Læknablaðið : fylgirit - 28.04.2015, Blaðsíða 22

V í s i n d i á V o r d ö g u m
F Y L g i r i T 8 5
22 LÆKNAblaðið 2015/101 FYLGIRIT 85
Niðurstöður: Þrír einstaklingar voru með IgA skort, þar af einn með
sértækan IgA skort en tveir einnig með lágt IgG og IgM. Auk þess
mældist einn einstaklingur með lágt IgG og IgM án þess að vera með
IgA skort. Ættartré íslenskra fjölskyldna með IgA skort bendir til fjöl-
skylduþyrpingar en frekari mælinga er þörf hjá ættingjum.
Ályktun: Með þessarri rannsókn sést að aukin tíðni er á IgA skort auk
annarra mótefnafrávika hjá ættingjum IgA skorts einstaklinga og bendir
til hlutverk erfðaþáttar í meinmyndun IgA skorts. Fjölskylduþyrping er
á IgA skort en ekki hægt að segja með vissu hver hlutfallsleg áhætta IgA
skorts meðal ættingja IgA skorts einstaklinga er sem ekki er um almennt
þýði að ræða því munum viðgera frekari útfærslu á þýði samhliða rann-
sóknum á líffræðilegum og erfðafræðilegum frávikum. Með því móti
leitast við að bæta meðferðarmöguleika einstaklinga með IgA skort og
sjálfsónæmissjúkdóma.
44 Gæði formalin fixeraðra DNA sýna úr vaxkubbum
greind með Norðurljósagreiningu
Hans Guttormur Þormar1,2, Bjarki Guðmundsson1,2,3, Jón Jóhannes Jónsson2,3
1Lífefna- og sameindalíffræðistofa læknadeildar, Háskóla Íslands, 2Lífeind ehf, 3erfða- og sam-
eindalæknisfræðideild Landspítali
Hans@hi.is
Inngangur: Flókin kjarnsýrusýni eru notuð við allar helstu aðferðir sam-
eindalíffræði. Þrátt fyrir það hafa fáar aðferðir komið fram sem greint
geta slík sýni með tilliti til samsetningar og uppsafnaðra skemmda.
Slíkar greiningar geta skipt sköpum ef um er að ræða verðmæt og/eða
illfáanleg sýni.
Aðferðir: Norðurljósagreining ((Northern Lights Assay) á flóknum
kjarnsýrusýnum samanstendur af rafdráttartæki og einnota ör-
gelum. Greiningin er áreiðanleg, hröð og einföld í framkvæmd.
Norðurljósagreining getur greint margvíslegar skemmdir í DNA
m.a. einþátta og tvíþátta brot, miliþátta og innanþátta krosstengi,
fyrirferðarmikla tengihópa og uppsöfnun einþátta DNA. Við notuðum
Norðurljósagreiningu til að meta gæði kjarnsýrusýna einangruðum úr
vefjasýnum sem hert voru í formalíni og steypt í paraffín.
Niðurstöður: Norðurljósagreiningar benda til þess að sýni meðhöndluð
með formalíni innihaldi talsvert magn einþátta kjarnsýra, milliþátta og
innanþátta krosstengja en hlutfallslega lítið af óskemmdum tvíþátta
kjarnsýrum. Ofangreindar skemmdir geta haft veruleg áhrif á fram-
haldsmeðhöndlun sýnanna, niðurstöður raðgreininga og endurtakan-
leika tilrauna þeim tengdum.
Ályktanir: Norðurljósagreining getur veitt nýja innsýn í uppsöfnun
skemmda í flóknum kjarnsýrusýnum, gefur möguleika á að bæta sýna-
meðhöndlun og gera tilraunir til að lagfæra skemmd kjarnsýrusýni.
45 Notkun rafrænna gagnagrunna í
krabbameinserfðaráðgjöf - upplifun ráðþega
Vigdís Stefánsdóttir1,2, Óskar Þór Jóhannsson3, Jón Jóhannes Jónsson1,2, Heather
Skirton4.
1Erfða- og sameindalæknisfræðideild, Landspítala, 2lífefna- og sameindalíffræðistofu, lækna-
deild Háskóla Íslands 3lyflækningasvið, Landspítala, 4Faculty of Health and Human Sciences,
Plymouth University
vigdisst@landspitali.is
Inngangur: Einstaklingar og fjölskyldur leita erfðaráðgjafar vegna
fjölskyldusögu um krabbamein. Á Íslandi er hægt að gera nákvæm,
rafræn ættartré með gögnum úr ættfræðigrunni Erfðafræðinefndar HÍ
á Landspítalanum og Krabbameinsskrá. Markmið þessarar rannsóknar
var að kanna viðhorf og upplifun ráðþega sem komið hafa í krabbamein-
serfðaráðgjöf, þar sem rafæn ættartré hafa verið notuð til að gera áhættu-
mat vegna arfgengra krabbameina.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin var eigindleg, gerð á lokuðu spjall-
borði á netinu. Þáttakendur voru úr þekktum BRCA fjölskyldum
(n=225). Alls voru þáttakendur 19 og var skipt upp í 4 hópa sem tóku þátt
í umræðum, hver á eftir öðrum.
Niðurstöður: Þemu sem komu fram við greiningu gagna voru:
Hvatning og ástæður fyrir erfðarannsókn, afleiðingar niðurstöðu erfða-
rannsóknar, tilfinningaleg viðbrögð og hugleiðingar um rafræna gagna-
grunna. Þáttakendur höfðu ekki á móti notkun rafrænna gagnagrunna
og flestir treystu upplýsingum úr þeim. Nokkrir voru með áhyggjur
vegna persónuupplýsinga. Þáttakendur höfðu ekki sérstakar áhyggjur af
viðhorfi annarra ættingja vegna upplýsinga í gagnagrunnum.
Ályktun: Þessi rannsókn sýnir að ráðþegar eru sáttir við notkun
rafrænna gagnagrunna til að fá nákvæmar ættfræði- og krabbameins-
upplýsingar fyrir áhættumat og treysta upplýsingum úr þeim vel. Hins
vegar ber að gæta þess að á Íslandi er löng hefð fyrir því að nota ætt-
fræðiupplýsingar og að þessar niðurstöður séu ef til vill ekki yfirfæran-
legar á aðrar þjóðir.
46 Norðurljósagreiningar á DNA skemmdum í líkamsvökvum
Bjarki Guðmundsson1,2,3, Hans G. Þormar1,2, Olof Hammarlund1, Joakim Lindblad1,
Albert Sigurðsson1, Davíð Ólafsson1,4, Anna M. Halldórsdóttir4, Jón J. Jónsson1,3
1Erfða- og sameindalæknisfræðideild Landspítala,2lífefna- og sameindalíffræðistofu lækna-
deildar, Háskóla Íslands, 2Lífeind ehf, 4Blóðbanka Landspítala
bjarkigu@hi.is
Inngangur: Takmarkaðar rannsóknir hafa verið gerðar á byggingar-
skemmdum í utanfrumu DNA (cfDNA) í líkamsvökvum. Slíkar
skemmdir gætu orsakast af eðlilegri eða óeðlilegri frumuendurnýjun,
óstöðugleika erfðamengis eða meðhöndlun með efnum sem skemma
erfðaefnið, t.d. krabbameinslyfjum. Norðurljósagreining byggir á
tvívíðum þáttháðum rafdrætti í örgelum. Hægt er að nota Norður-
ljósagreiningu til að greina einþátta brot, tvíþátta brot, milliþáttar kross-
tengi, innanþáttar krosstengi, bognar fyrirferðarmiklar skemmdir og ein-
þátta DNA. Við könnuðum hvort hægt væri nota Norðurljósagreiningu
til að greina slíkar skemmdir í DNA í líkamsvökvum.
Efniviður og aðferðir: DNA úr hvítum blóðkornum, plasma, munn-
vatni, þvagi og botnfallsfrumum úr þvagi var einangrað með sértækum
aðferðum sem valda ekki skemmdum á DNA. Skemmdir voru greindar
með Norðurljósagreiningu. Sýnin voru greind á tvennan hátt, þ.e.
óskorin og skorin með skerðiensíminu Mbo I sem sker bæði einþátta og
tvíþátta DNA.
Niðurstöður: Í cfDNA úr plasma í heilbrigðum viðmiðunarsýnum
greindist mynstur stýrðs frumudauða, með einþátta og tvíþátta brot í
litnisagnarstærð. cfDNA í þvagi sýndi blandað mynstur stýrðs frumu-
dauða og ósértæks niðurbrots. Breytilegar skemmdir greindust í DNA
úr munnvatni, þ.á.m. áberandi einþátta brot. Í DNA úr sjúklingum sem
verið var að meðhöndla með krabbameinslyfjum greindust skemmdir
sem samsvöruðu virkni viðkomandi lyfs. Þannig greindust krosstengi
eftir meðhöndlun með carboplatini, bognunarskemmdir eftir með-
höndlun með alkylerandi lyfinu cyclophosphamide og einþátta brot af
völdum topoisomerasa hindrans etoposide.
Ályktun: Mögulega er hægt að nota Norðurljósagreiningu til að fylgjast