Heima er bezt - 01.10.2007, Side 4

----

Manngildið
Agœtu /esendur.
Fyrir nokkru síðan rakst ég á skrif ungrar konu, sem velti
fyrir sér skoðunum fólks á því sem heimfæra mætti undir
manngildi og atriði því tengdu. Það hafði vakið nokkra
undrun hennar viðmót sem hún mætti hjá samferðafólki sínu.
Ftún hafði starfað sem sölufulltrúi hjá ákveðnu íyrirtæki í
höfuðborginni, og gengið ágætlega. Svo kemur að því að hana
langar til þess að breyta til, hætta sölumennskunni, og fór
hún að vinna hjá fyrirtæki sem sá um skúringar og ýmis þrif
hjá fyrirtækjum og einstaklingum. Flenni fannst einfaldlega
hún einhvern veginn gera meira gagn og fá meiri ánægju
út úr því starfí. Og þá gerist þetta undarlega, viðmót fólks
gagnvart henni gjörbreytist. Nú var hún allt í einu farin að
fá augnagotur, glósur, og ýmsar athugasemdir sem hún hafði
ekki vanist áður. Þetta þótti henni undarlegt, sem vonlegt
er, og eitthvað sem hún hafði ekki átt að venjast.
Nokkru síðar ákvað hún að fara í skóla og ná sér í nokkra
viðbótar menntun. Og þá fer fólk að klappa henni á öxlina
og segja sem svo, já, gott hjá þér að fara í skóla, góða
mín, alltaf gott að mennta sig meira, o.s.frv. Þetta þótti
henni ekki heldur þægilegt, því í því fólst einhver skoðun
viðkomandi um að, já, gott hjá þér að rífa þig svolítið upp
úr lágklassanum og mennta þig.
Ég minnist líka viðtals við konu, sem fram fór í sjónvarpi
nýlega, sem ræddi þar m.a. um starf sitt, er hafði verið í
fískvinnslu, lungann úr hennar starfsævi. Ræddi hún m.a.
um að sér þætti það ágætis starf og hefði líkað það vel, allan
sinn starfstíma, auk þess sem það hefði verið betur borgað
en ýmis önnur störf sem buðust í hennar heimabyggð, svo
sem afgreiðsla í verslun, t.d. en það þótti eitthvað virðulegra
starf, að hennar sögn. Undarlegast þótti henni þó að þurfa
að horfa upp á það, þegar fólk var að koma með óþekk
böm sín, á vinnustað hennar í fiskvinnslunni, böm, sem löt
voru í skóla og nenntu ekki að læra. Þar var þeim bent á
fiskvinnslufólkið og umhverfi þess og sagt sem svo: „Sko,
ef þú nennir ekki að læra, þá endar þú bara hér.“
Þama var, bókstaflega fyrir framan nefið á fólkinu sem
hafði valið sér fiskvinnslu að starfí, verið að segja að það væri
annars flokks, eða jafnvel einhvers konar undirmálsfólk, og þá
jafnframt verið að ala á þessu sjónarmiði hjá ungviðinu.
Einnig berast af því fréttir reglulega, að starfsmannavelta
í afgreiðslum ýmissa verslana, ekki síst stórmarkaða, sé
mikil og hröð, fólk staldri stutt við í þeim störfum. Og ein
aðal ástæða þeirra öru skipta er framkoma viðskiptavinanna
við það, sem mun oft á tíðum vera bæði önug og dónaleg.
Sem sagt, ótrúlega margir virðast líta niður á það fólk sem
við þessi þjónustustörf vinnur.
Og þetta á við víðar, þar sem eitthvað reynir á þolinmæði
fólks sem er að fara fram á þjónustu ýmis konar. Ef hún kemur
ekki á færibandi tafarlaust, með bukki og beygingum, þá er
eins og út brjótist óðara einhver skuggahlið í persónuleika
margra og henni er hiklaust skellt á oft saklaust starfsfólk,
sem sjaldnast hefur vald á því að hnika til aðstæðum.
Þetta er afar undarlegt athæfí og siður hjá sumu fólki, að
strá í kringum sig orðum og athöfnum sem miða að því einu
að helst niðurlægja annað fólk og upphefja sjálft sig.
Og ég er ekki frá því að þetta mein fari vaxandi í þjóðfélagi
okkar, frekar en hitt. Og ekki er að efa að með öllu þessu
ríkidæmi fólks, sem alls staðar sprettur upp í þjóðlífínu
orðið, þá mun vegur manngildisins fara minnkandi að sama
skapi. Margur verður af aurum api, segir einhvers staðar,
og ansi er ég hræddur um að það sé sannleikur sem við
íslendingar eigum kannski eftir að kynnast í ríkari mæli í
komandi framtíð, en hingað til.
Um leið og Mammon fer að ráða ferðinni að mestu, og
verða aðal markmið flestra þjóðfélagsþegnanna, þá eykst
úlfúðin og harkan. Sumir halda nefnilega að allt fáist fyrir
peninga, og að þeim sem lægra sigldir séu í þeim efnum,
beri skylda til að beygja sig og bukka fyrir hinum sem
belgdari eru á því sviði.
En ansi er ég hræddur um að þarna sé hálf loftkennd
staðreynd á ferð hjá því ágæta fólki sem þannig er farið að
hugsa. Það er kannski hægt að vaða áfram og troða undir
einhverja samborgara sína um stundarsakir í krafti auðs og
þess valds sem hann færir, en auður veitir ekkert af því sem
virkilega skiptir máli, og mest skilur eftir í sálartetrinu. Það
em aldagömul sannindi og margar dæmisögumar sem sagðar
hafa verið því til sönnunar, af bæði leikum og læröum.
Stundum verður maður þess var að auðmenn taka að gefa
fjárhæðir til ýmissa góðra málefna, sem auðvitað er allra góðra
gjalda vert, og ekkert nema mjög gott um það að segja, þannig
séð. En jafnframt tekur maður eftir því að það er aldrei gert
nema þess sé rækilega getið í fjölmiólum og auglýst, svo það
fari nú ekki framhjá neinum, hvað viðkomandi sé nú góður í
sér. Þá fer ekki hjá því að maður fái á tilfínninguna að þama
sé fyrst og fremst verið að kaupa sér ímynd og auglýsingu
með gjöfínni. Tilgangurinn er sumsé sá að græða á henni.
Það dregur óneitanlega talsvert úr gildi hugsunarinnar á
bakvið gjöfína eða styrkinn. Flún er ekkert annað en enn
Framhald á bls. 521
484 Heima er bezt