Austurglugginn - 29.07.2021, Blaðsíða 7

AUSTUR · GLUGGINN Fimmtudagur 29. júlí 7
Veröld Freysteins var bundin við
Norðfjarðarflóa, reglulega þurfti
að sækja verslun eða þjónustu
til Norðfjarðar og þá var stutt í
Hellisfjörð úr Viðfirði. Freysteinn
minnist þess að hafa í fyrsta sinn
farið til Eskifjarðar þegar hann
var ellefu ára gamall og var það þá
lengsta ferðalag sem hann hafði farið
í. Krökkunum í Viðfirði leið þó vel
og segir Freysteinn leikfélagana hafa
verið skemmtilega. „Við alsystkinin
voru lengst af fjögur og stutt á milli
okkar. Rétt yngri en ég voru svo synir
Sigríðar og Karls Hjelm þeir Karl
og Friðþór. Svo var frænka okkar,
Hulda, dóttir Guðrúnar og Sigurðar.
Hún var stærstan hluta vetrar í
Reykjavík og kunni því og vissi allt
betur en við, og stjórnaði náttúrlega
öllu,“ segir Freysteinn léttur í bragði.
Hulda varð á þessum árum hluti
af bókmenntasögu landsins en í
Reykjavík ræddi rithöfundurinn
Þórbergur Þórðarson við ungu
stúlkuna um lífið í Viðfirði og skrifaði
eftir það bókina Viðfjarðarundrin
sem kom út árið 1943. Hulda var
því hin víðfræga Viðfjarðarskotta
Þórbergs Þórðarsonar. „Það var mikil
óánægja með þessa bók Þórbergs í
Viðfirði. Hann gefur hana vissulega
út sem skáldsögu svo hann mátti
færa í stílinn en draugagangur í
Viðfirði var ekki mikið ræddur í
mínum uppvexti. Fólki fannst það
ekki við hæfi að bendla sjóslysið árið
1936 við einhvers konar draugagang.
Viðfirðingar voru misviðkvæmir
fyrir því að ræða þennan meinta
draugagang, móðir mín vildi t.d.
ekki heyra á hann minnst og alls
ekki í tengslum við slysið,“ segir
Freysteinn.
Róið með árum í skólann
Árið 1942 gerðist Guðni
Þorleifsson, frá Naustahvammi
á Norðfirði, ráðsmaður á býli
Guðríðar á Viðfjarðarbænum.
Það myndaðist kærleikur milli
húsfreyjunnar og ráðsmannsins
og úr varð ástarsamband þeirra á
milli. „Guðni kom sem ráðsmaður
en endaði sem fóstri minn. Saman
eignuðust mamma og Guðni yngsta
bróðir minn árið 1949 og þau giftu
sig árið 1952,“ segir Freysteinn
en yngsti bróðir hans var skírður
í höfuðið á fyrrum eiginmanni
Guðríðar, Þórarinn Viðfjörð.
Börnin í Viðfirði sóttu farskóla
lengst af og segir Freysteinn það
hafa verið misjafnt hvenær börnin
hófu nám. „Ég byrjaði í skóla níu ára
en systir mín var sjö ára þegar hún
byrjaði. Heimilisfólkið hafði hjálpað
manni að draga til stafs og slíkt áður
en ég hóf formlegt nám. Ég var í
skóla í Gerði (Barðsnesgerði) en
farskólinn virkaði þannig að það
var kennt annan hvern mánuð á
Suðurbæjunum á móti mánuði í
sveitinni á Norðfirði þar sem kennt
var á Kirkjumel. Svo ég fékk kennslu
í u.þ.b. þrjá mánuði á vetri,“ segir
Freysteinn um upphaf skólagöngu
sinnar.
Þegar Freysteinn var um
fermingaraldur varð Kirkjumelur að
heimavistarskóla og voru þá börnin
frá Viðfirði send þangað í heimavist
og farskólinn lagðist af. „Fyrsta
ferð mín í heimavistarskólann var
eftirminnileg. Við áttum trillu í
Viðfirði sem var aðallega notuð í
að komast til Norðfjarðar. Guðni
fór með mig og Ólöfu systur mína
yfir. Það var ekki hægt að koma
vélinni í gang þennan daginn en
við þurftum að komast í skólann.
Það var því lítið annað að gera en
að róa á trillunni til Norðfjarðar,
Guðni með aðra árina og við Ólöf
saman með hina. Blessunarlega var
blíðskaparveður þennan dag,“ rifjar
Freysteinn upp. „Samgöngur voru
ekki alltaf auðveldar á þessum árum.
Það tíðkaðist t.d. að ganga til altaris
um tveimur vikum eftir fermingu.
Þegar kom að því að ég ætti að ganga
til altaris þá gekk yfir stormur. Ég
gekk því ekki til altaris fyrr en löngu
síðar með mínum börnum,“ segir
Freysteinn og brosir. „Það kom
líka fyrir að það þurfti að ganga
landleiðin frá Viðfirði til Norðfjarðar.
Það gerðum við t.d. alltaf þegar við
fórum með féð til slátrunar, það tók
stóran hluta úr degi. Eitt sinn var
svo mikið í Norðfjarðaránni að við
þurftum að reka féð yfir Hnjúka til
þess að losna við að fara með féð
yfir ána. Sömuleiðis kom fyrir að
maður þurfti að fara í erindisferðir
til Norðfjarðar fótgangandi.“
Allir á sömu skíðunum
Freysteinn fór ekki í frekara nám
að skólaskyldu lokinni fyrr en
nokkru síðar þegar hann fór á
vélstjóranámskeið á Seyðisfirði.
Áfram héldu bústörfin í Viðfirði
og öll fjölskyldan lagðist á eitt en
stundum var lífsbaráttan erfið í
firðinum. Freysteinn segir að óhætt
sé að segja að fátækt hafi verið á
Viðfjarðarheimilinu en móðir hans
náði alltaf að halda fjölskyldunni
saman og á eldri árum sagði hún það
hafa verið það sem hún var stoltust
af. „Það var alltaf til matur í Viðfirði
og föt til að ganga í, við liðum ekki
slíkan skort. Allur munaður var þó
af skornum skammti og það var
ekki hægt að veita okkur allt. Okkur
langaði í hluti eins og skíði og sleða
en það var ekki í boði. Sveinn elsti
bróðir minn fékk svo loks skíði, það
bjargaði náttúrlega skíðamálunum,
það notuðu allir þessi skíði sem hann
fékk. Það var svo til stór sleði sem
sennilega var ætlaður fyrir hesta að
draga, það kom fyrir að við tókum
þennan sleða og fórum upp í brekkur
og renndum okkur niður,“ segir
Freysteinn.
Árin 1949 til 1952 voru einkar
erfið fyrir Viðfjarðarbúið. „Árið
1949 misstum við stóran hluta af
lömbunum í lambablóðsótt, ég held
við höfum átt fimmtíu lömb eftir frá
200 ám. Ástandið lagaðist þó næstu
árin þegar það komu meðöl við þessu,
bæði til að sprauta lömbin sem og
ærnar. Þetta var alveg skelfileg veiki,
lömbin fengu venjulega krampa og
oft þurfti maður einfaldlega að aflífa
þau,“ segir Freysteinn þungur á brún.
Erfitt reyndist að heyja jörðin
við Viðfjörð og lítið var um slægjur.
„Við heyjuðum oft í fjalli og þá
þurftum við að nota hrossin okkar
til að flytja heyið niður að bænum.
Túnin í kringum bæinn voru lítil
og rétt dugðu fyrir kýrnar. Það voru
flatlendi þarna sem voru mýrar en
það voru ekki til neinar græjur þá í
firðinum til að grafa og útbúa tún á
því svæði. Það hefði ekki verið neitt
vandamál í dag, það var meira að
segja byrjað á því áður en við fluttum
í burtu. Tæki í Viðfirði voru af afar
skornum skammti og ég var orðinn
stálpaður þegar ég man eftir því að
bæirnir í Viðfirði og Suðurbæirnir
keyptu í sameiningu traktor,“ segir
Freysteinn.
Gisting fyrir rúmlega
100 manns
Það var gestkvæmt í Viðfirði á
þeim árum sem Freysteinn bjó
þar. Áætlunarsiglingar voru á
milli Norðfjarðar og Viðfjarðar en
samgöngur Norðfirðinga á landi
fóru að mestu í gegnum Viðfjörð.
„Það voru áætlunarferðir í gegnum
Viðfjörð til Akureyrar. Kaupfélag
Héraðsbúa rak bílaútgerð, fólksbíla,
vörubíla og rútur, á Reyðarfirði og
voru með áætlunarferðir frá Norðfirði
Freysteinn Þórarinsson á yngri árum í Viðfirði.
Farnar voru áætlunarferðir á rútum á milli Viðfjarðar og Akureyrar. Hér stendur ein rútan
við Viðfjarðarbæinn um miðja síðustu öld.