Vísbending - 04.05.2017, Blaðsíða 1

ÍSBENDING
Fikurit um viðskipti og efnahagsmál
4. maí 2017
16. tölublað
35. árgangur
ISSN 1021-8483
Endalok stóriðjustefnu
tSiguróur Jóhannesson
hagfi'aðitignr
r
Inýlcgum stjórnarsáttmála segir meðal
annars: „Ekki verður efnt til nýrra íviln-
andi fjárfestingarsamninga vegna upp-
byggingar mengandi stóriðju“. Óvíst er að
allir átti sig á þeim tíðindum sem í þessum
orðum felast. Afdráttarlaust skref er stigið í
átt frá ríkisstuðningi við stóriðju, sem hefur
verið kjölfestan í atvinnustefnu stjórnvalda
í hálfa öld.
Stórlðjustefnan hefur orðið fyrir fleiri
skakkaföllum á nýliðnum árum:
- íslenska ákvæðið svonefnda í lofts-
lagsmálum rann út árið 2012. Ný stóriðja
verður að kaupa útblástursheimildir, eins og
sams konar fyrirtæki annars staðar í heim-
inum.
- Lágt rafmagnsverð hefur verið megin-
ástæðan fyrir áhuga erlendra fjárfesta á að
reka stóriðju á Islandi. Að kröfú Eftirlits-
stofnunar EFTA hafa íslensk stjórnvöld
lofað að láta af alls kyns stuðningi við
orkufyrirtæki. Þau borga nú skatta eins og
önnur fyrirtæki hér á landi (raunar eins og
sameignarfélög), gjald fyrir opinberar láns-
ábyrgðir hefur heldur hækkað og stjórnvöld
hafa gengist undir að markaðsverð sé greitt
fyrir land sem fer undir virkjanir.
Skattaafsláttur
Öll stóriðjuver sem hafa byggst upp á Is-
landi á síðari árum hafa fengið afslátt af
sköttum og opinberum gjöldum. Þá hef-
ur hið opinbera kostað framkvæmdir og
jafnvel lagt fram beint fé til rekstrarins. Til
dæmis var fyrirhuguð aðstoð ríkis og Norð-
urþings vegna kísilvers á Bakka við Húsavík
talin nema tæpum 4 milljörðum króna alls,
eða 2,3 milljörðum á núvirði (afvaxtað),
miðað við gengi og verðlag 2014. Ríkis-
aðstoðin var tæp 9% af fjárfestingunni1.
Auk afsláttar frá sköttum og gjöldum felst
aðstoðin í vega- og hafnargerð, sem hið op-
IAfdráttarlaust skref hefur
verið stigið í átt frá ríkis-
stuðningi við stóriðju á
Islandi.
inbera kostar, vinnu á lóð fyrirtækisins og
framlagi til þjálfúnar starfsfólks. Almennt
banna reglur um Evrópskt efnahagssvæði
slíka meðgjöf, en undanþága er veitt á „þró-
unarsvæðum". Allt ísland, að höfuðborgar-
svæðinu einu undanteknu, telst þróunar-
svæði. Akvæðið úr stjórnarsáttmálanum,
sem vitnað var í, kemur líldega í veg fyrir að
málmbræðslur hljóti skattaafslán hér á landi
alveg á næstunni. Öðru máli gæti gegnt um
gagnaver.
„íslenska ákvæðið“
Islenska ríkið féllst í fyrstu ekki á samkomu-
lag ríkja heims um loftslagsmál sem gert var
í Kyoto árið 1997. Það fullgilti samninginn
ekki fyrr en árið 2002. Á móti samþykktu
aðrar þjóðir, að ekki þyrfti að borga fyr-
ir losun stóriðjuvera sem tækju til starfa á
íslandi fram til 2013. Þetta var „íslenska
ákvæðið" svonefnda. Það náði til smáríkja,
sem notuðu endurnýjanlega orku. Muna
þurfti mikið um útblástur stóriðju í heildar-
losun ríkis. I reynd gilti ákvæðið aðeins
um ísland2. fslendingar voru ekki einir um
að selja afstöðu sína til loftslagssamnings-
ins dýru verði. Haft var effir fulltrúum ís-
lendinga á ráðstefnunni í Marrakess 2001,
þar sem „íslenska ákvæðið“ var samþykkt,
að dapurlegt væri að heyra kröfúr um alls
kyns undanþágur í skiptum fyrir stuðning
við hið mikilvæga samkomulag. fslenska
ákvæðið þýddi að Norðurál og Fjarðaál
þurftu ekki að borga fyrir mengunarheim-
ildir sínar. Stóriðjufyrirtæki sem hefja starf-
semi eftir 2012 þurfa hins vegar að gera
það. Losunarheimiidir eru óvenjuódýrar
um þessar mundir í Evrópusambandinu.
Nú kostar tonn af CÖ2 um 5 evrur. Ársút-
blástur Fjarðaáls mundi kosta um 350 millj-
ónir króna ef borga ætti fyrir hann á mark-
aði.
Kröfur Eftirlitsstofnunar
EFTA
Orkufyrirtæki hér á landi hafa getað boð-
ið stóriðju ódýrt rafmagn í skjóli opinbers
stuðnings af ýmsu tagi. Árið 2002 hóf
Eftirlitsstofnun EFTA (e. ESA) athugun á
stuðningi íslenskra stjórnvalda við orkufyr-
irtækin.
Stofnunin gerði fljódega athugasemdir
við undanþágur orkufyrirtækja frá tekju-
og eignarsköttum og stimpilgjaldi. Vorið
framh. á bls. 2
Rafmagnsverð hefur hækk-
að í samningum við málm-
bræðslur og iðjuver þurfa að
kaupa útblástursheimildir.
‘ Wk
3Umræða um auknar fjár-
festingar lífeyrissjóða á
alþjóðlegum mörkuðum
hefúrorðið háværari.
SSl li %
! 1 iES y
LABÓjS^^ fl ( '
Stöðunni í efnahagsmálum
■ hér á landi má líkja við að tvö
hagkerfi séu til staðar, ferða-
þjónustan og aðrar greinar.
VISBHNDING
1 6. TBL. 20 I 7 1