Vísbending - 18.05.2017, Blaðsíða 3

ÍSBENDING
Vaxtalækkun á toppinum
Peninganefnd Seðlabankans ákvað sem
kunnugt er að lækka stýrivextí úr 5%
í 4,75% þann 17. maí. Vaxtalækkun-
in grundvallast á endurskoðaðri efnahagsspá
sem birtist í nýjum Peningamálum.
Krónan vegur þyngra en
framleiðsluspennan
Ljóst er að tveir meginþættir kallast á í tengsl-
um við vaxtalækkunina. I fýrsta lagi er ljóst að
mikil spenna er í hagkerfinu og á vinnumark-
aði vegna sívaxandi umsvifa í ferðaþjónust-
unni. Þannig er gert ráð fýrir meiri hagvexti á
þessu ári en í febrúarspá bankans. Meiri slaki
er í ríkisfjármálunum en búist var við og hús-
næðisverð er farið að sigla fram úr aukningu
ráðstöfunartekna.
A hinn bóginn er gert ráð fýrir krónan
haldi áfram að styrkjast og virðist sú staðreynd
vega mest í þeirri ákvörðun að lækka vextina
þrátt fýrir miklar andstæður í efnahagsmálun-
um. Verðbólga hefúr þrátt fýrir allt haldist
lág og verðbólguvæntingar markaðsaðila eru
innan verðbólgumarkmiðs Seðlabankans til
skamms tíma þótt væntingar séu um aukna
verðbólgu þegar líður á árið. Þá gera markaðs-
aðilar ráð fýrir að verðbólgan verði að með-
altali 2,8% næstu fimm ár sem er yfir verð-
bólgumarkmiðinu. Peningastefnunefndin
telur að tryggja rnegi verðstöðugleika „til
meðallangs tíma“ með vaxtalækkuninni eins
og fram kom í yfirlýsingu hennar. Hún mun
þó án efa fýlgjast mjög grannt með fram-
vindunni á næstunni vegna mikiUar spennu í
efnahagslífinu.
Ferðaþj ónustan
Utflutningsvöxtur hefur verið gríðarlegur í
kjölfar uppgangsins í ferðaþjónusmnni. A síð-
asta ári jókst útflutningurinn um ríflega 11%
og í ár er búist við 10% vexti sem er meira
en áður var gert ráð fýrir. Ferðaþjónustan er
langstærsti undirliðurinn í þessum mikla
vexti, en samkvæmt tölum Ferðamálastofú
varð yfir 50% aukning í fjölda ferðamanna
á fýrsm fjómm mánuðum ársins miðað við
sama tíma 2016. Þá er sjávarútvegurinn að
rétta úr kúmum.
Aðlögunarhæfni krónunnar
Gengi krónunnar var 18% hærra á fýrsta
ársfjórðungi en á sama tíma árið 2016. Þetta
er um 3% meiri gengisstyrking en Seðla-
bankinn áædaði og gerir bankinn ráð fýrir að
króna haldi áfram að styrkjast á næsmnni, þó
með minni hraða en að undanförnu. Enginn
vafi er á að gengi krónunnar hefúr leikið
stórt hlutverk í aðlögunarhæfni þjóðarbúsins
vegna stóraukinna útflutningstekna og um-
svifa. Að mati aðalhagfræðings Seðlabankans
endurspeglar gengisstyrkingin fýrst og fremst
batnandi grunnþætti sem leitt hefúr til hærra
jafúvægisraungengis. Hagvöxtur hefði ella
orðið um 3% meiri á síðasta ári sem hefði
þýtt miklum mun meiri framleiðsluspennu
og aukna verðbólgu.
Hagvöxtur umfram spár
Hagvöxtur var yfir 10% á seinni árshelmingi
2016, en 7,2% fýrir árið í heild. Þetta er yfir
1% meiri hagvöxtur en Seðlabankinn spáði í
febrúar. Skýringin á þessu fiáviki felst fýrst og
fremst í hagstæðari utanríkisviðskiptum sem
rekja má til meiri vaxtar í ferðaþjónustunni en
bankinn spáði. Þjóðarútgjöld em hins vegar
í takti við spár. Ljóst er að áhrifa stórauk-
inna umsvifá í ferðaþjónustunni gætir bæði í
samkeppnis- og þjónustugeiranum ef horft er
á framleiðsluuppgjör þjóðhagsreikninganna.
Aukinn sparnaöur
Einkaneyslan hefur vaxið að meðaltali um 5%
á síðustu ámm og nam vöxmr hennar tæpum
7% í fýrra eins og áður segir. Þtátt fýrir það
er spamaður að aukast enda hafa launatekjur
hækkað enn meira. Eins og ffam kom í erindi
aðalhagffæðings á kynningu í tengslum við
útgáfú nýrra Peningamála er mjög merkjan-
legur munur á þróun einkaneyslu og spamað-
ar nú en á fimm ára vaxtarskeiðinu árin 2003
- 2007. Einkaneyslan á síðasta ári jókst svipað
og að meðaltali árin 2003 - 2007. Á hinn
bóginn er sparnaður heimila um fjórfalt meiri
en hann var árin fýrir efnahagshrun.
Hagstæður viðskiptajöfnuður
Viðskiptajöfnuður hefúr verið hagstæður ffá
árinu 2009. Á síðasta ári var viðskiptajöfn-
uðurinn jákvæður um 8% af vergri lands-
framleiðslu sem er mesti afgangur sem mælst
hefúr að árinu 2009 meðtöldu. Á síðasta
vaxtarskeiði fýrir um áratug síðan var hins
vegar viðvatandi halli á viðskiptajöfnuði sem
náði hámarki á árinu 2006 þegar hann slag-
aði í að vera 25% af vergri landframleiðslu.
Þá var stór hluti umsvifa fjármagnaður með
erlendu lánsfé eins og flestir muna. Við-
skiptaafgangurinn nú hefúr hins vegar verið
nýttur í að styrkja gjaldeyrisforðann og til
niðurgreiðslu erlendra skulda. Þjóðhagslegur
sparnaður var 29,3% af vergri landsfram-
leiðslu á síðasta ári og hefúr einungis einu
sinni mælst meiri þ.e. á árinu 1965.
Slökun í ríltisfjármálum
Á árinu 2015 slaknaði á aðhaldi í ríkisfjármál-
um sem nemur 1,1% af landsframleiðslu og
um 0,3% á síðasta ári sé leiðrétt fýrir hags-
veiflunni. Á þessu ári mun aðhaldið minnka
enn ffekar eða sem nemur 1,4% af landsfram-
leiðslu. Aðhaldið í ríkisfjármálum er minna
en Seðlabankinn hefúr gert ráð fýrir í sínum
spám. Hins vegar myndi sú breyting að færa
ferðaþjónusmna í sama virðisaukaskattsþrep
og aðrar atvinnugreinar í landinu hafa jákvæð
áhrif á aðhaldsstig ríkisfjármálanna á árinu
2018.
Horfur á áframhaldandi
miklum vexti
Samkvæmt spá Seðlabankans er gert ráð
fýrir að hagvöxtur á yfirstandandi ári verði í
kringum 6,3%. Þetta er ævintýralegur vöxtur
landsffamleiðslunnar, ekki síst í ljósi þess að
á undanfömum sex árum hefúr landsfram-
leiðslan vaxið samanlagt um yfir 20% að
magni til. Eins og áður er vöxturinn drifinn
áfram af auknum útflutningstekjum, en
meiri slökun í opinberum fjármálum hefúr
einnig áhrif til aukins vaxtar umfram það
sem Seðlabankinn hafði áður gert táð fýrir.
Einkaneyslan verður á svipuðu róli og á síð-
asta ári eða í kringum 6,7% gangi spár eftir.
Talsvert dregur hins vegar úr fjárfestingu, en
talið er að hún muni aukast um 8,6% á þessu
ári samanborið við 22,7% vöxt á árinu 2016.
Munar þar mestu um minni atvinnuvegafjár-
festingu. Ekkert lát er hins vegar á fjárfestingu
í íbúðarhúsnæði sem talin er aukast um
24,5% á yfnstandandi ári. Fjárfesting hins
opinbera eykst einnig verulega eða um 19%
gangi spár eftir.
Er þetta rétti tíminn til að
lækka vexti?
Andstæðurnar í efnahagslífinu eru hróp-
andi um þessar mundir. Eins og áður hef-
ur verið fjallað um í Vísbendingu má líkja
ástandinu við að tvö hagkerfi séu í landinu
þ.e. ferðaþjónustan og síðan „gamla hagkerf-
ið“. Margir muna eftir umræðunni um nýja
hagkerfið á árunum fýrir efnahagshrunið. Þá
töldu margir að eðlisbreytingar hefðu átt sér
stað í efnahagslífinu m.a. vegna nýsköpunar
á fjármálamörkuðum. Að mati sumra var
hagkerfið hér á landi ekki eins viðkvæmt og
áður fýrir sveiflum í gengi krónunnar þar sem
„raunhagkerfið myndi leiðrétta allar skekkj-
ur fljótt og örugglega" eins og einhver hafði
á orði á árunum fýrir efnahagshrun. Leið-
réttingin kom jú að lokum, en hún var bæði
sár og bitur fýrir þjóðina.
Það örlar á að affur sé farið að leita skýr-
inga á íslenska efnahagsundrinu í eðlis-
VÍSBENDING 18.TBL.20I7 3