handtöku hans sagði
lögreglan frá lykilvitni sínu þrátt fyrir að hann
hefði lagt vara við því að það yrði gert svona
fljótt. Viku síðar var bróðir Nabils B. myrtur.
Hann stýrði auglýsingastofu, var ekki á saka-
skrá og hafði engin undirheimatengsl.
Ári síðar var Derk Wiersum myrtur. Hann
var lögmaður Nabils B. Það var ekki hlaupið að
því að finna honum annan lögmann. 20 lögmenn
höfnuðu boði um að verja hann. Sá sem loks tók
verkið að sér gerði það í skjóli nafnleyndar svo
hann yrði ekki skotskífa glæpamanna. Hann
sást ekki í mynd í yfirheyrslum og rödd hans
var breytt. Nabil B. vildi nýjan lögmann og
hafði samband við blaðamanninn Peter R. De
Vries til að leita hjálpar. Hann útvegaði honum
lögmanninn Peter Schouten. Schouten nýtur
nú lögregluverndar og aðstoðarmaður hans
sömuleiðis. Schouten minnist þess að þeir de
Vries hafi rætt hættuna sem þeir legðu sig í
með því að bjóða eiturlyfjabarónunum byrginn.
Í október í fyrra komust þeir á snoðir um að
glæpagengin hefðu lagt fé þeim þremur til höf-
uðs. Lögmennirnir Schouten og aðstoðarmaður
hans nutu þá fullrar lögregluverndar, en de
Vries vildi ekki sjá lífvörð, þannig gæti blaða-
maður ekki unnið. 6. júlí var de Vries skotinn á
götu úti í gamla bænum í Amsterdam. Hann
var hæfður fimm skotum. Níu dögum síðar lést
hann á sjúkrahúsi. Yfirvöld eru sannfærð um
að ástæðan hafi verið aðstoð hans við Nabil B.
Lífið er dýrmætara en fréttin
Þessi háskalega þróun í Hollandi hefur haft sín
áhrif á störf lögreglu í landinu. Lögreglumenn,
sem fást við glæpi tengda eiturlyfjum, gætu
verið í hættu. Nöfn lögregluþjóna koma ekki
lengur fyrir í málskjölum. Blaðafulltrúar koma
oft ekki fram undir nafni. Í málum Taghis og de
Vries er passað upp á það að sami lögreglu-
þjónninn sitji ekki of oft fyrir svörum þannig að
enginn einn maður verði andlit lögreglunnar og
þar með skotmark eiturlyfjamafíunnar.
Fjölmiðlar þurfa einnig að gæta sín. Í júní
árið 2018 var sendiferðabíl ekið inn í höfuð-
stöðvar blaðsins De Telegraaf. Maður steig út
og kveikti í bílnum með þeim afleiðingum að
hann sprakk. Blaðamenn, sem fjalla um afbrot
og lögreglumál, gæta sín sérstaklega. Blaða-
menn forðast að leggja nafn sitt við fréttir.
Regla númer eitt er að lífið sé dýrmætara en
fréttin. Regla tvö að skrifa bara það sem lög-
reglan hefur þegar komist á snoðir um. Í Der
Spiegel er talað við blaðamanninn Paul Vugts,
sem hefur notið verndar sömu lögreglusveitar
og verndar hollensku konungshjónin frá árinu
2017 vegna þess að glæpagengi vildu hann
feigan út af skrifum hans. Hann segist vera
með tilbúið efni í frétt, en hefur enn ekki skrif-
að hana af því að hann er með meira í höndum
en lögreglan. „Ef ég birti fréttina verð ég í
sjónvarpinu í tvo daga og svo er málið
gleymt,“ segir hann. „En þetta lið gleymir mér
aldrei.“
Heimildir: AFP, Der Spiegel, New York Times.
Í ógnargreipum eiturlyfjabaróna
Maður og kona virða fyrir sér
blómahaf í Lange Leidsedwars-
straat í Amsterdam þar sem Pet-
er R. de Vries var skotinn 6. júlí.
Réttarhöld yfir meintum morð-
ingjum hans hófust í vikunni.
AFP
Holland er orðið miðstöð
eiturlyfjagengja og þaðan er
eiturlyfjum dreift um alla
Evrópu. Eiturlyfjabarónarnir
hafa dafnað í skjóli um-
burðarlyndis gagnvart
eiturlyfjum og nú gjalda þeir
með lífi sínu, sem þora að
bjóða þeim byrginn. Því er
haldið fram að ástandinu í
Hollandi megi líkja við
Kólumbíu og það sé orðið
dópríki.
Karl Blöndal kbl@mbl.is
’
Bæði þessi morð hafa skekið
Holland og hafa verið höfð til
marks um það að landið sé að
breytast í mafíuríki þar sem eitur-
lyfjagengi hafa tögl og hagldir og
þeir sem vogi sér að bjóða þeim
byrginn séu í bráðri hættu.