Morgunblaðið - 03.11.2021, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. NÓVEMBER 2021 9SJÓNARHÓLL
F
lestir hafa ekki farið varhluta af nýlegum fréttum
um netárásir hérlendis, en þeim hefur fjölgað mjög
að undanförnu. Raunar er það svo að fæstar net-
árásir rata í fréttir og mörg fyrirtæki bera harm sinn í
hljóði. Netárásir eru mun algengari og ófyrirsjáanlegri en
áður þekktist og geta valdið umfangsmiklu fjárhagstjóni
auk þess sem einstaklingar eiga á hættu að persónu-
upplýsingar þeirra rati í rangar hendur. Því er ekki úr
vegi að reifa hvenær stjórnarmenn fyrirtækja geta bakað
sér bótaábyrgð þegar félög verða fyrir netárásum.
Stjórnarmönnum og framkvæmdastjórum er sam-
kvæmt hlutafélagalöggjöf skylt að bæta hlutafélagi það
tjón er þeir hafa valdið félaginu í störfum sínum, hvort
sem er af ásetningi eða gáleysi. Sama gildir þegar hluthafi
eða aðrir, t.d. kröfuhafar, verða
fyrir tjóni vegna brota á
ákvæðum laga eða sam-
þykktum félags. Þegar sök ein-
stakra stjórnarmanna er metin
í slíkum tilvikum er jafnan mið-
að við vitneskju á þeim tíma
sem ákvörðun var tekin, ráð-
stöfun átti sér stað eða látið var
hjá líða að grípa til aðgerða ef
tjón má rekja til athafnaleysis.
Dómstólar hérlendis hafa farið varlega í að endurmeta
svonefndar viðskiptalegar ákvarðanir félaga. Hafi stjórn-
armaður tekið ákvörðun í góðri trú, með hagsmuni félags-
ins að leiðarljósi, þá getur slík ákvörðun almennt ekki leitt
til bótaábyrgðar, jafnvel þótt ákvörðunin reynist síðar
hafa verið slæm og leitt til tjóns fyrir félagið. Þessu kann
þó að vera öðruvísi farið þegar ákvarðanir stjórnarmanna
brjóta bersýnilega gegn lögum eða samþykktum félags,
svo sem hvað hagsmuni félagsins áhrærir.
Netárásir geta verið margvíslegar en einna skæðustu
tegundirnar eru svokallaðar gagnagíslatökur (e. ran-
somware). Gagnagíslatöku má lýsa sem svo að brotist er
inn í tölvukerfi þar sem komist er yfir gögn sem eru í
framhaldi dulkóðuð fyrir tilstilli svonefndrar óværu. Oft
nýta hakkararnir sér þekkta veikleika í kerfum en einnig
er algengt að höfðað sé til einstaklinga með því að senda
sýkt skjöl eða hlekki í tölvubréfi. Vilji sá sem fyrir barðinu
verður á slíkri háttsemi nálgast gögn sín á nýjan leik þarf
viðkomandi að greiða lausnargjald til hinna óprúttnu aðila.
Oftar en ekki skal greiða slíkt lausnargjald með rafmynt á
borð við bitcoin, þar sem erfitt getur verið að rekja slíkar
greiðslur. Mörg þekkt dæmi eru um að fyrirtæki greiði há
lausnargjöld, en eigendur olíuleiðslunnar Colonial Pipel-
ine greiddu t.d. rúmlega hálfan milljarð króna til að losna
úr klóm hakkara og endurheimta gögn. Þá eru vísbend-
ingar um að tæknifyrirtækið Garmin hafi greitt um 1,3
milljarða króna vegna gagnagíslatöku á síðasta ári. Hins
vegar skal gjalda varhug við að greiða lausnargjald enda
hefur reynslan sýnt að engin trygging er fyrir endurheimt
gagna sé greiðsla innt af hendi auk þess sem oft er slík
ráðstöfun einungis byrjunin á frekari fjárkúgunum.
Eftir því sem netárásir verða sérhæfðari og rafrænum
ógnum fjölgar er mikilvægt að fyrirtæki séu vel í stakk
búin til að takast á við árásir af þessu
tagi, og séu með öflugt netöryggi og
raunhæfar viðbragðsáætlanir. Al-
gengt er orðið að stjórnir fyrirtækja
leiti ráðgjafar og formlegra úttekta
öryggisfyrirtækja og setji á fót net-
öryggisstefnu sem ætlað er að verja
gögn fyrir innri og ytri ógnum og
stuðla að upplýsingaöryggi. Huga
þarf að atriðum á borð við lagskipt-
ingu kerfa, aðgangsstýringu og þjálf-
un starfsfólks. Þá hefur færst í aukana að hinir óprúttnu
aðilar eyðileggi afrit gagnanna áður en þau eru dulkóðuð,
svo nær ómögulegt getur verið fyrir viðkomandi að nálg-
ast gögnin sín aftur án þess að greiða lausnargjaldið. Því
er afar mikilvægt að örugg afritun gagna sé til staðar og
að afrit séu aðskilin frá framleiðslukerfum, til að tryggja
að þau glatist ekki, en slíkt getur reynst dýrkeypt.
Störf stjórnenda og viðeigandi ábyrgð þeirra verður
hverju sinni að taka tillit til þess síbreytilega umhverfis
sem félög starfa í. Í núverandi viðskiptaumhverfi, þar sem
öryggisógnum fer fjölgandi, verður að telja eðlilegt að
stjórnendur fyrirtækja geri markvissar ráðstafanir til að
tryggja öryggi þeirra upplýsinga sem félagið hefur undir
höndum, þ.m.t. að félagið starfi í samræmi við lög og regl-
ur. Hafi engar slíkar ráðstafanir verið gerðar af hálfu
stjórnar má leiða að því líkur að stjórnarmenn geti eftir
atvikum borið ábyrgð á tjóni af völdum netárása. Er slíkt
auk þess í samræmi við úrlausnir erlendra dómstóla sem
fjallað hafa um sambærileg sakarefni.
LÖGFRÆÐI
Lára Herborg Ólafsdóttir
lögmaður og eigandi á LEX lögmannsstofu
Gagnagíslataka og
ábyrgð stjórnenda
”
Störf stjórnenda og við-
eigandi ábyrgð þeirra
verða hverju sinni að
taka tillit til þess sí-
breytilega umhverfis
sem félög starfa í.
vottun reynsla
ára
ábyrgð
gæði
miðstöðvarofnar
Vagnhöfða 11 - 110 Reykjavík - sími 577 5177 - ofnasmidja.is
Eigum úrval af
miðstöðvar- og handklæðaofnum
hafðu það notalegt
Höfuðborg Champagne-héraðs í
Frakklandi er Reims. Í hjarta henn-
ar stendur gríðarmikil dómkirkja,
Notre-Dame de Reims sem stund-
um er sögð smættuð útgáfa af nöfnu
sinni í París. Sú lýsing er þó villandi
enda mannvirkið annað en smátt
eða lítilmótlegt.
Núverandi bygging var í bygg-
ingu frá 13. öld og fram á þá 15. Er
hún hönnuð í hágotneskum stíl og á
grunni eldri kirkja, þeirrar síðustu
sem eyddist í miklum bruna árið
1210.
Ótrúlegt en satt virtust bylting-
armennirnir á 18. öld vilja hlífa
byggingunni og það var ekki fyrr en
í hildarleik fyrri heimsstyrjaldar
sem gríðarlegar skemmdir urðu á
henni. Hún hafði hins vegar djúp-
stæða merkingu í huga Frakka og
var hún endurreist með miklum erf-
iðismunum um miðja síðustu öld.
Konungar krýndir
Byggingin og fyrirrennarar henn-
ar hafa sérstaka þýðingu í franskri
sögu enda hafa flestir konungar
Frakklands verið krýndir þar. Sú
hefð tengist þeirri staðreynd að
heilagur Remigíus skírði Klóvís
Frankakonung þar, sennilega árið
496 e.Kr. Klóvís er þakkað það stór-
virki að hafa sameinað alla þjóð-
flokka Franka undir einni stjórn. Í
hinni miklu dómkirkju eru fjölmarg-
ir steindir gluggar og margir þeirra
stórkostlegir.
Má þar m.a. nefna ótrúleg lista-
verk Marc Chagall sem sett voru
upp í einni af hliðarkapellum kirkj-
unnar árið 1974.Um miðja síðustu
öld tóku kampavínshúsin og rækt-
endurnir í Champagne sig saman,
ásamt kampavínsbirgjum víða um
heiminn og fjármögnuðu gerð
gluggasetningar í suðurhluta kirkj-
unnar þar sem helsta verkþekking
héraðsins er hyllt og tignuð, vín-
gerðin sem er samtvinnuð allri
menningu og trú þeirra sem svæðið
byggja.
Voru listamennirnir Jacques Sim-
on og dóttir hans Brigitte Simon-
Marcq til þess að færa þessar óskir
í form steindra glugga. Sótti hann
efnivið frásagnarinnar til víngerð-
arinnar sem slíkrar, rækt-
unarstarfsins, uppskerutíðar, vín-
gerðar og starfs
kjallarameistaranna. Tengir hann
það allt saman við gróður jarðar,
sem er frumforsenda allrar víngerð-
ar, sögur Biblíunnar og frelsarann
sjálfan. Brúðkaupið í Kana er við-
fangsefni hans, síðasta kvöld-
máltíðin og sögulegum persónum
Biblíunnar, t.d. Jóhannesi skírara,
verndardýrlingi kjallarameist-
aranna, bregður fyrir. Það sama má
segja um Dom Pérignon, munkinn
fræga sem sagður er hafa mótað
þær gæðakröfur sem enn móta vín-
gerðina í Champagne.
Dómkirkjan er á heimsminjaskrá
UNESCO og hefur verið frá árinu
1991. Hún er merkur sögustaður
sem vert er að sækja heim. Gluggar
þessir draga ekki úr ástæðu til þess
að koma þar við. ses@mbl.is
HIÐ LJÚFA LÍF
Gluggarnir eru engin smásmíði, um 10 metrar á hæð, hver um sig.
Mögnuð kirkja þar sem
vínið er allt um lykjandi
Víngerðarmenn að störfum við
pressun ávaxtarins á uppskerutíð.
Dómkirkjan er engin smásmíði og
turnarnir teygja sig 81 m til himins.