Skutull - 01.12.1987, Qupperneq 13

SKUTULL
13
hafði farið frá ísafirði 13.
október og komist norður undir
ísröndina, en þar skall á slíkt
ofsaveður að ekki varð við neitt
ráðið. Brotnaði allt af skipinu
ofan þilfars og tók fyrir borð fjóra
menn og drukknuðu þeir allir,
voru það skipstjórinn, loft-
skeytamaður og tveir hásetar.
Peim ellefu er eftir voru tókst
að halda flakinu fljótandi þar til
enski línuveiðarinn kom þeim til
bjargar. Voru skipverjarnir af
Polarulv þá orðnir mjög þrekaðir,
en ekki skemmdir til muna.
Jöfnuðu þeir sig allvel er í land
kom og fóru fáum dögum síðar
heimleiðis með Gullfossi, skipi
Eimskipafélags fslands.
Norska skipið
Annie
Annað norskt rannsóknarskip
hafði líka farið áleiðis til Græn-
lands vorið 1923. Aðalerindi þess
var að sækja loftskeyta- og veður-
athugunarmenn er verið höfðu í
norsku stöðinni í Mygbugten á
Grænlandi. Stöð sú skyldi nú lögð
niður. Það vissu menn síðast til
þessa skips að mönnunum í
Mygbugten höfðu þeir náð um
borð og einn skipverjanna var
veikur. Síðan heyrðist ekkert
frekar af ferðum þess. Hafði þó
skip þetta loftskeytastöð. Á
Annie var 6 manna áhöfn og þar
að auki voru Ioftskeytamennirnir
er skipið hafði sótt til Grænlands.
Mjög var farið að óttast um skip
þetta og ekkert var vitað um
afdrif mannanna.
Pegar hjálparskipið Polarulv
hafði farist út af Látrabjargi í
október, og vitað var um afdrif
þess, var ekki talið mögulegt að
fá í skyndi annað skip til ferðar.
Vetur var líka genginn f garð og
veður oft válynd á norðurslóðum
á þeim árstíma. Auk þess voru
menn orðnir vonlitlir um að
skipin tvö er leita skyldi, væru
enn ofansjávar.
Loks var það í júlí 1924 að
barst sú fregn að skipverjar allir
af Annie hefðu haustið áður
komist til staðar á Grænlandi er
nefnist Bassrock og væru þar
heilir á húfi.
Norska skipið
Quest
Norska ríkisstjórnin afréð um
veturinn 1924 að haldið skyldi
áfram leit að skipinu Annie og
skipverjum þess.
Til þessarar leitar fékk
stjórnin skipið Quest. Þetta var
sama skipið og Ernest Shackelton
fór á síðustu ferð sína til haf-
svæðanna við Suðurskautið.
Leiðangurstjóri var ráðinn
Gunnar Isaksen major, sem var
þaulvanur ferðalögum í íshafinu
og alkunnur dugnaðarmaður.
Skrúfa skipsins Quest hafði
orðið fyrir skemmdum er það
kom fyrst að ísnum. Kom það því
til Patreksfjarðar 5. júlí 1924 til
að fá gert við skipsskrúfuna. Með
Quest bárust þær fréttir að
skipshöfnin af danska skipinu
Teddy væri nú öll Angmagsalik.
Að lokinni viðgerð á Patreksfirði
hélt skipið aftur vestur á bóginn
og ætlaði að reyna að komast
beint til Angmagsalik, sem er
staður á austurströnd Grænlands
á svipaðri breiddargráðu og
Patreksfjörður.
Danska stjórnin hafði látið búa
Grænlandsfarið Godthaab til
leitar að skipinu Teddy. Fór
Godthaab frá Kaupmannahöfn
20. júní 1924 og skyldi leggja
leiðina fyrir austan Færeyjar og
norðan við Jan Mayen. Átti
Godthaab að koma að ísnum
beint austur af Shannoneyju, sem
er á 74. gráðu norðurbreiddar og
halda síðan suður með ísnum.
Er norsku stjórninni bárust
boð um það frá Quest að 21
maður af Teddy væri í Ang-
magsalik voru dönsku stjórninni
þegar sagðar þær gleðifréttir.
Er þessar fréttir bárust fyrstu
dagan í júli 1924 hafði Godthaab
farið fram hjá Færeyjum dagana á
undan. Skipstjóri var Júlíus
Hansen kunnur Grænlandsfari.
Var honum þegar sent loftskeyti
um að halda skipi sínu beint til
Angmagsalik. Skyldi athugað um
líðan og flutning skipverja og
grennslast fyrir um afdrif danska
skipsins Teddy. Skipin Quest og
Godthaab stefndu því bæði til
Angmagsalik þeirra erinda að
sækja þangað skipverjana af
Teddy. Er Quest nálgaðist Ang-
magsalik var þar mikill ís og um
60 sjómílur út frá ströndinni.
Þeim á Quest tókst þó að smjúga
inn og ná skipverjunum af Teddy
um borð. Eftir B daga ferð frá
Angmagsalik kom skipið með þá
af danska skipinu Teddy til
Reykjavíkur í júlílok 1924.
Skipshöfnin af
Teddy
Er skipshöfnin af Teddy var
komin til Reykjavíkur þóttu
þessir hrakningamenn sem úr
helju heimtir. Foringinn á Teddy
var Bidstrup kapteinn, en stýri-
maður hét Rostock Jensen.
Meðal annarra í þessum leiðangri
var danskur blaðamaður, Kaj
Dahl, sem var fréttaritari fyrir
Berlingske Tidende í Kaup-
mannahöfn. Er þessir voru inntir
frétta af leiðangrinum, sagðist
þeim svo frá:
Skipið Teddy fór frá Danmörk
7. júlí 1923 og kom að norð-
austurströnd Grænlands í júlí
sama ár. Voru þeir með mat-
vælaforða til ýmissa stöðva þar.
Vélin í skipinu bilaði og 9. ágúst
var skip þeirra orðið innilokað í
ísnum. Rak það nú suður á
bóginn með ísnum. Stýrið
brotnaði af og leki var kominn að
skipinu. ísbreiðan þéttist um-
hverfis skipið og var talið fyrir-
sjáanlegt að skipið mundi
merjast alveg í ísnum. Byggðu
þeir sér því hús á ísnum skammt
frá. Notuðu þeir til þess viðinn úr
káetum og annað tiltækt efni.
Ennfremur smíðuðu þeir sér sex
sleða, því eina von þeirra var að
ná landi á sleðum. Þeir gerðu sér
líka svefnpoka. Snemma í
október voru þeir að undirbúa
sleðaferðina. En áður en þeir
höfðu lokið þessum undirbúningi
kom undiralda hreyfingu á ísinn
og braut ísþekjuna umhverfis
skipið. Komu þá miklar sprungur
í íshelluna undir kofa þeirra.
Höfðu þeir búið mæta vel um sig,
smíðað rúmflet og höfðu þar
eldavél. Urðu þeir að flytja hús
sitt í flýti og tókst þeim það. Á
ísnum voru þeir til 30. október,
en lögðu þá af stað í sleðaförina.
Komu þeir 5. nóvember 1923 til
lítillar eyjar um 30 kvartmílum
fyrir austan Angmagsalik. Þegar
þeir yfirgáfu skipið var það enn á
floti og hálffullt af sjó. Ekki sáu
þeir Teddy oftar, en reiknuðu
með að það hefði sokkið fljótlega
eftir að þeir fóru til lands. Þeir
gátu nú ekki haldið lengra vegna
óhagstæðrar veðráttu. Hríð var á
og urðu þeir að búa um sig í gili
eða gjá á eynni. Kvaldi þá bæði
kuldi og sultur. Er hríðinni
slotaði hittu þeir eskimóa er var á
bjarndýraveiðum og fóru með
honum í kofa hans. Áður höfðu
þrír menn ætlað að brjótast til
byggða. Höfðu þeir sleða með
sér. Lentu þeir í hríðinni og
seinkaði hún ferð þeirra um þrjá
daga. Komust þeir þó til Kap
Dan, sleða og svefnpokalausir,
eftir erfiða ferð. Að nóttunni,
8.-13. nóvember, urðu þeir að
grafa sig í fönn.
Strax og þessir þrír komu til
Kap Dan var sent með 4 hunda-
sleða til kofa bjarndýraveiði-
mannsins og þeir sóttir er þar
voru.
Kap Dan er um 12 kvartmílur
frá nýlendunni í Angmagsalik. í
Kap Dan bjuggu um 200 Eski-
móar, danskur nýlendustjóri og
grænlenskur prestur. Þegar um
ísinn losnaði komust þeir skip-
verjarnir á bátum til Ang-
magsalik. Þar voru þeir svo til 20.
júlí 1924. Leið þeim sæmilega, en
matarræði var einhæft. Skortur
var á mjölmat og fengu nokkrir
þeirra skyrbjúg. Ibúarnir í Ang-
magsalik gerðu allt sem þeir gátu
fyrir þessa skipbrotsmenn.
Allir Eskimóar er sóttu sjó og
stunduðu veiðar í nágrenni
Angmagsalik höfðu með sér bréf,
skrifuð á dönsku, og áttu þeir að
koma þeim í eitthvert selveiði-
skipanna, er voru á sveimi um
norðurhöf. Einu slíku bréfi var
komið í norska skipið Hvitefjell,
sem svo gerði hjálparskipinu
Quest viðvart.
Seinasta mánuðinn, sem skip-
verjar af Teddy voru í Ang-
magsalik höfðu þeir sterka von
um að komast heim bráðlega.
Ekki vissu þeir þó um ferðir
skipsins Quest fyrr en það kom til
staðarins.
Nú voru þessir víkingar komnir
til Reykjavíkur og hafði því vel
rættst úr hrakningum þeirra.
Voru þeir hressir og glaðir og
væntu þess að komast til Dan-
merkur næstu daga.
Dansk-íslenska -félagið í
Reykjavík fagnaði þeim vel og
bauð þeim í skemmtifeð til Þing-
valla. Heim sigldu þeir síðan með
danska strandferðaskipnu ís-
landi.
Danska skipið Gertrud Rask
hélt frá Kaupmannahöfn seint í
júlí 1924. Aðalerindi þess var að
flytja til Angmagsalik menn og
efni í nýja loftskeytastöð er þar
skyldi sett upp. Sömuleiðis flutti
skipið efni í bráðabirgðarstöð,
sem búist var við að gæti tekið til
starfa næsta vetur. Ennfremur
átti skipið að flytja heim áhöfnina
af Teddy, væri hún þar enn er
skip þetta kæmi til áfangastaðar á
Grænlandi.
Peter Tuten skrifaði bók um
ferð Teddy 1923 og segir þar í
löngu máli frá ferðalaginu og
sýnd er á korti sú leið er skipið
hraktist suður með austurströnd
Grænlands. Bók þessi kom út á
íslensku 1948 og nefnist Hrakn-
ingar á hafísjaka.
Skipasiglingar í íshafinu hafa
löngum reynst háskaför og fór
svo um þau skip er hér koma
mest við sögu.
Leiðangursskipin Annie og
Teddy týndust bæði á norður
slóðum. Rannsóknarskipið Con-
rad Holmboe var svo hart leikið í
hrömmum hafíssins . að með
naumindum tókst að fleyta því til
ísafjarðar, þar sem því var rennt í
fjöru, og reyndist ekki framar sjó-
fært. Svo lánlega tókst með
áhafnir þessara þriggja skiipa, að
þær komust að lokum heilar
heim.
Skipið Polarulv, er sent hafði
verið hinum til hjálpar, lenti í
ofviðri og brotnaði mjög og
fórust af því fjórir menn, en ellefu
björguðust eftir hrakningar.
Lýkur hér með frásögn af
þessum mannraunum á norður-
slóðum á árunum 1923 og 1924.
Okt. 1987.
E.J.
*
Oskum starfsfólki okkar
og viðskiptavinum
gleðilegra jóla,
árs og friðar,
og þökkum jafnframt
samstarf og viðskipti
á líðandi ári.
. ÍSHÚSFÉLAG
ISFIRÐINGA HF.