KFS-blaðið - 01.11.1941, Qupperneq 3

KAUPFÉLAGSBLAÐIÐ
Nokkur orð um kaupfélö
Einhver merkilegasti þátturinn í íslenzkri
verzlunarsögu hefst með stofnun kaup-
félaganna. Samvinna manna um kaup á
þurftarvörum sínum og sölu framleiðslu-
varanna hlaut að verða afleiðing hinnar
miskunnarlausu framkomu einokunar-kaup-
mannanna, sem söfnuðu fé og fitu, meðan
þegnar þjóðfélagsins lifðu við sult og seyru.
Annan kost vænni áttu landsmenn ekki,
en að kaupa þær vörur, sem kaupmaður-
inn hafði á boðstólum, oft skemmdar, en
seldar rándýru verði. Greiðslan á úttektinni
fór svo vanalega fram þannig, að kaup-
maðurinn tók af viðskiptamanninum fram-
leiðslu hans, eftir sínu eigin mati og verð-
lagningu. Það var því engin furða, þótt
hugsandi mönnum þeirra tíma þætti dimmt
framundan í verzlunarmálunum, og örvæntu
um framfarir lands og þjóðar, meðan hún
byggi við slík kjör. Þessum mönnum var
það augljóst, að verulegar efnalegar fram-
farir og aukin velmegun almennings væri
undir því komin, að samvinnufélagsskapur
risi upp í sem flestum greinum.
Þingeyingar riðu fyrstir á vaðið, með
stofnun Kaupfélags Þingeyinga fyrir 59
árum síðan. Á 59 árum, þó ekki geti tal-
izt langur tími, hefir margt gerst í sam-
vinnumálum okkar. Kaupfélögin og pönt-
unarfélögin þutu upp hvert á fætur öðru,
með þeim hraða er bezt verður vart, þeg-
ar fjöldinn leggst á eitt og veitir góðu
málefni liðsinni sitt með virkri þátttöku.
Það var því engin furða, þótt kaup-
mönnunum, sem nú þurftu að taka upp
baráttu um verzlunina, stafaði beygur af
þessum samtökum neytendanna. Allskonar
meðul voru notuð til þess að hafa deyf-
andi áhrif á fyrirtækin.
Kaupfélagið okkar er að visu ekki
stofnað á þeim hörmungartímum, sem
brautryðjendurnir höfðu við að stríða,
enda voru þá kaupfélögin orðin all út-
breidd um landið, og allgóð reynsla feng-
in á kostum þeirra. Engu að síður sáu
þeir, sem stóðu að stofnun þessa félags
árið 1929, þörfina á því, að starfækt. væri
kaupfélag hér í Siglufirði. Strax fyrsta ár-
ið sem félagið starfaði, komst meðlima-
tala þess upp í 63 og hefir vaxið jafnt og
þétt síðan. Mest var fjölgunin árin 1937
og 1938, og hækkaði þá um 168 meðlimi
á þeim tveim árum. Nú telur K. F. S. 464
félaga og er með því orðið eitt af stærstu
neytendafélögum landsins. Ár frá ári hafa
sjóðir félagsins hækkað og eignir félagsins
aukizt, en félaginu hefir áunnizt meira en
að gera sinn hag fjárhagslega góðan.
Með samtökunum var einnig kleift að
lækka vöruverðið og halda því niðri. Það
er að vísu rétt, að sumar verzlanir hafa
streitzt við að selja eina til tvær matvöru-
tegundir neðan við búðarverð kaupfélags-
ins, í því augnamiði, að draga viðskipti;
til sín ef þess væri kostur, en fyrir slíkan
stundarhag mega félagsmenn ekki láta
ginnast, og ekki loka augunum fyrir því,
að kaupfélagið heldur niðri vöruverðinu í
bænum og dregur úr gróðabralli einstakl-
ingsverzlunarinnar. Það er þvi engin furða,
þótt kaupmönnunum standi stuggur af
neytendahreyfingunni og bjóði almenningi
allskonar tylliboð, lágt verð á einstökum
vörutegundum, lán um lengri tíma, pró-
sentur o. s. frv. En hvernig færi þá um
fyrirtæki kaupfélagsmanna, ef þeir yfirleitt
létu prang og prútt kaupmennskunnar hafa
áhrif á sig, fremur en viðskiptaréttlæti
sinna eigin samtaka.
Verðsamanburður er góður, hann getur
jafnvel verið nauðsynlegur, en eigi hann
að vera sannleikanum samkvæmur, verður
3