Læknablaðið : fylgirit - 01.03.2013, Blaðsíða 8

B R Á Ð A D A G U R I N N 2 0 1 3
F Y L G I R I T 7 4
LÆKNAblaðið 2013/99 FYLGIRIT 74 9
þátttakenda var könnuð með stöðluðum spurningalista, metinn eftir
ákveðnum kvarða og tjáð í prósentum.
Niðurstöður: Meðalaldur þátttakenda var 58 ár (20-90 ára). Þekking
á tilgangi eigin lyfjameðferðar var 81,8% +/- 22,9% (SD). Þekking
minnkaði með aldri, 0,4% að meðaltali á ári (p<0.005). Fólk sem var í
lyfjaskömmtun hafði minni þekkingu á tilgangi eigin lyfjameðferðar
en þeir sem ekki voru í skömmtun, 58,9% á móti 83,9%, en meðalaldur
þeirra sem voru í lyfjaskömmtun var mun hærri ( 71,2 vs 56,4 ár). 78%
þátttakenda voru fylgjandi því að hafa tilgang lyfjameðferðar skráðan
á skömmtunarmiða lyfsins. Af þeim 74 þátttakendum sem notuðu inn-
öndunarlyf sögðust 26 ekki hafa fengið neina kennslu í notkun þess.
Ályktanir: Þekking fólks á tilgangi eigin lyfjameðferðar virðist allgóð.
Allt má þó bæta og mikill meirihluti fólks vill að ábending lyfjameð-
ferðar verði ávallt skráð á skömmtunarmiða lyfs. Bæta þarf kennslu í
notkun innöndunarlyfja.
13. Nýtt forvarnar- og fræðsluefni fyrir þolendur kynferðisofbeldis
sem leita til Neyðarmóttöku
Eyrún Jónsdóttir, Berglind Guðmundsdóttir
Neyðarmóttöku vegna kynferðisofbeldis, Landspítala
Bakgrunnur: Árlega leita um 120 einstaklingar á neyðarmóttöku vegna
kynferðisofbeldis sem starfrækt hefur verið á bráðasviði Landspítala
frá árinu 1993. Afleiðingar kynferðisofbeldis geta verið víðtækar.
Einstaklingar sem verða fyrir kynferðisofbeldi eru líklegri til að þjást af
sálrænum og líkamlegum kvillum en þeir sem ekki hafa upplifað slíkt
áfall. Rannsóknir sýna að rúmlega helmingur þolenda kynferðisofbeldis
greinist með áfallastreituröskun í kjölfarið. Auk þess er þunglyndi og
aðrar geðraskanir einnig algengur vandi meðal þolenda kynferðisof-
beldis. Aukinn skilningur á alvarlegum afleiðingum kynferðisofbeldis
hefur varpað ljósi á mikilvægi þess að þolendur hljóti viðeigandi heil-
brigðisþjónustu eins fljótt og mögulegt er eftir að kynferðisofbeldi hefur
átt sér stað.
Markmið: Til að viðhalda þekkingu og auka skilning á afleiðingum
ofbeldisins er mikilvægt að þjónusta við þolendur sé sýnileg og al-
menningur viti í hverju hún felist. Í þeim tilgangi hefur nú verið gefið
út fræðsluefni sem ætlað er að kynna þjónustu Neyðarmóttökunnar og
veita fræðslu um mögulegar afleiðingar kynferðisofbeldis.
Aðferð og niðurstaða: Árið 2010 hlaut neyðarmóttakan styrk frá
Öðlingsátakinu, sem Þórdís Elva Þorvaldsdóttir var í forsvari fyrir,
til útgáfu og hönnunar á fræðsluefni. Í framhaldi af því hófu Eyrún
Jónsdóttir hjúkrunarfræðingur og verkefnisstjóri neyðarmóttöku vegna
kynferðisofbeldis og Berglind Guðmundsdóttir, verkefnisstjóri áfalla-
teymis bráða- og geðssviðs vinnu við að semja fræðsluefni. Þetta
mikilvæga verkefni fékk síðar styrk frá bæði Embætti landlæknis og
Reykjarvíkurborg til útgáfu og dreifingar efnisins. Á degi alþjóðlegra
mannréttinda 10. desember 2012, var gefið út spjald og límmiði með
upplýsingum um þá þjónustu sem neyðarmóttakan veitir til dæmis
stuðning, lögfræðiaðstoð, læknisskoðun og sálfræðiþjónustu og bækl-
ingur um algeng sálræn viðbrögð við kynferðisofbeldi.
Ályktanir: Vonir standa til að spjöldin og límmiðarnir sem veita upp-
lýsingar um þjónustu Neyðarmóttökunnar auki líkur á að einstaklingar
leiti sér aðstoðar sem fyrst eftir kynferðisofbeldi. Bæklingurinn um
Áfallaviðbrögð við kynferðisofbeldi er ætlaður að veita þolendum
kynferðisofbeldis og aðstandendum þeirra upplýsingar um algeng
viðbrögð við ofbeldinu og leiðir til að takast á við þau. Fræðsluefnið er
hugsuð sem forvörn og vonast er til að hún auki líkurnar á að þolendur
leiti sér aðstoðar ef þörf er á til að fyrirbyggja að afleiðingar sem kunna
að koma upp eftir kynferðisofbeldi þróast út í langvarandi heilsufars-
vandamála.
14. Heilbrigðisþjónusta við Búðarhálsvirkjun
Þorsteinn Jónsson1,2, Lilja Óskarsdóttir2, Dóra Björnsdóttir3
1Hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands, 2Búðarhálsvirkjun, 3Landspítala
Bakgrunnur: Búðarhálsvirkjun er vatnsaflsvirkjun á framkvæmda-
stigi í Þjórsá á vegum Landsvirkjunar. Rík áhersla er lögð á öryggismál
á framkvæmdarsvæðinu. Á hverjum morgni er byrjað á svokallaðri
„andakt” sem gengur út á að gefa starfsmönnum upplýsingar um
veðurfar og almennar upplýsingar um vinnuumhverfið og fleira í
þeim tilgangi að auka árvekni og koma í veg fyrir slys meðal starfs-
manna. Ávallt eru öryggisverðir á vakt sem sjá um að öryggisreglum
sé framfylgt meðal þeirra 300 starfsmanna sem eru daglega á vinnu-
svæðinu. Hjúkrunarfræðingur er til staðar allan sólarhringinn við
Búðarhálsvirkjun og sér um rekstur heilbrigðisþjónustu. Fastur tími
er á opnun sjúkrastofu en þess utan er hjúkrunarfræðingur til taks á
bakvakt.
Markmið: Tilgangur verkefnisins er að skoða umfang heilbrigðisþjón-
ustu á framkvæmdarsvæðinu við Búðarhálsvirkjun.
Aðferð: Rannsóknargögn voru unnin upp úr rafrænni skráningu sem
er í höndum vakthafandi hjúkrunarfræðings á virkjunarsvæðinu en öll
afskipti af heilsutengdum þáttum hafa verið skráð rafrænt frá því að
sjúkrastofa á virkjunarsvæðinu var opnuð. Rannsóknartímabil var frá 1.
júní 2011 til og með 31. desember 2012.
Stuðst var við eftirfarandi rannsóknarspurningar:
1. Hver er fjöldi viðfangsefna heilbrigðisþjónustu á framkvæmdasvæð-
inu við Búðarhálsvirkjun?
2. Hver eru helstu viðfangsefni heilbrigðisþjónustu á framkvæmda-
svæðinu við Búðarhálsvirkjun?
Niðurstöður: Alls hafa 1014 viðfangsefni tengd heilbrigðisþjónustu
við Búðarhálsvirkjun verið skráð, flest tilfelli eru á haustmánuðum og
flestar komur eru á þriðjudögum (n=243). Ekkert vinnutengt dauðsfall
hefur átt sér á vinnusvæðinu. Sjúkrabíll hefur tíu sinnum verið kallaður
til og flutt sjúkling á sjúkrahús. Flest heilbrigðistengd viðfangsefni hafa
verið minniháttar.
Um 54% (n=540) heilbrigðistengdra viðfangsefna skilgreinast sem
heilsugæsla, svo sem fræðsla, ráðgjöf, mælingar á blóðþrýstingi og
blóðsykri, lyfjagjafir, blóðprufur og þess háttar. Þrjátíu og eitt prósent
(n=316) viðfangsefna heilbrigðisstarfamanns skilgreinast sem veikindi,
svo sem flensa, kviðverkir, bakverkir og þess háttar. Fimmtán prósent
(n=158) skilgreinast sem slys, svo sem skurðir, högg, fall, aðskotahlutir
í auga og fleira.
Ályktanir: Skráning heilbrigðisþjónustu við stórframkvæmdir er
mikilvæg, ekki síst í forvarnarskyni. Forvarnir og öryggisgæsla á fram-
kvæmdarsvæðinu hefur líklega skilað sér, því fá alvarleg slys hafa átt
sér stað frá því að verkefnið hófst. Langt er í sérhæfða aðstoð á heil-
brigðisstofnun ef alvarleg slys eða veikindi eiga sér stað og því má segja
að ábyrgð heilbrigðisstarfsmanns á framkvæmdarsvæðinu sé mikil.