Heima er bezt - 01.06.2007, Side 27

Tjaldanes og gera þar haug og var Egill
þar lagður og vopn hans og klæði.“
Seinna voru bein hans flutt í kirkju-
garðinn á Hrísbrú.
Afram lá leiðin svo fyrir sunnan Mos-
fell þar sem Egill bjó á efri árum og að
Skeggjastöðum. Fyrir utan Mosfell er
Kirkjugil en um það fóru Kjalnesingar
til kirkju að Mosfelli.
Egill átti tvær kistur af ensku gulli,
morðfé í þá daga. Karlinn ætlaði að ríða
með það á Þingvöll og strá gullinu yfír
þingheim, vildi láta menn berjast um
það. Sonur hans bannaði honum þetta.
Lét Egill þá tvo þræla grafa gullið en
drap þá síðan svo að þeir segðu ekki
frá. Sumir segja að gullið sé grafíð í
Kirkjugili aðrir að það sé í fenjum í daln-
um eða í hver hinum megin í dalnum.
Egill var brellinn.
Frá Skeggjastöðum lá leiðin á vaði yfir
Leirvogsá og í brekkurótunum norður af
Hrafnhólum, en síðan hjá Haukaijöllum,
sérkennilegum hamraborgum og norður
yfír Svínaskarð, Svínaskarðsveg svo-
nefndan. Þarna eru glöggar götur.
Svínaskarð er 481 m.y.s. og þar lá
gamla þjóðleiðin um sumardag en á
vetuma var þar oft ófært vegna svellalaga
og fannfergis. Þetta var styttri leið en
að fara út fyrir Esju. Norður af lágu
götumar á gilbarmi og niður í Svínadal.
Eftir honum rennur Svínadalsá og
var á víxl farið vestur fyrir hana eða
austan megin. Síðan var farið yfír Laxá
á Norðlingavaði rétt fyrir neðan þar
sem Svínadalsá rennur í hana og upp
hjá Vindáshlíð. Vöð á Laxá voru oft
tæp og var þá þrautaleiðin að fara yfír
Laxárvoginn en stundum hamlaði ís
þar för.
Arið 1557 var Oddur Gottskálksson
lögmaður á leið á Alþingi við Öxará.
Hestur hans hrasaði á Norðlingavaði og
Oddur datt af baki, en tókst að komast
upp á eyri. Kápan hans sveiflaðist þá yfir
höfuð honum og kaffærði hann aftur.
Þegar hann náðist á þurrt var tjaldað yfír
hann, en hann lést um nóttina. Sennilega
hefur hann ætlað Þrengslaleið upp með
Laxá og hjá Stíflisdal í Selkot og síðan
Kjósarheiði á Þingvöll.
Dys er í Svínaskarði. Margt hesta-
og göngufólk hefur þann sið að
kasta steinvölu í Dysina, vill friða
æðri máttarvöld. Það er betra að
hafa írafellsmóra með sér en á móti.
Náttúran er óblíð þeim sem ekki leitar
samkomulags við hana.
Fyrir fáeinum árum fór undirritaður
um Svínaskarð upp úr 20. september
með tvo til reiðar á leið í haustbeit að
Reynivöllum í Kjós. Eg lenti í byl og
vonskuveðri. Aður en ég lagði á brattann
tók ég steinvölu upp af götu minni og
setti í vasann. Það var hvasst í skarðinu
og ég áði þar ekki heldur seildist í vasa
minn eftir steinvölunni og henti í Dysina.
Lúinn en sæll komst ég klakklaust að
Reynivöllum. Oft hefur kaffísopinn verið
góður hjá þeim hjónum séra Gunnari
Kristjánssyni og Önnu, en þennan dag
sló hann öll met.
Hér fyrr meir voru prestasögur nokkuð
tíðkaðar. Eina úr nútímanum langar mig
að segja hér.
Eitt sinn vorum við bræðumir
að sækja hesta úr haustbeit upp að
Reynivöllum. Séra Gunnar fylgdi okkur
út í girðinguna þar sem hestarnir voru.
Við gengum framhjá kirkjugarðinum og
á legsteinunum hvíldi nýfallin snjór. Ég
hugsaði með mér að í svona kirkjugarði
hlyti að vera notalegt að láta jarða sig.
Ég spurði séra Gunnar hvaða skilyrðum
þyrfti að fullnægja til þess að það gæti
orðið.
„Tja,“ sagði hann eftir nokkra
umhugsun, „þú þyrftir nú helst að vera
dauður.“
Drifhvít vetrarkyrrð ríkti í Kjósinni
þennan dag.
Svínaskarði er tengd hryggileg saga.
Á aðfangadag jóla árið 1900 lagði 15 ára
piltur frá Hækingsdal í Kjós á skarðið.
Hann ætlaði að eyða jólunum með
foreldrum sínum. Þegar hann skilaði
sér ekki hófst umfangsmikil leit að
honum og fannst hann loksins dáinn
í snjóskafli í háskarðinu. Þannig voru
þessijól í Hækingsdal.
Sveinn Pálsson lýsir því í Ferðabók
sinni að hinn 9. október 1792 hafi hann
farið frá Meðalfelli í Kjós um Svínaskarð
til Mosfellssveitar:
„Koldimmt var orðið þegar við
komum upp á háfjallið,“ segir hann,
„og komumst við með naumindum
að Gufunesi kl. 11 um kveldið. Þar
fengum við bát og komum til hinnar
fögru Viðeyjar um miðnætti og var þá
ferðum mínum lokið að því sinni, en
ég mun hafa vetursetu í Viðey eins og
síðastliðinn vetur.“
Frá Vindáshlíð lá leiðin um götur
sem séra Magnús Grímsson (1825-
1860) prestur á Mosfelli og rithöfundur
kallar Sandfellsgötur. Þá nafngift mun
ég taka góða og gilda enda var Magnús
sem ungur maður leiðsögumaður
útlendra náttúrufræðinga um landið.
Magnús þótti lipurt skáld en líka
hugvitsmaður, bjó m.a. til sláttuvél.
Hann gaf út íslensk ævintýri ásamt Jóni
Ámasyni og þýddi nr.a. „Nokkur orð
um kartöflur“ eftir Leplan, öndvegisrit
um þá fæðutegund.
Sandfellsgata lá rétt við rætur Sandfells
að austan og norðanverðu og hjá
Dauðsmannsbrekkum um Fossárdalinn
yfir Fossá og um Reiðhjalla. Þaðan svo
hjá bænum Fossá í Hvalfírði.
Á Fossá bjó á átjándu öld bóndi nokkur
sem hafði ránskap sem aukabúgrein.
Staðsetningin fyrir þann starfa var afar
hagstæð þarna enda stendur bærinn
nánast á krossgötum. Kannski bendir
örnefnið Dauðsmannsbrekkur, en þar
sat stigamaðurinn oft fyrir vegfarendum,
til þess að hann hafí kálað einhverjum
svona í leiðinni. Nú hefur siðmenningin
rutt sér til rúms og í dag eru seldar pylsur
og gos og bingókúlur á krossgötum við
alfaraleiðir. Bóndinn á Fossá væri í
nútímanum talinn full grófúr. Og þó.
Upp frá prestssetrinu Reynivöllum
lá Kirkjustígur um Reynivallaháls hjá
Prestsvörðu og Teitsvörðum ýmist að
Hvítanesi eða Fossá. Einnig lá Gíslagata
um Reynivallaháls og sameinast hún
Sandfellsgötu. Líka mætti nefna Selstíg,
sem lá suðvestan í Sandfelli, allbrött
leið sem sameinast Gíslagötu.
Ý msir hafa lent í basli á Reynivallahálsi.
Séra Friðrik Friðriksson (1868-1961)
ættaður frá Hálsi í Svarfaðardal, segir
frá suðurferð skólapilta í Latínuskólann
um mánaðamótin september-október
1887. Þeir lentu í roki og skafhríð.
Kirkjustíg hafa þeir farið frá Fossá
yfír að Reynivöllum.
„Þegar við komum á brúnina," segir
hann, „sáum við ljósin í glugganum
á Reynivöllum, er sýndust beint fyrir
neðan. En tvo tíma tók það að komast
ofan hálsinn. Það var langversta raunin
í allri ferðinni.“
Höfðu þeir þó deginum áður lent í
Heima er bezt 315