Fréttablaðið - 01.06.2022, Blaðsíða 13

Sú tíð er liðin þegar hægt var að
afsala sér ábyrgð og þvo hendur
sínar af umhverfissóun. Enginn
geiri, enginn vinnustaður, enginn
einstaklingur er lengur undanskil-
inn. Öll berum við ábyrgð á sameig-
inlegri framtíð okkar og við höfum
ekki lengur efni á því að bíða eftir að
aðrir taki málin í sínar hendur. Ný
kynslóð neytenda lítur dagsins ljós,
sem hefur önnur viðmið og gildi en
kynslóðirnir á undan og þessar kyn-
slóðir munu ekki gefa fyrirtækjum
sem tefla framtíð þeirra í tvísýnu
nokkurn afslátt, né heldur athygli
sína, sem er nýi gjaldmiðill okkar
tíma. Þetta sýna bæði íslenskar og
erlendar rannsóknir.
Þessi kynslóð mun á sama tíma
taka við sem starfsmenn og stjórn-
endur framtíðarinnar á næstu 5-10
árum. Dæmi eru um að ungt fólk
sem er að hefja starfsferil sinn í dag
spyrji vinnuveitendur í atvinnu-
viðtali hver umhverfisstefna fyrir-
tækisins sé eða hvort fyrirtækið hafi
mælt kolefnissporið af starfsemi
sinni. Vinnuveitendur sem keppa
um hæfasta starfsfólkið þurfa að
vera viðbúnir því að svara þessum
spurningum af heilindum.
Best er að snúa vörn í sókn og eiga
frumkvæði að því hefja sjálfbærni-
vegferðina frekar en að sitja eftir.
Það er enginn ávinningur af því að
bíða og eiga hættu á að lenda í trássi
við nýja löggjöf eða almennings-
álitið. Tækifærin eru margs konar
og fyrsta skrefið fyrir stjórnendur
felst oftast í því að hefja samtal
við starfsfólk sitt þvert yfir fyrir-
tækið, óháð stöðu eða starfsaldri.
Þótt breytingar þurfi stuðning frá
æðstu stjórnendum eru það gjarnan
framlínustarfsmenn sem koma með
bestu hugmyndirnar, enda þekkja
þau viðskiptavinina og starfsemina
einna best. Smá tiltekt hér og þar
getur stundum farið langleiðina að
því að spara bæði umhverfissporin
og kostnað.
Bestu fyrirtækin eru aftur á
móti þau sem skilja slíkar fínstill-
ingar eftir í reyk og hugsa dæmið
lengra. Þetta eru fyrirtæki sem
skilgreina sig út frá tilgangi sínum,
sem kallast nú á dögum að vera til-
gangsdrifin. Sú hugmyndafræði
að markmið fyrirtækja sé fyrst og
fremst að hámarka arðsemi fyrir
eigendur sínar tilheyrir hagfræði-
speki risaeðlanna. Fyrirtæki sem
líta á sig sem liðsheildir sem leysa
samfélagsleg vandamál standa sig
betur en önnur fyrirtæki á öllum
helstu mælikvörðum: Starfsmanna-
veltan er lægri, ánægja starfsmanna
mælist hærri, viðskiptavild og orð-
spor er betra, hagnaðurinn meiri.
Þetta hafa rannsóknir nýlega stað-
fest en einnig byggir þetta á þeirri
einföldu hugmynd að við trúum því
innst inni að við séum góð, og við
viljum vinna hjá og leggja allt okkar
af mörkum fyrir fyrirtæki sem við
trúum að séu líka góð.
Nú er sóknarfæri fyrir fyrirtæki
sem vilja staðsetja sig á samfélags-
legum og umhverfislegum kvarða
að líta í kring um sig og finna leiðir
til að bjóða viðskiptavinum, starfs-
mönnum og almenningi raunhæfar
lausnir við ýmsum vandamálum
sem steðja að okkur. Við þurfum að
nýta okkur fjölbreytt sjónarmið og
fjölbreyttar leiðir því við þurfum
alls konar en ekki einhæfar lausnir;
aðgengilegar, heildrænar, bæði
náttúrumiðaðar og tæknilegar, per-
sónulegar og samfélagslegar, hefð-
bundnar og óhefðbundnar.
Um jörðina okkar gildir sama
heilræði eins og segir í vísunni góðu
um móðurmálið: Að gæta hennar
gildir hér og nú – það gerir enginn
nema ég og þú. n
Græn sókn í atvinnulífinu
Patricia Thormar
fræðslustjóri
Laufsins og með-
stofnandi SPJARA
Það er vel þekkt og skiljanlegt að
fólk skipti um starfsvettvang yfir
ævina. Hvað þá þegar horft er til
þess hve ævi manna hefur lengst og
heilsan batnað og þar með starfs-
geta og -þrek. Fólk á miðjum aldri
sem er orðið eirðarlaust og gramt,
jafnvel þannig að það smitist út í
umhverfið, ætti e.t.v. að hugsa sér
til hreyfings.
Mér varð hugsað til þessa þegar
ég eins og f leiri varð óstöðugrar
hegðunar og skrifa sóknarprests í
Reykjavík áskynja. Til prestsstarfa
eru þeir valdir sem búa yfir hæfi-
leikum í mannlegum samskiptum
og til að miðla málum, enda er sátta-
miðlun hluti af starfi presta. Auk
þess að stýra trúarlegum athöfnum,
felst í starfi þeirra að útskýra kenni-
setningar kristni og tengja þær við
líf fólks í samtímanum. Umræddur
prestur nefnir tiltekið fólk fasista og
dæmir það til helvítisvistar og rétt-
lætir skrifin með vísan til Biblíunn-
ar. Það er því sannarlega ekki hægt
að aðgreina prestinn og persónuna.
Þeir breyta ekki sem þeir bjóða
Umræddur prestur hefur að vísu
áður og æ oftar notað hempuna og
Guðs hús til þess að predika eigin
stjórnmálaskoðanir yfir fækkandi
sóknarbörnum sínum. Ég er því
fegin eins og fleiri að hann er ekki
minn sóknarprestur. Þegar hatur og
mannfyrirlitning er farin að vella
daglega upp úr prestinum undir
þeim formerkjum að hann sé kær-
leiksríkari og betri en aðrir, er þá
ekki kominn tími á breytingar?
Grunngildi kristinnar trúar eru
kærleikur, umhyggja og virðing
fyrir náunganum. Fyrirgefning og
auðmýkt. Það er grundvallarfor-
senda að þeir sem starfa á vegum
kirkjunnar hafi þessi kristnu gildi í
heiðri, bæði í orði og á borði. Prestar
sem fara fram með offorsi, upp-
nefna og dreifa hatri eru ekki góður
vitnisburður kristinnar trúar – eru
einfaldlega ekki starfi sínu vaxnir.
Þeir mættu gjarnan hvíla siðferði-
lega mælistiku sína á aðra og skoða
sinn innri mann. n
Af breytni presta
Diljá Mist
Einarsdóttir
þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins
Grunngildi kristinnar
trúar eru kærleikur,
umhyggja og virðing
fyrir náunganum.
Fyrirgefning og auð-
mýkt.
Undanfarna tvo áratugi hafa fyrir-
ætlanir Landsvirkjunar um að
reisa Hvammsvirkjun í Þjórsá verið
kynntar. Upphaflega var rætt um
litla rennslisvirkjun sem varð þó
fljótlega öllu viðameiri í meðförum
Landsvirkjunar, þ.e. 93 megavatta
virkjun með 4 ferkílómetra jökul-
lóni niðri undir miðri sveit í Gnúp-
verjahreppi. Ekki hefur ríkt sátt
innan samfélagsins í Skeiða- og
Gnúpverjahreppi um fyrirhugaða
virkjun.
Hinn 8. mars síðastliðinn fór
fram íbúafundur í félagsheimilinu
Árnesi í Skeiða- og Gnúpverjahreppi
sem sveitarstjórn boðaði til, en um
var að ræða kynningarfund Lands-
virkjunar á téðri fyrirætlun sinni
um Hvammsvirkjun. Í lok fundar
bárust m.a. eftirfarandi spurningar
úr sal og spunnust af þeim umræður
sem sýndu berlega að ekki væri sátt
um málið í sveitarfélaginu:
1) Vorið 2007 handsöluðu þrír
ráðherrar vatnsréttindin í Þjórsá
yfir til Landsvirkjunar. Það sumar
og fram eftir hausti þrýsti Lands-
virkjun mjög á landeigendur við
Þjórsá um að afsala sér landi undir
virkjanir á þeim forsendum að hún
ætti vatnsréttindin. Í desember
2007 hafði Ríkisendurskoðun
dæmt umrædda færslu vatnsrétt-
inda ógilda. Þar sem Landsvirkjun
átti raunverulega ekki vatnsrétt-
indin árið 2007, eru þá samningar
við landeigendur frá 2007 ekki líka
sjálfkrafa ógildir sbr. lög nr. 7/1936,
30. og 31. grein?
2) Er Landsvirkjun bótaskyld
gagnvart þeim landeigendum sem
hún lét halda að samningsstaða
þeirra væri lakari en hún var?
Samkvæmt lögum nr. 7/1936, 30.
og 31. gr., kemur fram að sá sem er
krafinn um að láta eitthvað af hendi
samkvæmt gerðum samningi, þurfi
þess ekki, hafi hann verið staðfast-
lega rangt upplýstur eða blekktur
við samningsgerðina.
Á árunum 2007-2008 lögðu full-
trúar Landsvirkjunar hart að land-
eigendum beggja vegna Þjórsár
um að láta lönd af hendi undir
Hvammsvirkjun, Holtavirkjun og
Urriðafossvirkjun. Með hin meintu
vatnsréttindi Landsvirkjunar að
vopni náðu þeir samningum við
ýmsa landeigendur, ekki síst þá sem
höfðu þráast við vegna andstöðu
við framkvæmdirnar og eyðilegg-
inguna sem þeim myndi fylgja.
Þessu til sönnunar er bréf frá
Þorsteini Hilmarssyni, þáverandi
fulltrúa Landsvirkjunar, til heima-
manns í Gnúpverjahreppi, dagsett
15. nóvember 2007, þar sem hann
segir að þeir landeigendur sem
þráuðust við gætu aðeins gert það
með bótaupphæðir í huga. Um rétt
Landsvirkjunar til að virkja léki
hins vegar enginn vafi, umræða um
hann óþörf og réttindin ótækt efni
handa dómstólum að fást við!
Hinn 11. október 2007 sagði Árni
Mathiesen fjármálaráðherra í ræðu-
stól Alþingis (sbr. althingi.is) að afar
mikilvægt hefði verið að samkomu-
lag næðist við Landsvirkjun um
þessi vatnsréttindi í Þjórsá, því að
annars hefði málið getað stöðvast,
þar sem sveitarfélögin höfðu krafist
þess að búið væri að semja við eig-
endur vatnsréttinda sem væru ekki
ríkiseign. Í kjölfarið færðu þrír ráð-
herrar, með leynd, vatnsréttindin
frá ríki (almenningi) til Landsvirkj-
unar örfáum dögum fyrir alþingis-
kosningarnar 2007. Þannig „eign-
aðist“ Landsvirkjun yfirgnæfandi
meirihluta í „húsfélagi“ vatnsrétt-
indahafa, án þess að Alþingi væri
það kunnugt, eða fjallaði um málið.
Því næst tók Landsvirkjun illa
fengin vatnsréttindin og fór um
sveitir á bökkum Þjórsár og notaði
þau sem þumalskrúfu á landeigend-
ur sem höfðu þráast við. Í desember
2007, þegar úrskurður ríkisendur-
skoðunar lá fyrir, kom fram í ræðu
Árna Mathiesen fjármálaráðherra
10. desember 2007 að yfirfærslan
hefði átt að vera samhangandi
virkjanaleyfinu.
Er virkjanaleyfið ekki enn ófeng-
ið? Þetta er skýrust staðfesting á að
Landsvirkjun fór um vatnsréttindin
ófrjálsri hendi þegar hún heimsótti
landeigendur á bökkum Þjórsár árið
2007, veifandi þeim.
Hvammsvirkjun skorar ekki
nærri því hæst í rammaáætlun sem
álitlegur virkjanakostur. Til hvers er
stigagjöf rammaáætlunar ef ekki á
að taka mið af henni? Hvers vegna
á að ráðast í Hvammsvirkjun á
undan öðrum hagkvæmari kostum
og hrifsa frá fólki umhverfið úr þess
daglega lífi þar sem það býr og þar
sem matvæli eru framleidd síðan
í öndverðu? Engin svör hafa enn
borist frá Landsvirkjun við þessum
sjálfsögðu fyrirspurnum um mál-
efnið frá íbúum og öðru heimafólki
í gullhreppi. n
Illa fengin vatnsréttindi og ósvaraðar
spurningar um Hvammsvirkjun í Þjórsá
Kristín Ása
Guðmundsdóttir
sagnfræðingur, á
uppruna sinn og
framtíð í Skeiða-
og Gnúpverjar-
heppi
Hvammsvirkjun
skorar ekki nærri því
hæst í rammaáætlun
sem álitlegur virkjana-
kostur. Til hvers er
stigagjöf rammaáætl-
unar ef ekki á að taka
mið af henni?
Smá tiltekt hér og þar
getur stundum farið
langleiðina að því að
spara bæði umhverfis-
sporin og kostnað.
Með Snjallákvörðun Creditinfo getur þú framkvæmt mat
á þínum viðskiptavinum á augabragði.
Stórar ákvarðanir með lítilli fyrirhöfn
Snjallákvörðun
MIÐVIKUDAGUR 1. júní 2022 Skoðun 11FRÉTTABLAÐIÐ