Ljósmæðrablaðið - 01.12.2022, Blaðsíða 27

ljósmæðrablaðið ljósmæðrablaðið
1. tölublað · 100. árgangur · desember 2022 2726 1. tölublað · 100. árgangur · desember 2022
deyfingar eða spangarklippingu í fæðingunni. Jafn­
framt var tíðni keisaraskurða og blæðingar eftir
fæðingu lægri. Ekki reyndist vera marktækur munur
á útkomu barna eftir fæðingarstað.
Hrafnhildur Halldórsdóttir og Arney Þórarins­
dóttir sögðu frá starfsemi Bjarkarinnar þar sem ein ­
kunnarorðin eru allt er eins og það á að vera. Þær
byrjuðu á því að segja frá stofnun Bjarkarinnar sem
kom til eftir að þær, nýútskrifaðar ljós mæður, stóðu
uppi atvinnu lausar. En þær stofnuðu Björkina ásamt
ljósusystrum sínum með það að markmiði að auka
valkosti í fæðingarþjónustu. Þær lögðu reyndar
upp með það markmið að bjarga heiminum, sem
þær telja sig í raun og veru gera – eina fæðingu í
einu. Ein af áskorunum Bjarkarinnar hefur verið
að finna jafnvægi milli vakta og frítíma ljósmæðra
sem kemur ekki niðuri á starfseminni eða dregur
úr ánægju skjólstæðinga. Þær telja sig hafa komist
að góðu jafnvægi þar. Þær sögðu frá opnun nýrrar
fæðingarstofu í Björkinni Síðumúla og fæddist fyrsta
barnið þar nú í byrjun aprílmánaðar. Þær stöllur
sögðu einnig frá því að mikil aukning hefur átt sér
stað í fjölda heimafæðinga undanfarin ár. Til að
mynda var tíðni heimafæðinga árið 2017 2,6% en
árið 2021 voru þær komnar í 4,9%. Nú er staðan
sú að þær anna ekki eftirspurn og gleðjast því yfir
opnun Fæðingarheimilis Reykjavíkur til þess að
hægt sé að bjóða fleiri konum að fæða heima eða
á ljósmæðrastýrðri einingu utan spítala.
Jónína Birgisdóttir yfirljósmóðir á ljós mæðra­
vaktinni á HSS sagði frá starfi deildarinnar. Hún
sagði frá því að á deildinni væri unnið út frá þeirri
hugmyndafræði að fæðing er eðlilegt ferli og þar er
öllum konum boðið upp á fæðingarspjall við 36 vikna
meðgöngu til þess að undirbúa þær undir fæðinguna.
Á hverju ári eru um 120­135 fæðingar á deildinni,
40% þeirra vatnsfæðingar. Jónína sagði glöð frá því
að nú væru um tvö ár frá því þær fengu að manna
bakvaktir sem gerir það að verkum að það eru tvær
ljósmæður í hverri fæðingu. Það veitir meira öryggi
fyrir bæði skjólstæðinga og ljósmæður, mönnun
verður betri og starfsánægja ljósmæðra hefur aukist.
Björk Steindórsdóttir yfirljósmóðir á ljós­
mæðravaktinni á HSU sagði á skemmtilegan hátt frá
starfsemi ljósmæðravaktarinnar og þeim breytingum
sem hafa átt sér stað þar undanfarin ár. Breytingum
sem þó hafa ekki allar verið til góðs. Árið 2015 var
ráðist í að hanna nýja fæðingarstofu og var ákveðið
að hafa hana inni á skurðstofugangi en ekki inni á
ljósmæðravaktinni. Einhverju síðar var svo tekin sú
ákvörðun að engar aðgerðir yrðu framkvæmdar á
HSU og gangurinn nýttur fyrir göngudeild krabba­
meinslækninga. Það leiddi til þess að fæðingarstofan
var allt í einu inni í hringiðu þeirrar göngudeildar.
Nú er verið að skipuleggja rýmið upp á nýtt og á
ljósmæðravaktin að vera á 1. hæð hússins. Hins vegar
á rýmið að vera afskaplega lítið enda er þjónustan
alltaf talin í fæðingum. Ekki er hugsað til allrar
annarrar þjónustu sem ljósmæður veita, svo sem
mæðra verndar og leghálsskimana en HSU er stórt
um dæmi þar sem landsvæðið er af sömu stærð og
Belgía og þjónustusvæðið fer stækkandi. Líðan
ljós mæðra fer versnandi þar sem þær starfa mikið
einar og vantar stuðning frá öðrum ljósmæðrum
eða fæðingar­ og kvensjúkdómalæknum. Þessu
fylgir mikil ábyrgð og dregur úr öryggistilfinningu
og veldur vanlíðan hjá starfsfólki. Þar fyrir utan
eru ljósmæður skikkaðar í vinnu á öðrum deildum
stofnunarinnar enda geta ljósmæður gengið í störf
margra annarra en enginn getur gengið í þeirra störf.
Nú er verið að vinna að því að leysa úr þessum hús­
næðis málum og mönnunarvanda og er hugmyndin
að koma upp ákveðnu bakvaktarfyrirkomulagi sem
gerir það að verkum að ljósmóðir þarf ekki að vera
ein í fæðingu, heldur fái stuðning frá annarri ljós­
móður. Það er mikilvægt að hafa ánægðar ljós mæður
í vinnu því ánægjan smitar út frá sér.
Frá ljósmæðradeginum 13. maí, Björk í pontu.
Ljósmæðradagurinn vel sóttur að vanda.
Harpa Ósk Valgeirsdóttir skipulagsfulltrúi
heimaþjónustu ræddi um skipulag og framtíð heima ­
þjónustu ljósmæðra. Þessi staða er ný og fær Harpa
greitt fyrir þessa vinnu frá Sjúkratryggingum Íslands.
Harpa benti á að tölvukerfið Trello hefði létt undir
með ljósmæðrum og að þar væri gott að halda utan
um hvaða ljósmæður eru tilbúnar til að veita heima­
þjónustu hverju sinni en að gott væri að nýta tæknina
á einhvern hátt til þess að bæta úthlutun heima­
þjónustunnar og til að bæta skráningu í heima húsi.
Í skýrslu um framtíð barneignarþjónustu er aðgerðar­
áætlun og þar er lögð áhersla á að koma á formlegri
umgjörð á heimaþjónustuna. Þar er því tækifæri fyrir
hugmyndaríkar ljósmæður til að vinna að slíkri um­
gjörð. Svo hafa komið upp hugmyndir um að breyta
umgjörðinni á þann hátt að vitjanirnir verði fram að
4­6 vikna aldri barnsins. Heimaþjónusta ljósmæðra
er gæðaþjónusta sem dregur úr endurinnlögnum á
Vökudeild. Harpa benti á að í gegnum tíðina hafi ný ­
útskrifaðar ljósmæður lítið sinnt heimaþjónustu og
talaði fyrir því að kynna heimaþjónustuna fyrir þeim
sem raunverulegan val kost við val á starfi. Að lokum
nefndi hún að heima þjónustan felur margt í sér og
að stærsti hlutinn færi jafnvel í hlustun og nokkurs
konar sálfræðiþjónustu.
Sigurveig Ósk Pálsdóttir kynnti meistara­
verk efnið sitt í ljósmóðurfræði, en það er afturvirk
rannsókn sem hún gerði við fæðingarvakt Land­
spítalans; tíðni eðlilegra fæðinga á Landspítala fyrir
og eftir sameiningu fæðingardeilda. Þegar fæðingar­
deild Landspítala og Hreiðrið voru sameinuð árið
2015 setti nýja deildin, Fæðingarvaktin, það mark­
mið að fjölga eðlilegum fæðingum. Niðurstöður
sýndu fram á að tíðni eðlilegra fæðinga, án belgja rofs,
jókst marktækt eftir sameiningu. Þetta var ákaf­
lega spennandi rannsókn hjá Ósk og virðist sem
fræðsla og endur menntun í kringum sameininguna
hafi skilað sér. Athyglisvert var þó að síritun fóstur­
hjart sláttar jókst einnig en það er þó ekki partur
af ferli eðlilegrar fæðingar. Sérstaklega áhugavert
er að kynna sér ályktanirnar sem Ósk dregur eftir
að niður stöðurnar voru ljósar. Eitt af því sem hún
bendir á er að hægt er að auka tíðni eðlilegra fæðinga
á þver fræðilegum fæðingardeildum með markvissum,
fyrirbyggjandi aðgerðum.
Ástþóra Kristinsdóttir sérfræðiljósmóðir
Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins og Valgerður Lísa
Sigurðardóttir sérfræðiljósmóðir og lektor við HÍ
sögðu frá þróun og innleiðingu ljósmæðraviðtala um
fæðingarreynslu. Nú hafa ljósmæður þann valkost
að geta boðið konum að koma í viðtal um fæðingar­
reynslu um 6 vikum eftir fæðinguna. Undanfari
þess var hve langur biðtími var hjá Ljáðu mér eyra
og var ákveðið að halda námskeið fyrir ljósmæður
til þess að undirbúa þær í því að taka þessi viðtöl.
Ástþóra og Valgerður Lísa sáu um það námskeið
ásamt öðru fagfólki. Þær lögðu áherslu á mikilvægi
þess að konan fái val um hver, hvar og hvenær er
farið í gegnum fæðingarreynsluna en á sama tíma
mikilvægi þess að einhver annar hafi frumkvæði
að því að bjóða upp á slíkt samtal. Jafnframt sögðu
þær frá því að konur vilja fá viðurkenningu á sinni
reynslu og að þeim sé mætt með skilningi og hlýju.
Í hugum margra kvenna er þetta ákveðin lokun á
þeirra sambandi við sína ljósmóður.
Erla Gerður Sveinsdóttir sérfræðingur í
heimilislækningum og Steinunn Zophaníasdóttir
ljósmóðir sögðu frá afar spennandi og nýrri þjónustu
á vegum Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins sem
kallast Kvenheilsa HH. Sú þjónusta á að taka til
starfa 1. júní en þær stöllur nefndu að ekki væri búið
að ákveða hvar þjónustan yrði til húsa. Þjónustunni
er ætlað að vera annars stigs þjónusta sem sinnir
öllu sem snýr að kvenheilsu eins og nafnið gefur
til kynna, svo sem ráðgjöf um getnaðarvarnir,
breytingar skeiðið og vandamál sem koma í kjölfar
með göngu og fæðinga og fleira. Teymið sem sinnir
þessu verkefni samanstendur af þeim tveimur, auk
hjúkrunarfræðings, en svo verða fleiri þeim innan
handar til dæmis sjúkraþjálfari með sérmenntun í
kvensjúkdóma­ og fæðingarsjúkraþjálfun.
Sigrún Gunnarsdóttir prófessor við við skipta­
fræðideild HÍ og formaður Þekkingarseturs kom
og ræddi um þjónandi forystu í starfi heil brigðis­
stétta, en hugmyndafræði þjónandi forystu fellur vel
að ljósmæðrum og hvernig þær nálgast sína skjól­
stæðinga. Fyrirlestur Sigrúnar var áhugaverður og
kom inn á svo margt sem nútíma samfélag er að
takast á við, eins og starfsánægja og vellíðan í starfi,
umhyggja fyrir öðrum og okkur sjálfum, auðmýkt
og hvernig allir geta stigið fram og verið leiðtogar.
Eitt vakti sérstaka athygli okkar ljósmæðranna en
það var sú staðreynd að áhugi í samskiptum eykur
seytun oxytosíns.
Anna Steinsen eigandi KVAN endaði svo
þennan góða dag á léttum en afskaplega gagn­
legum nótum. Þar sem við eyðum töluverðum tíma
í vinnunni þá skipta samskipti á vinnustað miklu
máli. Anna fjallaði meðal annars um nokkrar týpur
á vinnu staðnum og hvernig hægt er að forðast að
detta í þann pytt að vera samstarfsfólki sínu til ama.
Einnig kom hún með mikilvæga ábendingu sem
er gott að muna; við getum ekki stjórnað öðru fólki
en við getum stjórnað okkur sjálfum og viðbrögðum
okkar.
Frábær endir á mjög góðum degi.