Heimili og skóli - 01.02.1942, Blaðsíða 10

6
HEIMILI OG SKÓLI
skynsemi, vilja og tilfinningar. Þau
leggja megináherzlu á, að í uppeld-
inu sé þessum þáttum gert jafnt und-
ir höfði, svo að einn sé eigi efldur á
kostnað hins eða hinna. Leiði það af
sér jafnvægisröskun, sem oftast valdi
ófarnaði einstaklinga og þjóða.
Skynsemina er mjög áríðandi að
glæða, athugunina, skilninginn og
dómgreindina, því að þetta á og þarf
að vera húsbóndinn á heimilinu, vera
hið ráðandi afl, en jafnframt þarf að
Eækta tilfinningalífið svo, að það
vermi hugann og veki viljann til dáða
og drengilegs lífs Flestir uppeldis-
fræðingar halda því fram, að það sé
viljinn, sem fyrst og fremst skapi
manninn, að lítið gagni að skilja og
finna til ef viljann skorti til athafna,
eða til að gera það sem rétt er. Þeir
telja því eflingu viljalífsins mjög mik-
ilsverða, og að ágæti manna sé fyrst
og fremst fólgið í viljaþrekinu.
En nú er það svo með viljann, að
hann verður ekki til athafna- eða or-
sakalaust. Til þess þarf röð af at-
höfnum, marg endurteknum athöfn-
um, sem skynsemin telur að hafi ein-
hverja þýðingu. Að halda bömum og
unglingum að einhverjum skynsam-
legum athöfnum, venja þau á iðju-
semi, er því mikilsverð leið til að
glæða viljalíf þeirra. En hér kemur
fleira til greina, sem veita þarf at-
hygli. Viljinn er tregur til að hlýða
þurrum fyrirskipunum hugmynd-
anna og þarfanna. Þess verðum við
daglega vör. Og því skyldu allir upp-
alendur skilja það og vita, að það
þarf öflugar tilfinningar til að gera
viljann sterkan og þolgóðan. Um
þetta segir einn hinn merkasti upp-
eldisfræðingur: Vér eigum að hlynna
að þroska tilfinningalífsins, því að
heitar tilfinningar eru skilyrði fyrir
sterkum vilja. Sagan færir oss heim
sanninn um það, segir hann ennfrem-
ur, að tilfinningaríkir menn eru jafn-
framt skylduræknastir og áreiðan-
legastir, þegar ástríðum þeirra hefir á
annað borð verið beint í rétta stefnu.
Ef við stingum hendinni í eiginn
barm munum við komast að raun um
þá staðreynd, að á undan sérhverri
viljaathöfn fer tilfinningaalda. Og
það er þessi alda sem vekja þarf til
lífs í brjóstum manna svo menn öðl-
ist vilja til athafna. Og þetta á alveg
sérstaklega við um börn og unglinga.
Barni, sem finnur til blíðu móðurinn-
ar, vex vilji til að gera henni til
geðs, og því barni eykst viljaorka til
náms og starfs, sem finnur til þess að
það er einhvers metið, sem það gerir.
Þetta er alkunna. Hitt er og jafn-
kunnugt, að fátt lamar meir vilja-
þrekið en sífellt arg og nudd og ávít-
ur og vanþökk.
Nú er það höfuðatriði, að tilfinn-
ingarnar spretta upp úr djúpum göf-
ugrar sálar. Þess vegna þarf að leggja
áherzlu á að rækta samúðar- og rétt-
lætiskennd þegar í frumbemsku
barnshjartans. Þá er lögð áherzla á
það nú í uppeldisritum síðustu tíma,
og styðst það við djúptæka reynslu,
eins og lítillega hefir verið drepið á,
að við mótun göfugrar skapgerðar og
ræktun hreins hugarfars, hafi það
djúpsetta þýðingu, að barnið eignist
heilagt viðhorf til háleitra mála, að
því sé eitthvað heilagt ,eitthvað óum-