Austurglugginn - 07.01.2021, Blaðsíða 8

8 Fimmtudagur 7. janúar AUSTUR · GLUGGINN
Minnst tvær byggingar í eigu
Tækniminjasafns Austurlands
eru alveg ónýtar og fleiri skemmdar
eftir stóru aurskriðuna sem féll á
Seyðisfjörð þann 18. desember.
Safnstjórinn segið mikið verk
framundan við að bjarga því sem
hægt er að bjarga og síðan finna
út hvernig safnið verði opnað á ný.
„Það er ekkert að afsaka, líf mitt er
búið að vera á íslenskum tíma síðustu
daga,“ segir Zuhaitz Akizu, safnstjóri
Tækniminjasafns Austurlands. Hann
var farinn frá Seyðisfirði í jólafrí til
tengdafjölskyldu sinnar í Montreal í
Kanada þegar skriðan féll. Þegar við
tölum saman er klukkan hjá honum
fjögur að nóttu en tíu að morgni að
íslenskum tíma.
Þegar stóra skriðan féll rétt
fyrir klukkan þrjú að staðartíma
var klukkan níu að morgni hjá
Zuhaitz. „Ég var að vakna þegar
Elfa Hlín (Pétursdóttir) hringdi í
mig frá Seyðisfirði og sagði: „Þetta er
hryllilegt, þetta er hryllilegt. Ég held
að safnið sé horfið.“ Hún var hinum
megin í firðinum og sá fjallið hrynja
yfir safnið. Ég var enn hálfsofandi
svo það tók mig smá tíma að átta
mig á hlutunum, ég vissi af fyrri
skriðunum sem höfðu fallið en gerði
mér fljótt grein fyrir að þessi skriða
væri af öðrum toga.
Ég fór að hringja til að komast
að því hver staðan væri, ekki út af
safninu heldur fólkinu á svæðinu.
Við vorum með smið í vinnu í
Skipasmíðastöðinni. Þegar hann
svaraði byrjaði ég á að segja að ég
hefði heyrt af það hefði fallið skriða
einhvers staðar á safnið og spurði
hvernig hann hefði það. Hann
sagðist vera í lagi en hefði stokkið út
úr skipasmíðastöðinni í þann mund
sem skriðan lenti á henni og hún
heyrði nú sögunni til.
Síðan tók við bið eftir frekari
tíðindum um hvort allir væru heilir
á húfi. Það ríkti hálfgerð ringulreið
fyrstu stundirnar og þetta var mjög
stressandi. Það var því mikill léttir
að heyra að allir hefðu sloppið. Það
voru góðar fréttir en á móti vorum
við með þykkt lag af drullu þar sem
áður voru hús.“
Ótrúlegt að
peningaskápurinn hafi
fundist
Fyrstu dagana á eftir var engum
heimilt að fara inn á svæði
Tækniminjasafnsins. Aðstandendur
þess fengu því aðeins loftmyndir sem
þeir rýndu í til að átta sig á skaðanum
og hverju væri hægt að bjarga.
Hugsanir þeirra snérust meðal
annars um mikinn peningaskáp
sem innihélt verðmætustu skjöl
safnsins, þar með talið nær allt
ljósmyndasafnið. Hann kom í
leitirnar á Þorláksmessu.
„Ég trúði ekki þegar hringt var
í mig og sagt að skápurinn væri
fundinn. Fyrrverandi slökkviliðsstjóri
vissi hvar hann hafði staðið og benti
á staðinn. Skápurinn var síðan fluttur
af svæðinu með báti. Ég get varla séð
það fyrir mér, því það hefur verið
tölvuert átak að koma honum um
borð.“
Zuhaitz segir að það hafi verið viss
gæfa að vera ekki á staðnum þegar
skriðan féll og fjarri hringiðunni
í kjölfarið því það hafi haldið
honum rólegum og hjálpað til að
við að ná yfirsýn. Hann hafi hringt
í lykilstofnanir eins og Minjavernd
og Þjóðminjasafnið og fengið þaðan
fyrirheit um fullan stuðning. Þá er
búið að virkja Bláa skjöldinn, sem
lýst er sem Rauða krossinum fyrir
menningarminjar. Þetta er samt bara
byrjunin á miklu verki og fara þarf
með gát til að bjarga munum.
„Við erum að tala um allt frá fimm
tonna prentvélum yfir í reikninga
úr bókhaldi sem geta verið undir
tveggja metra lagi af aur. Mest liggur
líka á að opna veginn. Við höfum
rætt um hvernig hægt sé að gera það
en bjarga samt munum. Tíu dögum
eftir skriðuna var fyrst hægt að fara
inn á svæðið af alvöru. Við fengum
nokkra muni þá. Ég segi ekki að
þeir séu í góðu ásigkomulagi en þeir
eru að einhverju leyti í lagi. Þetta
er margslungin aðgerð, eiginlega
krufning og skurðaðgerð í einu því
um leið og hlutirnir eru grafnir upp
skýrist hvað gerðist. Við vitum til
dæmis að höggbylgja skall á safninu
áður en skriðan sjálf helltist yfir það.“
Tvö hús ónýt
Af byggingum safnsins heyra
Renniverkstæðið, innsti hluti
Hafnargötu 38 og Skipasmíðastöðin
sögunni til. Ytri hlutinn að
Hafnargötu 38, Vjelasmiðja Jóhanns
Hanssonar, og Angró, sem stendur
handan götunnar, hafa orðið fyrir
talsverðum skemmdum.
„Angró varð fyrir lítilli tsunami-
bylgju. Þegar skriðan fór í gegnum
Skipasmíðastöðina og lenti í sjónum
þeytti hún sjó og braki á Angró.
Bylgjan virðist hafa gengið í gegnum
húsið, innri útveggurinn er ónýtur
og sá sem liggur samsíða honum að
utanverðu hefur gengið til. Saltvatn
virðist hafa farið í safngripi sem er
vont.
Við sáum strax á fyrstu
myndunum að Renniverkstæðið og
Skipasmíðastöðin væru alveg farin
en vonuðum að Vjelasmiðjan hefði
sloppið. Við sjáum nú að innstu 5-8
metrarnir, þangað sem dráttarvélin
stóð, eru mikið skemmdir. Veggirnir
eru brotnir og þakið farið.
Skemma sem stendur við hliðina
á Angró lítur ekki út fyrir að vera
skemmd en við sjáum það betur á
næstu dögum.
Það góða er að ég þurfti að vinna
héðan svo ég var með öll gögn
sem til voru á tölvutæku formi
með mér. Annars voru allar okkar
tölvur, skjalasafnið og bókasafnið á
Renniverkstæðinu.“
Á Tækniminjasafninu síðasta sumar. Húsið að dráttarvélinni virðist nú við fyrstu sýn ónýtt. Mynd: GG
Zuhaitz Akizu tók við starfi forstöðumanns Tækniminjasafns Austurlands í september
2019. Mynd: GG
Tækniminjasafn Austurlands
„Við fengum á okkur brotsjó en erum ekki sokkin“