Skipulagsmál höfuðborgarsvæðisins - 01.12.1986, Blaðsíða 7

sRjpubgsmál
7
„ Vatnið var sótt upp í Gvendarbrunna
sem voru uppsprettulindir við jaðar
Hólmshrauns, suður af Hrauntúnstjöm.
Svæði þetta er nú innan Heiðmerkur-
girðingar.
Aðfærsluæðar vatnsveitunnar og götu-
æðar voru lagðar úr steypujárnspípum
eða pottpípum eins og þær vora kall-
aðar í þann tíð. Aðalæðin var 10" (250
mm) næst bænum en 12" (300 mm)
ofan til. Við síðari stækkun veitunnar
vora lagðar víðari trépípur ofan til, en
12 " æðin tekin upp og lögð að nýju
samhliða 10" æðinni til bæjarins.
Efnið í trépípunum kom í tilsniðnum
stöfum og vora pípumar slegnar saman
á skurðinum líkt og tunnur og girtar
með jámgjörðum. Þessar trépípur vora
» í notkun fram til 1983. Samskeyti
pottpípnanna voru blýþétt, þ.e. að
pípumar voru múffupípur og eftir að
þeim hafði verið raðað saman voru
múffumar þéttslegnar með hampi þar til
eftir stóðu 3-4 cm og var þetta bil þá
fyllt með bráðnu blýi sem að lokum
var barið þétt með þar til gerðum
jámum og slaghamri.
Ég fjölyrði ekki frekar um Vatnsveitu
Reykjavíkur en bendi á grein eftir
Þórodd Th Sigurðsson, vatnsveitu-
stjóra, sem birtist í tímaritinu Sveita-
stjómarmál, 4. tölublaði 1986.
UPPBYGGING OG EFNISVAL
Framan af voru vatnsveitur hérlendis
► við það miðaðar að sjálfrennsli fengist
frá upptökum til neytenda. Þess má
geta að þegar írumathuganir voru gerðar
á Vatnsveitu Reykjavíkur kom til álita
að virkja Bullaugu sem era uppsprettu-
lindir í landi Grafarholts og eru nú á
miðjum golfvelli Golfklúbbs Reykja-
víkur. Þeim valkosti fylgdi sá böggull
að byggja hefði þurft dælustöð sem á
þeim tíma hefði orðið kolakynt og
gufuknúin. Slíkt þótti ekki hagkvæmt
og urðu því Gvendarbrunnar fyrir
vdinu, en þaðan fékkst sjálfrennsli til
bæjarins. Bullaugu voru síðan virkjuð
með dælingu upp úr 1960.
Hafnfirðingar sóttu sitt vatn upp í
Kaldárbotna en þaðan var það sjálf-
rennandi niður í Hafnarfjörð, og svip-
aða sögu má segja frá öðram bæjum.
Staðhættir era þó sums staðar þannig
að slík tilhögun er ekki möguleg, og
verður þar að grípa til dælingar.
Vatnsleiðslur verða stöðugt
eldri og jafnframt eykst
viðhaldskostnaðurinn.
Gömlum leiðslum fylgir
leki og þar með aukinn (Teikningin er eftir Gunna
kostnaður við vatnsöflun og Grahs og birtist í tímaritinu
dælingu. "Byggforskning" nóvember
1985.)
Víða hagar svo til að veralegur hæðar-
munur er milli hverfa í sama bænum
og getur af þeim sökum þurft að deila
byggðinni í þrýstisvæði með mismun-
andi þrýstingi á vatnsveitukerfinu, þar
eð ekki er talið vogandi að þrýstingur
fari að ráði yfir 5-6 kg/cm, þ.e. 50-60
metra vatnssúlu. Sé vatnsbólið í nægj-
anlegri hæð, t.d. í fjallshlíð ofan
bæjar, má fá fram slíka skiptingu með
því að fella þrýsting með þrýsti-
minnkara frá hærra liggjandi hverfum
niður í þau sem neðar liggja. Hitt er þó
algengara að þrýstingur sé ekki nægur,
og þarf þá að auka þrýsting í hærra
liggjandi hverfum með dælingu.
Pípur þær sem notaðar hafa verið í
vatnsveitum hafa verið margskonar.
Áður er lýst pottpípum og trépípum.
Pottpípumar era þeim kostum búnar að
þær tærast seint. Því veldur grafítduft
sem blandað er í bráðið jámið áður en
steypt er. Grafítið verður að þunnum
flögum í járninu og ver pottinn ryði.
Þessu fylgir hins vegar sá ókostur að
pottpípumar verða stökkar og verður
því að hafa þær efnismiklar og þungar.
Það gerir þær erfiðari í meðförum.
Pípur þessar voru yfirleitt um 6 m
langar.