Skipulagsmál höfuðborgarsvæðisins - 01.12.1986, Síða 4

4
sRipJagsmál
VEITUKERFI
OG GÖTUR
Veitukerfi, sem þjóna íbúum þéttbýlis,
eru að jafnaði ekki sýnileg. An þeirra
yrði þó mannlíf í borgum með talsvert
öðrum hætti en við eigum að venjast.
Heilbrigði íbúanna yrði stefnt í verulega
hættu og nær öll þau þægindi, sem við
teljum sjálfsögð, af okkur tekin ef engar
væru veiturnar. Þó eru þessi fyrirbæri,
þ.e. veitukerfin, tiltölulega nýlega upp-
fundin og hérlendis þekktist ekkert af
þessu fyrr en á tuttugustu öldinni; víða í
heiminum eru veitukerfí enn óþekkt fyr-
irbæri með öllu. Veitumar hafa á sinn
hátt verið forsenda fyrir þolanlegu
mannlífi í þéttbýli og jafnframt gert það
mögulegt að breyta íslandi á áttatíu
árum í borgarsamfélag (öllu heldur þétt-
býlissamfélag) þar sem íbúum í byggð
með fleiri en 200 manns fjölgaði á þeim
tíma úr u.þ.b. 10% landsmanna í um
90% landsmanna.
Elstu veitur hérlendis voru vatnsveitur,
sem lagðar voru á fyrstu áratugum aldar-
innar og fylgdu frárennslislagnir jafn-
framt. Áður hafði neysluvatn verið flutt
í fötum að heimilum fólks og frárennsli
leitt í burtu í opnum rennum í hlandfor-
ir eða læki eða þá flutt burt í kerrum.
Næst af veitum komu rafveita og sími
og voru lögð ofanjarðar. Það var ekki
fyrr en götur voru lagðar bundnu slidagi
að raf- og símalínur voru jarðsettar.
Hitaveita var fyrst lögð í Reykjavík um
1930 og á 40 árum frá lokum heims-
styrjaldarinnar síðari jókst afkastageta
Hitaveitu Reykjavíkur tífalt. Á sama
tíma hafa nýjar hitaveitur verið lagðar í
þéttbýli víða um land. Götur með
bundnu slitlagi og fullnægjandi undir-
byggingu voru ekki gerðar að neinu
marki hérlendis fyrr en eftir 1960 að
"svarta byltingin" hófst í Reykjavík.
Samfara þeirri breytingu að íbúum þétt- veitu og frárennsliskerfa í Gautaborg
býlis fjölgar úr 10 í 90 af hundraði muni sjöfaldast milli áranna 1980 og
landsmanna, hefur aukist mjög pláss 2020.
það sem hver og einn hefur lagt undir
sig, og er útþenslan mest á höfuðborgar- Hér á landi er tímabært að gera sér grein
svæðinu síðustu áratugina. Fyrir fimm- fyrir þeim vandamálum, sem upp munu
tíu árum bjuggu flestir íbúar svæðisins koma í byrjun næstu aldar og varða
á rúmlega 300 hektara landssvæði, að veitukerfi og gatnagerð. Endurbygging
mestu í Reykjavík innan Hringbrautar er dýr og ekki eru neinir tekjustofnar til
og svo í Hafnarfirði. Nú nær þéttbýlið núna sem ædaðir eru til þessa verkefnis
yfir næstum tuttugufalt það land en íbú- en fyrirsjáanlega dregur úr tekjum vegna
um hefur fjölgað rösklega þrefalt. Ein nýlagningar, þ.e. gama- og gatnagerðar-
afleiðing þessarar útþenslu er gífurleg gjöld og heimtaugagjöld. Hætta er á að
aukning umferðar. Önnur afleiðing er sú ef ekki verður hugað að endurbyggingar-
sem ekki ber eins mikið á enn sem málum í heild muni kostnaður geta
komið er og það er að umsjón, viðhald orðið óeðlilega mikill. Nauðsyn er að
og endumýjun veitukerfanna og gatn- ýmsar stofnanir samstilli aðgerðir sínar
anna verður sífellt meiri og á eftir að svo ekki sjáist hver veitan á fætur ann-
aukast. Útlit er fyrir að í upphafi næstu arri grafa upp sömu götuna.
aldar verði komið að endumýjun margra
dýrra kerfa, sem hafa verið byggð upp Þó ekki sé þetta vandamál, sem skellur
undanfarna áratugi. Jafnframt því að á alveg á næstunni, er fyllsta ástæða til
tími endurbyggingarinnar nálgast mun að gera sér grein fyrir vandamálunum í
íbúafjölgun fyrirsjáanlega minnka mik- tíma og huga að aðgerðum. Eins og fyrr
ið. Augljóslega mun því draga úr út- mun verða mikil samkeppni um fjár-
þenslunni, a.m.k. á höfuðborgarsvæð- magn til verkefna sveitarfélaga og munu
inu, þó vöxtur geti orðið á einstökum aðrir málaflokkar væntanlega ná yfir-
öðrum stöðum á landinu. Afleiðing hönd í þeim efnum ef umsjónarmenn
þessa er að fjárútlát til gatna og veitu- veitukerfa og gatna sameinast ekki um
kerfa munu breytast verulega frá ný- framtíðaráætlanir og aðgerðir.
byggingarffamkvæmdum til endumýjun-
ar og endurbyggingar. Þ.Þ.
Nýframkvæmdir eru að verulegu leyti
fjármagnaðar með gatnagerðargjöldum
en endurbyggingin hefur ekki sambæri-
legan tekjustofn og þarf því að huga að
því í tíma hvemig bregðast skuli við.
Víða erlendis hafa menn tekið þessi mál
til íhugunar í ljósi breyttra aðstæðna og
þar sem þróunin er lengra komin en hjá
okkur. Má nefna að áætlað er að fjár-
magnsþörf vegna endumýjunar vatns-