Læknablaðið : fylgirit - 28.04.2015, Blaðsíða 10

V í s i n d i á V o r d ö g u m
F Y L g i r i T 8 5
10 LÆKNAblaðið 2015/101 FYLGIRIT 85
SWLS) fyrir og eftir íhlutun. Hæð, þyngd, blóðþrýstingur, mittisummál
og hvíldarpúls voru mæld og líkamsþyngdarstuðull reiknaður í upp-
hafi og lok íhlutunar. Tekin voru einstaklingsviðtöl við nokkra þátt-
takendur og þeir spurðir um upplifun sína af rannsókninni.
Niðurstöður: Á íhlutunartímabilinu dró marktækt úr neikvæðum og
almennum einkennum geðklofa, þunglyndi, kvíða og streitu, lífsgæði
jukust og virkni varð meiri (p<0,05). Hvíldarpúls þátttakenda lækkaði
en holdafarsmælingar og blóðþrýstingur héldust óbreytt í lok íhlutunar-
tímabils.
Ályktun: Á íhlutunartímabilinu batnaði andleg líðan þátttakenda og
hreyfing þeirra jókst og varð markvissari. Þá jókst líkamsþyngd þátttak-
enda ekki á tímabilinu. Höfundar telja að hægt sé að nota reglubundna
hreyfingu og fræðslu um heilbrigðan lífsstíl sem áhrifaríkan þátt í með-
ferð einstaklinga með alvarlega geðsjúkdóma.
7 Hugarheill
Eiríkur Örn Arnarson1,W. Ed. Craighead2
1Læknadeild Háskóla Íslands og geðsviði Landspítala, 2 Rex Fuqua Professor, Department of
Psychiatry and Behavioral Sciences and Department of Psychology, Emory University, USA
eirikur@lsh.is
Inngangur: Meiriháttar þunglyndi (MHÞ) og óyndi er algengt og
hamlandi og hefst oft seint á táningsaldri. Ungmenni, sem upplifa MHÞ,
eiga á hættu að fá slík köst síðar. Hugarheill er forvarnarverkefni. Lögð
er áhersla á að unglingar geti lært að hafa áhrif á hegðun, breytt líðan
og hugsun. Kennt er að hugsa um og meta aðstæður á uppbyggilegan
hátt og að takast á við félagslegar aðstæður. Námskeið er sett fram í
handbókum leiðbeinenda og þátttakenda og byggir á hugmyndafræði
hugrænnar atferlismeðferðar. Texti, dæmi og myndir falla að hugar-
heimi íslenskra unglinga.
Efniviður og aðferðir: Þátttakendur voru nemendur úr 9. bekk grunn-
skóla, sem ekki höfðu greinst, en vegna margra einkenna þunglyndis
talin í áhættu að þróa þunglyndi eða óyndi. Geðgreiningarviðtöl og
sjálfsmat fór fram fyrir og eftir námskeið og 6 og 12 mánuðum síðar.
Þátttakendum var dreift af handahófi í námskeiðs- (NS) og viðmiðunar-
hópa (VH). Námskeið fóru fram í sex sveitarfélögum og byggðust á sál-
félagslegu líkani til að auka viðnám þátta sem taldir eru tengjast þróun
þunglyndis. Hittust hópar 14 sinnum og árangur metinn við hálfs- og
eins árs eftirfylgd.
Niðurstöður: Niðurstöður leiddu í ljós að Hugarheill dragi úr ein-
kennum þunglyndis og sporni við þróun þess. Lifunargreining (survival
analysis) við 12 mánaða eftirfylgd benti til áframhaldandi marktæks
munar á NS- og VH (c2 = 5,02, p = ,025; OR = ,182) og voru fimmfalt meiri
líkur á því að VH hefði þróað með sér MHÞ eða óyndi en NS.
Ályktanir: Niðurstöður sýna að sporna megi við þróun þunglyndis
ungmenna. Verkefnið hefur verið þýtt á ensku og portúgölsku og fer
fram rannsókn í Portúgal til að kanna hvort álíka árangur náist í ólíku
menningarsamfélagi.
8 Skert hugarstarf í MS sjúkdómnum og tengsl
þess við líkamlega færni, þreytu og þunglyndi
Sólveig Jónsdóttir¹ ², Hilmar P. Sigurðsson¹, Haukur Hjaltason¹ ², Sóley Þráinsdóttir¹ ²
¹Taugalækningadeild Landspítala, ²læknadeild Háskóla Íslands
soljonsd@landspitali.is
Inngangur: Erlendar rannsóknir hafa sýnt, að um helmingur sjúklinga
með MS er með skert hugarstarf. Markmið þessarar rannsóknar var að
meta hugarstarf og tengsl þess við líkamlega færni, þreytu og þung-
lyndi hjá sjúklingum með kastaform MS (relapsing remitting multiple
sclerosis, RRMS).
Efniviður og aðferðir: Þátttakendur í rannsókninni voru 64 sjúklingar
með virkan RRMS sjúkdóm, sem voru að hefja natalizumab meðferð á
Landspítala og 24 heilbrigðir einstaklingar til samanburðar. Líkamleg
færni sjúklinga var metin með EDSS kvarðanum (Expanded Disability
Status Scale). Ítarlegt taugasálfræðilegt mat var lagt fyrir alla þátt-
takendur. Þreyta og þunglyndi var einnig metið.
Niðurstöður: Þáttagreining á niðurstöðum taugasálfræðilegra prófa
hjá sjúklingum leiddi í ljós sex hugræn svið. Frammistaða sjúklinga
var marktækt verri en heilbrigðra á fimm þessara sviða. Skerðing
kom fram á Yrtu og óyrtu hugarflæði, Sjónhreyfihraða, Málhraða og
athygli, Orðaminni og Sjónminni. Sjúklingar stóðu sig jafn vel og heil-
brigðir á sviðinu Sjónræn rökhugsun. Þegar eingöngu var tekið tillit til
taugasálfræðilegra prófa, sem ekki reyndu á fingrafimi, kom fram skert
hugarstarf hjá 53% sjúklinga. Líkamleg færni var marktækt tengd öllum
hugrænum sviðum nema Sjónminni og Sjónrænni rökhugsun. Alvarleg
þreyta kom fram hjá 81,3% sjúklinga og 45,3% töldust þunglyndir.
Þreyta og þunglyndi höfðu engin áhrif á hugarstarf.
Ályktun: Verkefni, sem reyna á mál og hreyfihraða munns og handa,
eru erfiðust sjúklingum með RRMS. Þeir eru jafnvígir heilbrigðum á
sjónrænum verkefnum, sem ekki reyna á fingrafimi. Niðurstöður þessar
styðja rannsóknir, sem hafa fundið meiri þynningu á heilaberki í vinstra
heilahveli MS sjúklinga en því hægra. Skert líkamleg færni er tengd
skertu hugarstarfi, en þreyta og þunglyndi er það ekki.
9 Þemagreining á skilningi sjúklinga á ósértækrar hugrænnar
atferlismeðferðar og virkum þætti meðferðar?
Magnús Blöndahl Sighvatsson1,2; Jón Friðrik Sigurðsson1,2,3; Paul Salkovskis4; Engilbert
Sigurðsson1,2; Heiðdís B. Valdimarsdóttir4,5; Fanney Þórsdóttir2
1Landspítala, 2Háskóla Íslands, 3Háskólanum í Reykjavík, 4Háskólanum í Bath,5Mount Sinai-
læknaskólanum
magnblo@landspitali.is
Inngangur: Rannsókninni sem hér er lýst, er fyrstu rannsókn af fjórum
sem miðar að því að athuga hvernig ósértæk hugræn atferlismeðferð
(ÓHAM) fyrir kvíða og þunglyndi í heilsugæslu virkar. Rannsóknir á
Íslandi benda til þess að ÓHAM sé árangursrík og því er næsta röklega
skrefið að reyna einangra mögulega virka þætti meðferðarinnar (pos-
sible mechanisms of change) sem og að kanna skilning þeirra sem notið
hafa meðferðarinnar á henni. Í þessari rannsókn var tilgáta Salkovskis
(1996) um mögulegan virkan þátt könnuð sérstaklega. Hún gengur út á
að kenna þurfi sjúklingi aðra raunhæfari og trúanlegri skýringu (kenn-
ing B) en það bjagaða mat á aðstæðum sem sjúklingur er með þegar
hann kemur til meðferðar (kenning A). Salkovskis taldi jafnframt að
þessi kennsla væri gagnleg óháð geðröskunum.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin er eigindleg rannsókn þar sem
þemagreiningu (thematic analysis) var beitt til að kanna hver var
skilningur sjúklinga sem höfðu klárað ÓHAM við þunglyndi og kvíða