Austurglugginn - 07.01.2021, Qupperneq 12

„Flugsaga Austurlands er samofin
F lugsögu Íslands. Þannig
lenti fyrsta flugvélin sem flaug
hingað erlendis frá á Höfn og
tveir Austfirðingar voru í stjórn
fyrsta flugfélagsins sem stofnað
var hérlendis,“ segir Benedikt
Vilhjálmsson Warén sem nú
er að skrifa bók um flugsögu
Austurlands.
Sjálfur er Benedikt vel kunnugur
fluginu en hann vann lengi í
flugturninum á Egilsstaðaflugvelli
og titlar sig flugradíómann í
símaskránni.
Aðspurður um skrif sín segir
Benedikt að hann hafi unnið að ritun
bókarinnar undanfarin fjögur ár.
„Ég ætlaði upphaflega að gefa
bókina út árið 2019 en verkið
reyndist umfangsmeira en ég gerði
mér grein fyrir í upphafi,“ segir
Benedikt. „Eftir því sem maður kafar
dýpra í þessa sögu koma sífellt upp
nýir vinklar. Sem dæmi má nefna að
árið 1933 kom flugkappinn Charles
Lindbergh á flugvél til Austurlands.“
Benedikt segir að nú reikni hann
með að ljúka verkinu og koma því í
prentun í haust.
Fyrsta flugfélagið stofnað
1919
Fyrsta flugfélagið var stofnað árið
1919 undir nafninu Flugfélag
Íslands. Það átti raunar ekki flugvél
í upphafi en eignaðist þá fyrstu um
haustið þetta ár.
„Það voru tveir Austfirðingar
í stjórn þessa félags, annar þeirra
fæddur í Jökuldalsheiðinni og hinn
á Eskifirði,“ segir Benedikt.
Fyrsta flugfélagið á Austurlandi,
Austurflug, er var stofnað 1970. Það
félag fékk fyrstu flugvél sína frá Birni
Pálssyni, TF-BPA. Austurflug sá
einkum um póstflug um Austurland,
stöku leiguflug og sjúkraflug enda
voru vegir þá ekki eins góðir og
ófærð hamlaði oft umferð um þá,
að sögn Benedikts. Austurflug varð
skammlíft vegna þess að öðrum
flugrekanda tókst að hrifsa til sín
verkefni þess.
„Þá má nefna að Björn Pálsson
sjúkraflugmaður var með flugrekstur
hér á frá 1960 til 1968. Hann var
reyndar fæddur á Héraði og stundaði
hér mest síldarleit úr lofti.Fyrsta
alhliða flugfélagið á svæðinu er svo
stofnað árið 1972 undir nafninu
Flugfélag Austurlands. Fyrsta
flugvéli þess var TF-BPA,“ segir
Benedikt.
Fyrsta millilandaflugið til
Íslands
Benedikt segir að einn merkasti
viðburðurinn í íslenskri flugsögu hafi
verið þegar Svíinn Eric Nelson lenti
flugvél sinni á Höfn í Hornafirði
þann 2. ágúst 1924. Nelson var að
fljúga á vegum bandaríska hersins í
fyrsta heimsfluginu, það er að fljúga
í kringum hnöttinn.
„Upphaflega voru fjórar flugvélar
í þessu flugi,“ segir Benedikt.
„Þrjár þeirra náðu til Orkneyja en
á leiðinni þaðan snéru tvær þeirra
við og Nelson kom því einn,“ segir
Benedikt. Við þetta má bæta að
Nelson og annar flugmaður úr
hópnum náðu um mánuði seinna
til New York og luku þar með þessu
fyrsta heimsflugi.
FRI
1041 0966
UMHVERFISVOTTUÐ PRENTSMIÐJA
www.heradsprent.is
Benedikt Vilhjálmsson Warén. Mynd: Úr
einkasafni.
Flugsaga Austurlands samofin flugsögu Íslands
Arnbjörg Sveinsdóttir
Lokaorð
Desemberskriður 2020
Þegar Seyðfirðingar líta til
baka um þrjár vikur er það ekki
ofsögum sagt að tilfinningarnar
eru vægast sagt blendnar. Ennþá
stendur þó upp úr þakklæti og
auðmýkt vegna þess að enginn
slasaðist eða fórst í hinum
ægilegu skriðum sem skullu á
bænum okkar. Það er óskandi
að einhver taki sér það fyrir
hendur að skrá allar sögurnar
hér á Seyðisfirði þar sem ótrúleg
heppni og tilviljanir réðu því að
íbúar voru ekki í húsum eða á
ferð um göturnar þar sem skriðan
fór yfir. Í sumum tilfellum skiptu
sekúndur máli. Eðlilega eru margir
ennþá órólegir eða í áfalli. Fyrri
stórslysaatburðir hér á landi kenna
okkur að nauðsynlegt er fyrir alla
að fá áfallahjálp. Vonandi ber
okkur sem samfélagi gæfa til
þess að sinna sálrænni hjálp af
jafn mikilli alúð og uppbyggingu
bæjarins.
Það var hughreysting að finna
samtakamátt Seyðfirðinga og
samhjálp nágranna okkar á Héraði
sem og annarra landsmanna
þegar rýma þurfti bæinn. „Það er
magnað að finna hvað fólkið hérna
er almennilegt við okkur,“ sagði
tíu ára dóttursonur minn þegar
hann var búin að njóta ómældrar
gestrisni hvar sem hann kom
á Héraði í nokkra daga. Sumir
þurftu að dvelja enn lengur fjarri
heimilum, sumir gátu ekki haldið
jólin heima, sumir eru ekki enn
komnir heim og sumir eiga ekki
heimili lengur.
Gífurleg eyðilegging blasir við
okkur. Sárast er að horfa upp á að
heimili fólks hafa horfið í skriðuna.
Menningarverðmæti hafa tapast
þar sem eru lögvernduð hús og
safnmunir. Það er ekki eingöngu
missir okkar Seyðfirðinga
heldur höfum við geymt þennan
menningararf fyrir þjóðina.
Þetta gerðist allt vegna
fordæmalausrar úrkomu á
þessu fordæmalausa ári 2020.
Úrkomuákefðin, eins og veður-
fræðingar nefna fyrirbærið,
hefur ekki verið eins mikil síðan
mælingar hófust og stóra skriðan
sem féll er af forsögulegum skala
segja jarðfræðingar.
Margir munu spyrja sig
hvort þeir treysti sér til að búa
áfram í húsum sem eru næst
skriðusvæðinu. Á næstu misserum
er það vöktun suðurhlíðarinnar
sem er hvað mikilvægust. Það
var mjög áhugavert að heyra
á íbúafundinum þann 30.
desember hversu margskonar
ný vöktunartækni er komin til
sögunnar. Rauntímavöktun verður
meðal annars sett upp og öflugur
mælibúnaður af ýmsu tagi til að
meta hvort grípa þarf til rýminga.
Það er mikilvægt að niðurstaða
rannsókna á nýliðnum atburðum
og mati á áhættu verði lokið á
næstu vikum eins og kom fram
hjá Tómasi Jóhannessyni á
íbúafundinum. Vísindamenn eru
sífellt að bæta við sig þekkingu á
aðstæðum og jarðfræði svæðisins.
Það er mikilvægt að varnarvirki
verði gerð samkvæmt nýjustu
og bestu þekkingu sem fæst
innanlands og erlendis frá.
Frumathugun verður væntanlega
tilbúin í vor.
Öll sú þekking sem safnast
hér á Seyðisfirði, hvort sem er
rannsóknir á jarðfræði, vöktun
eða gerð varnarvirkja, mun nýtast
öðrum sveitarfélögum sem búa
við svipaðar aðstæður. Þegar
rýndar eru hinar ýmsu skýrslur
um ofanflóðavá á Íslandi má sjá
að margir þurfa að huga að sínum
vörnum. Það minnir okkur á að
nánast hvar sem við búum steðjar
að okkur ýmiss konar vá sem við
þurfum að bregðast við, hvort
sem það er af völdum náttúru eða
manna.
Framundan er mikil áskorun
fyrir Seyðfirðinga og sveitarfélagið
Múlaþing. Verklegar framkvæmdir
verða umfangsmiklar vegna
húsbygginga og varnarvirkja.
Skipuleggja þarf ný byggingar-
svæði fyrir þá sem vilja byggja ný
hús eða jafnvel flytja til hús eins og
ég hef heyrt á sumum. Ég hef fulla
trú á að okkur takist þetta eins og
áður með samtakamætti.

Fræðirit