Skipulagsmál höfuðborgarsvæðisins - 01.12.1983, Blaðsíða 5

SKIPULAGSMÁL HÖFUÐBORGARSVÆÐISINS
5
STAÐGREINIR
Við skráningu fasteigna og ýmissa
upplýsinga sem þeim tengjast eins
og íbúaskrá hafa ýmis auðkenni
verið notuð.
I rituðu máli hafa menn frá fornu
fari notað heimilisfang eða heiti
fasteignarinnar. Við kerfisbundna
skráningu hefur hins vegar reynst
nauðsynlegt að taka upp töluleg
auðkenni. Þessi tölulegu auðkenni
nefnast GREINITÖLUR og þau
kerfi sem þau eru gefin eftir eru
nefnd GREINITALNAKERFI.
Heimilisfangaskráning Hagstofu fs-
lands er elsta kerfið sem notað er á
tölvuskrám.
Greinitölur Fasteignamats ríkisins
eru allnokkru yngri. Auk þessara
stærstu greinitalnakerfa eru mjög
lítil staðbundin kerfi sem einstaka
stofnanir, fyrirtæki og sveitarfélög
nota til að aukenna hin ýmsu gögn
sem þau nota. Reikningar, upp-
drættir, spjaldskrár, bréfasöfn og
mörg fleiri gögn eru skráð eftir
ýmsum kerfum.
Má með góðri samvisku segja að
hugmyndaflug hins viti borna
manns hafi fengið að njóta sín til
fulls við uppröðun skjala hjá opin-
berum stofnunum.
Staðgreinir og þjóðskrámúmer.
Eins og segir hér á undan eru helstu
greinitalnakerfin kerfi Hagstofunn-
ar og kerfi Fasteignamatsins. Sök-
um þess að kerfi Hagstofunnar er
eldra, hefur það verið notað allvíða
en hitt kerfið sækir þó stöðugt á.
Við fasteignaskráningu er oftast
reynt að skilja á milli greinitalna
einstakra fasteigna og heimilisfanga
þeirra. Víða eru fasteignaskrár og
heimilisfangaskrár aðskildar.
a) Þjóðskrárnúmerakerfi.
Hagstofa íslands er fyrst og fremst
heimilisfangaskrá („Adressuregist-
ur“). í hana eru skráð þau heim-
ilisföng sem teljast lögheimili eða
bústaður einhvers íbúa á íslandi.
Hvert heimilisfang svarar oftast til
ákveðins húss eða fasteignar. Kerf-
ið miðast við heiti eignarinnar og er
því í eðli sínu breytilegt. Þegar hús
skiptir um nafn breytist þjóðskrár-
númer þess. Mannvirki, sem ekki
er búið í hafa ekki þjóðskrárnúmer
frá Hagstofunni.
STEFÁN INGÓLFSSON
b) Staðgreinikerfi,
Fasteignamats ríkisins sk.st. FMR
er fyrst og fremst greinitalnakerfi
fyrir fasteignir. Hver fasteign á
landinu hefur sitt auðkenni, sem
hún fær við samþykkt, og breytist
ekki eftir það, þar til eigninni er
breytt eða hún fjarlægð.
Staðgreinikerfið er óháð heiti
eignarinnar.
í raun er staðgreinir, sem uppfyllir
allar eða langflestar þær kröfur sem
gerðar eru til þannig kerfa, einung-
is til í Reykjavík. A öðrum stöðum
eru notaðar greinitölur sem byggj-
ast á útfærðu þjóðskrárnúmer-
ingarkerfi. Þó er þeirri reglu fylgt
að greinitölum er ekki breytt svo að
“stöðugleiki“ kerfisins á að vera
fullnægjandi en tilvísun til landa-
bréfa og uppdrátta vantar. í skrám
Fasteignamats ríkisins eru bæði
kerfin staðgreinir og þjóðskrárn-
úmer notuð. Staðgreinirinn er hið
raunverulega skráningarkerfi-
grunnkerfi. Þjóðskrárnúmerið er
hins vegar notað sem heimilis-
fangakerfi og til að bera skrárnar
saman við skrá Hagstofunnar þegar
ástæða þykir.
Kröfur til staðgreinis.
Staðgreinir byggist upp á kerfis-
bundinni auðkenningu á landi. Því
landi sem á að staðgreina er skipt
upp í minni svæði. Hvert þessara
minni svæða fá sérstakt auðkenni —
tölustaf. Innan Reykjavíkur er til
dæmis allt svæðið vestan Elliðaáa
auðkennt með tölustafnum 1.
Ártúnshöfði og svæðið norðan
Vesturlandsvegar fær tölustafinn 2.
Breiðholtshverfi og Árbæjarhverfi
fá 4. Þannig er öllu landi borgarinn-
ar skipt í allt að tíu svæði.
Hvert þessara svæða nefnist stór-
svæði.
Stórsvæðunum er síðan aftur skipt
upp í minni svæði.
Svæðið sem afmarkast að sunnan
og austan af Hringbraut og Rauðar-
árstíg og sjónum í norður og vestur
hlýtur númerið 1 innan stórsvæðis
1.
Staðgreinir þessa svæðis er því 1.1.
Þannig er öllu stórsvæði 1 skipt í
átta minni svæði.
Þau hafa greinitölurnar 1.1, 1.2,
....... 1.8.
Öðrum stórsvæðum er skipt upp á
sama hátt.
Þessum svæðum er síðan enn skipt
upp.
Þegar notaðir hafa verið fimm stafir
er komið niður í einstaka bygging-
arreiti og sjö stafir gefa hverri ein-
stakri lóð sitt auðkenni - staðgreini.
Lóðirnar eru auðkenndar á korti
með staðgreini.
Það eru stærri svæðin að sjálfsögðu
einnig.
Hvert „mæliblað“ í kvarða 1:500
hefur fimm stafa staðgreini.
Þannig má telja áfram.
Grundvöllur staðgreinikerfis er því
alltaf greinileg kort og uppdrættir.
Staðgreinir er fyrst og fremst „land-
háður“ en er þó einnig mjög hent-
ugur til að skrá mannvirki.
Mannvirki, sem standa á ákveðinni
lóð, hljóta sömu sjö stafi í sinn
staðgreini og lóðin hefur.
Til viðbótar eru notaðir tveir stafir
til að greina á milli mannvirkja á
lóðinni. Á lóðinni geta því staðið 99
mannvirki talin í matshlutum.
Matshlutanúmeri er bætt aftan við
staðgreini lóðarinnar og er stað-
greinir matshlutans því níu stafir. í
hverjum matshluta má síðan halda
tölusetningunni áfram og auðkenna
einstakar fasteignir. Til viðbótar
þeim níu stöfum sem notaðir hafa
verið til að auðkenna matshlutann,
sem eignin er í, er bætt fjórum stöf-
um. Tveir þeirra tilgreina númer
hæðar, sem eignin er á, og tveir
gefa númer innan hæðarinnar.
Að sjálfsögðu er notkun þessa kerf-
is háð ýmsum reglum og stundum
getur leikið vafi á hvernig velja
skuli greinitölur. Þegar þær hafa
verið valdar eru þær ritaðar á upp-
drætti, sem sýna afstöðu mann-
virkja á lóð, og inn á teikningar af
húsunum. Þá hafa þær hlotið form-
legt gildi.
Hagrœði við notkun staðgreinis.
Hagræði, sem fylgir notkun stað-
greinis, bæði hvað varðar auð-
veldari vinnubrögð og lækkaðan til-
kostnað við upplýsingavinnslu er
erfitt að meta til beinna klst. og
krónutalna. Það er mjög háð þeim
vinnubrögðum, sem notuð eru í
viðkomandi sveitarfélagi. Þó má
fullyrða að í öllum tilfellum fylgir
aukið hagræði og minni tilkostnað-
ur notkun hans