Fréttablaðið - 15.02.2023, Page 14

Íslenskur banka-
markaður hefur samt
því miður alltaf verið
fákeppnismarkaður.
Þessi fákeppni bitnar á
heimilunum og fyrir-
tækjum í landinu.
Það er
furðulegt
og sorglegt
að störu-
keppni
Landsnets
og bæjar-
stjórnar
Voga sé
hápunktur
umræð-
unnar um
trygga
innviði á
Reykjanesi
á eldsum-
brota-
tímum.
Þann sextánda janúar bilaði eld-
ingavari við Fitjar með þeim afleið-
ingum að nánast allt Reykjanesið
varð rafmagnslaust. Nú geta hlutir
bilað og það getur komið upp raf-
magnsleysi en það sem kom á óvart
var að aðrir innviðir héngu á sömu
spýtu. Þegar hafði verið rafmagns-
laust í 2 klukkutíma var þráðlaust
net farsímakerfa orðið óvirkt. Um
leið og það varð rafmagnslaust datt
heitt og kalt vatn út. Þessi eldinga-
vari gerði okkur íbúum Suðurnesja
þann greiða að sýna okkur hversu
viðkvæmt innviðakerfi við búum
við og hvað lítið þarf í raun og veru
til þess að allt svæðið verði óbyggi-
legt.
Fyrir tæplega 2 árum, þann 19.
mars 2021 hófst eldgos við Fagradals-
fjall. Með því lauk aldalöngu goshléi
á Reykjanesi. Með þessu gosi varð
ljóst að allt væri breytt á svæðinu,
það yrði að endurhugsa alla innviði
og reyna að fara í ítarlega skoðun á
því hvernig tryggja megi að nauð-
synlegir innviðir haldist nothæfir
sem lengst við eldsumbrot því það
er næsta víst að næst verðum við
ekki eins heppin með staðsetningu
og umfang eldsumbrota og það mun
halda áfram að gjósa.
Sú umræða sem átt hefur sér stað
um innviði og áhættu af eldsum-
brotum hefur aðallega snúist um
tvennt, sem ég held að bæði séu
smáatriði í stóra samhenginu. Ann-
ars vegar hefur átt sér stað töluverð
umræða um hvort rétt sé að byggja
nýjan flugvöll í útjaðri þess svæðis
sem talið er að hraun geti runnið.
Flestir hafa notað eldsumbrotin
til að byggja undir þá skoðun sem
þeir höfðu fyrir, en staðsetning flug-
vallar getur ekki talist mikilvægt
atriði í því stóra samhengi sem inn-
viðir á Reykjanesi eru. Hitt atriðið
sem hefur mikið verið rætt er að
Landsnet telur það enn þá vera góða
hugmynd að tryggja orkuöryggi á
Reykjanesi með því að byggja aðra
rafmagnslínu við hliðina á þeirri
gömlu. Nú er ég ekki sérfræðingur í
rafmagnslínum og hraunflæði en ég
á erfitt með að sjá fyrir mér að það
sé viðunandi lausn til að tryggja
virkni innviða á virku eldsumbrota-
svæði.
Það er furðulegt og sorglegt
að störukeppni Landsnets og
bæjarstjórnar Voga sé hápunktur
umræðunnar um trygga innviði á
Reykjanesi á eldsumbrotatímum.
Það hlýtur að vera mikilvægara
að huga að því hvernig má tryggja
að við missum ekki samband við
umheiminn um leið og eitthvað
bjátar á. Það hlýtur að vera hægt að
tryggja að hitaveita á öllu svæðinu
hangi ekki á einum eldingavara
eða á Suðurnesjalínu. Það hlýtur að
vera aðkallandi að tvöfalda leiðir
allra aðfanga svo svæðið allt sé ekki
dottið út um leið og eldsumbrotin
gera okkur grikk á einum stað.
Algjört niðurfall innviða eins og
átti sér stað sextánda janúar gera
svæðið í heild sinni óbyggilegt á
nokkrum sólarhringum. Og varla
er flóttamannastraumur allra íbúa
Suðurnesja spennandi tilhugsun. n
Brothættir innviðir á Reykjanesi og furðuumræða
Jóhannes Pétur
Héðinsson
MPM
Um fjórðungur íslenskra lántak-
enda hefur tekið á sig vaxtahækk-
anir af fasteignalánum af fullum
þunga. Nokkur þúsund heimili
losna auk þess undan föstum vöxt-
um á óverðtryggðum lánum á þessu
ári og eiga ekki von á öðru en að
greiðslubyrði þeirra muni þyngjast
hraustlega. Og fjölmörg heimili
flýja núna aftur yfir í verðtryggð lán
til þess að milda höggið af vaxta-
hækkunum.
Við þessar erfiðu aðstæður ættu
heimilin að hafa áhuga á öllum til-
lögum sem geta aukið samkeppni
milli banka og þannig bætt stöðu
lántakenda. Þannig ættu stjórnvöld
alveg sérstaklega að vera vakandi
fyrir því að tryggja virka samkeppni
og þannig hagsmuni neytenda.
Þegar fjármálaráðherra svaraði
því hvernig honum litist á möguleg-
an samruna Íslandsbanka og Kviku
sagði hann að honum litist ágæt-
lega á samrunann. Hann minntist
sérstaklega á að honum litist vel á
allt sem væri til þess fallið að bæta
lánskjör sem á að geta skilað sér líka
til heimila og fyrirtækja. Hann sagði
þó um leið að á hinni vog ar skál inni
er auðvitað minni sam keppni, færri
aðilar á markaði en bætti svo við að
það væru tak mörk fyr ir því hvað
okk ar sam fé lag bæri marg ar stór ar
fjár mála stofn an ir.
Íslenskur bankamarkaður hefur
samt því miður alltaf verið fákeppn-
ismarkaður. Þessi fákeppni bitnar
á heimilunum og fyrirtækjum í
landinu. Samkeppniseftirlitið hefur
gengið svo langt að lýsa stöðunni
þannig að þrír stærstu bankarnir
séu í sameiginlegri markaðsráðandi
stöðu. Sú staða hefur ekki reynst
sérstaklega hagstæð fyrir almenn-
ing. Hverjir eru það þá sem eru lík-
legastir til að njóta ábata af þeim
samruna sem nú er verið að ræða?
Það eru hluthafarnir.
Í því sambandi verður að taka
með í reikninginn að ríkið á sjálft
42,5% hlut í Íslandsbanka. Íslenska
ríkið gæti þess vegna beitt neit-
unarvaldi á samrunann á hlut-
hafafundi. En þetta neitunarvald
er hins vegar í höndum Bankasýslu
ríkisins sem f jármálaráðherra
boðaði með fréttatilkynningu að
hann ætlaði að leggja niður og inn-
leiða eitthvert annað fyrirkomulag.
Nýtt fyrirkomulag hefur enn ekki
litið dagsins ljós en umboðsvandi
Bankasýslunnar blasir því við.
Bankasýslan hefur það verkefni
samkvæmt lögum að fara með
atkvæði ríkisins á hluthafafundum.
Bankasýslan hefur líka það hlutverk
að efla og styrkja samkeppni á fjár-
málamarkaði. Stofnunin þarf því að
athuga hvort það verð sem hluthaf-
ar Íslandsbanka fái við samruna sé
ásættanlegt – en þar þarf ekki síður
að meta neikvæð áhrif á samkeppni.
Þarna vegast sem sagt á hagsmunir
um verð og samkeppni. Hagræðing
og samkeppni. Almenningur hefur
meiri hagsmuni af samkeppni en
hlutabréfaverði.
Orð fjármálaráðherra um ágæti
samrunans benda til að hann hafi
þegar gert upp hug sinn. Almenn-
ingur finnur nú verulega fyrir hækk-
unum á matvöru, þungum áhrifum
verðbólgu og hærri vöxtum. Þessi
staða bitnar mest á ungum fjöl-
skyldum.
Er mögulegt við þessar aðstæður
að fákeppni sé tekin fram yfir virk-
ari samkeppni? Eða að hærra hluta-
bréfaverð trompi hagsmuni heimila
og fyrirtækja af samkeppni á banka-
markaði? Er það raunveruleikinn
sem við viljum búa fjölskyldum á
Íslandi? n
Friður um fákeppni
Þorbjörg Sigríður
Gunnlaugsdóttir
þingmaður
Viðreisnar
14 skoðun FRÉTTABLAÐIÐ 15. FeBRúAR 2023
MIðVIkuDAGuR