Heima er bezt - 01.06.2007, Blaðsíða 4

rr
Guðjón Baldvinsson

Huldufólk
Agætu lesendur.
Nú er Jónsmessan afstaðin fyrir nokkru síðan, og sjálfsagt margir
orðnir nokkuð heilsubetri eftir að hafa velt sér upp úr dögg þeirrar
nætur, en sú trú hefur loðað við hana að hún sé einstaklega heilnæm.
Og þessi þjóðsaga er býsna lífsseig, því alltaf heyrir maður unga sem
aldna, og ekki síður þá ungu, minnast á þetta þegar að Jónsmessunni
kemur, að nú sé ráð að fara út og velta sér upp úr dögginni. Hins
vegar verður að segjast að lítið fer fyrir sögum af lækningum þessarar
meðferðar, og bendir það nokkuð til þess að ekki sé um veruleg
kraftaverk að ræða.
Ekki minnist ég þess í fljótu bragði að hafa séð eða heyrt af hverju
Jónsmessu-döggin á að vera svona heilnæm, og þá umftam döggina
daginn áður eða eftir. Kannski tengist það eitthvað því að þessi
dagur mun vera nefndur eftir Jóhannesi skírara, þó ekki hafi hann
hlotið nafhið Jóhannesar-messa, sem kannski hefði legið beinast
við. En ffæðimenn segja að Jón og Jóhannes séu tvö afbrigði sama
nafhs í íslensku, og þá hefiir kannski bara þótt þægilegra í munni að
kalla daginn Jónsmessu. En Jónsmessan er sem sagt fæðingarhátíð
Jóhannesar skírara, sem samkvæmt gömlum ritum, mun hafa fæðst
sex mánuðum á undan Jesú. Sagt er að Jónsmessan hafi upphaflega
átt að tengjast lengsta degi ársins, eða sólhvörfunum, en einhver
mglingur hjá Rómarkirkjunni um tilfærslur á stjamffæðilegum
staðreyndum miðað við eldri dagatöl, urðu til þess að svo varð
ekki, líkt og raunin er með jólin, sem líklega hafa átt að tengjast
stysta degi ársins.
En þessi helga tenging hefur svo að öllum líkindum orðið til
þess í tímans rás að nóttin og döggin hafa fengið á sig helgiblæ,
eða orðið hálfgerð kraftaverkaeining. Og maigt fleira virðist öðlast
aukið dularmagn á þessari nótt, svo sem steinar, grös og fleira. Gott
ef draumar manna áttu ekki líka að hafa dýpri merkingu á þessari
nótt. Og satt er það, seiðmögnuð getur náttúran sannarlega verið
um Jónsmessuleytið og fegurð íslenskrar vomætur getur verið
óviðjafnanleg.
Og margar huldar vættir koma líka við sögu í kringum þennan
dulmagnaða tíma, og verður mörgum gjamt að hugsa til álfa og
huldufólks þá.
Huldufólkið á ríka sögu í íslenskri alþýðumenningu og ýmsir,
sem vom og em, sannfærðir um að sá þjóðflokkur sé til og nokkurs
konar innri birting þjóðarinnar. Reyndar ekki bara þeirrar íslensku
því huldufólk er til um alla jarðarkringluna í ýmsum myndum.
Nýlega las ég ffásögn konu, sem á æskuárum sínum þurfti að flytjast
á nokkuð afskekktan stað nærri skóglendi, vegna þunglyndissjúkdóms
móðurinnar, sem með því vildi forðast að þurfa að vera of mikið
innan um mannfjölda þéttari byggðar. I dag mundi hún líklega hafa
verið greind með fæðingarþunglyndi, en þetta kom yfír hana eftir
fæðingu yngra bamsins í fjölskyldunni og lagaðist síðar, sem varð
til þess að Ijölskyldan fluttist aftur í þéttbýlla hérað.
En þama var ekki um marga leikfélaga að ræða, reyndar enga, og
var stúlkunni uppálagt að fara ekki langt ffá húsinu eða kofanum,
sem þau bjuggu í, og alls ekki langt inn í skóginn. I skóganjóðri
skammt ffá var stór steinn og var það helsta yndi hennar að sitja uppi
á honum og hlusta á fiiglana syngja og vindinn rísla í laufi stórra
tijánna. Þá, skyndilega, tók að birtast í kringum hana á steininum,
„litla fólkið“ sem hún nefhir svo, sem var um það bil 25 sentímetrar
á hæð, og þakið svörtu hári ffá hvirfli til ilja. Skoppaði það til og
ffá um steininn um leið og það starði á hana kolsvörtum augum.
Síðan hurfu þau inn í runnana aftur jaftiskjótt og þau höfðu birst. Og
svona gekk þetta í nokkra daga. Eitt sinn sá hún eina veruna halda
á agnarlitlu bami, og gerði hún tilraun til þess að hafa tök á því, en
viðkomandi þrýsti því þá enn fastar að sér og hópurinn hvarf aftur
snarlega inn í tijálundinn.
Þegar hún sagði móður sinni ffá þessu fyrst þá gerði hún lítið
með það og sagðist bara vera ánægð með að hún heföi einhvem til
að leika sér við. En þegar stúlkan fór svo að ítreka þetta nokkrum
dögum síðar þá brást móðirin hin versta við og bannaði henni alfarið
að tala um þessa ímundun sína eða segja ffá henni. Stúlkan óttaðist
að faðir hennar ffétti af þessu og yrði reiður við, af þeirri ástæðu
að hún heföi æst upp móður sína með þessu, og hætti hún því að
fara út að steininum og sannfærði sjálfa sig um að þetta heföi verið
einber ímyndun hennar.
En svo gerist það, mörgum árum seinna, reyndar á síðasta ári,
þegar hún var orðin fullorðin, að hún las frásögn manns í allt öðm
landi, af nákvæmlega eins smáfólki og hún haföi séð í æsku sinni
og nefndi það meira segja sama heiti og hún haföi gert með sjálfri
sér, án þess að hún heföi hugmynd um hvaðan henni heföi komið
sú vitneskja, því aldrei sagði þetta litla álfafólk, sem það að líkindum
hefiir verið, nokkurt orð. Vakti þetta upp hjá henni trú á því að
líklega heföi þetta ekki verið bara ímyndun hennar, þar sem sama
fýrirbæri væri að sjást enn vítt og breitt um heiminn. Og á hennar
aldri og jafn afskekkt og þau bjuggu á þessum tíma, þá kvað hún
það útilokað að hún heföi heyrt um þetta litla fólk annar staðar eða
lesið um það.
Já, það er margt skrýtið í henni veröld, og nokkuð áreiðanlegt að
maigt er þar til fleira en við þekkjum, getum greint eða ímyndað okkur.
Og það er staðreynd að mannfólkið er ekki eina lífið sem hrærist í
tilverunni, nánast allt í kringum okkur er lífi þrungið, gróðurinn og
dýrin stór og smá. í öllu þessu býr einhver lífsandi, sem hlýtur að
taka á sig margslungnar birtingarmyndir, víddir og svið. Og það, að
óskylt fólk, víðsfjarri ffá hvert öðru, hér og þar á jarðarkringlunni,
er að uppgötva nánast sömu fyrirbrigði í þessum efhum, á sínum
heimaslóðum, styður, að mínu áliti, allnokkuð við þann möguleika.
Það verður tæplega bara kallað einhver Jónsmessudraumur.
292 Heima er bezt