Læknablaðið - 01.10.2023, Blaðsíða 12

440 L ÆKNABL AÐIÐ 2023/109
R A N N S Ó K N
fara kerfisbundið í gegnum tilteknar aðstæður. Ef herming á
að skila árangri þarf þrennt að koma til: hæfir leiðbeinendur,
vel skilgreind námsmarkmið og tæknilegir og skipulagslegir
innviðir.4 Herming getur verið viðbót við hefðbundna kennslu
og að einhverju leyti jafnvel komið í hennar stað.5 Frá því um
aldamótin hefur vísbendingum fjölgað um að þegar heilbrigð-
isstarfsfólk æfir hæfni, hvort sem hún er tæknileg (eins og að
setja miðbláæðalegg) eða ekki (eins og teymisvinna) í herm-
ingu, dregur úr óæskilegum atvikum í heilbrigðisþjónustu.6-8
Fræðigreinum um notkun hermingar í kennslu læknanema
fer einnig fjölgandi og gæðin hafa aukist.9-13 Færnibúðir og
hermisetur eru nú fastur hluti af náminu í mörgum lækna-
skólum. Í Bretlandi hefur General Medical Council mælt með
þeirri notkun frá 2009.14 Í Bandaríkjunum birtu samtök lækna-
skóla skýrslu þar sem kom í ljós að meirihluti læknaskóla og
kennslusjúkrahúsa þar nota hermingu.15 Rannsóknir úr mis-
munandi fræðigreinum sýna áhrifaríka notkun hermikennslu
hjá læknanemum á sviðum eins og sögutöku með áherslu
á sjúklinginn, samskiptafærni, samkennd, faglega færni og
meðferð á gjörgæslu.16-19 Tilvist hermináms þýðir þó ekki alltaf
að verið sé að herma eða að árangurinn sé eins og sóst er eft-
ir.20,21 Fagþróun kennara ( faculty development) virðist vera einn
af lykilþáttum þess að taka upp hermikennslu þannig að hún
skili árangri.4,22-24 Þekktar hindranir fyrir notkun hermingar og
breytinga almennt í heilbrigðiskerfinu eru skortur á tíma og
öðrum aðföngum, skortur á vilja til þátttöku meðal kennara og
nemenda og skortur á vilja til breytinga innan stofnana.2,25-28
Takmörkuð þekking er til staðar varðandi stöðu hermingar í
kennslu læknanema á Íslandi og eftir því sem við komumst
næst hafa engar ritrýndar fræðigreinar hingað til verið birtar
um það efni.
Markmið
Markmið þessarar rannsóknar var að lýsa stöðu hermikennslu
í læknanámi á Íslandi. Rannsóknarspurningarnar voru eftir-
farandi:
1. Hver er reynsla nemenda?
2. Hver er reynsla kennara?
3. Hvað telja kennarar auðvelda eða hindra það
að þeir noti hermingu í sinni kennslu?
4. Að hvaða marki er hermikennsla (simulation) nefnd í
kennsluskrá læknadeildar?
Aðferðir
Uppsetning rannsóknar
Rannsóknin var í þremur hlutum. Hlutar eitt og tvö voru raf-
rænar kannanir sem voru sendar til allra nemenda og allra
kennara við læknadeild. Höfundar sömdu spurningar í báðum
könnunum. Báðar kannanir innhéldu eftirfarandi skilgrein-
ingu á hermingu: „Tækni sem skapar aðstæður eða umhverfi
til að leyfa einstaklingum að upplifa framsetningu á raun-
verulegum atburðum í þeim tilgangi að æfa, læra, prófa eða
öðlast skilning á kerfum eða mannlegum athöfnum“.29 Rann-
sóknin var yfirfarin af vísindasiðanefnd Háskóla Íslands (nú
Siðanefnd háskólanna um vísindarannsóknir). Svarendur
gáfu samþykki fyrir þátttöku með því að svara könnununum.
Öll svör voru nafnlaus. Eðli rannsóknar og aðferðafræði voru
kynnt fyrir þátttakendum og þeir upplýstir um að þátttaka
væri frjáls og að það að taka ekki þátt hefði engin neikvæð
áhrif. Engar persónugreinanlegar upplýsingar um þátttak-
endur voru geymdar. Rannsóknargögn voru geymd á læstu
heimasvæði.
Þriðji hlutinn var leit í kennsluskrá Háskóla Íslands að
leitarorðum sem tengdust hermingu.
Fyrsti hluti: Nemendakönnun
Nemendakönnunin innihélt sex atriði, þrjú þeirra eru kynnt
í þessari grein. Nemendur voru spurðir um á hvaða ári þeir
væru, fjölda kennara á því ári sem notuðu hermingu sem
kennsluaðferð og hvaða tegund hermingar hefði verið notuð.
Tilgangur þessara spurninga var að kanna mat nemenda á
notkun hermingar og bera saman við svör kennara. Netföng
nemenda fengust hjá skrifstofu læknadeildar.
Annar hluti: Kennarakönnun
Kennarakönnunin innihélt 18 atriði. Svarmöguleikar voru ým-
ist fjölval eða Likert-skalar. Kennarar voru spurðir um fyrri
reynslu af hermingu sem þátttakendur og fyrri reynslu af
því að nota hermingu sem kennsluaðferð. Þeir voru spurðir
hvort þeir hefðu fengið einhverja þjálfun í að nota mismun-
andi tegundir kennsluaðferða, fyrir eða eftir að þeir hófu störf
hjá læknadeild og sérstaklega var spurt um þjálfun í notkun
hermikennslu. Þeir voru spurðir hvaða kennsluaðferðir þeir
notuðu reglulega, hvort þeir notuðu hermingu og þá hvaða
tegund. Þeir voru spurðir hvort þeir vildu nota hermingu
meira og boðið upp á að skrifa frjálsan texta til að rökstyðja
svarið. Að lokum voru kennarar beðnir um að raða möguleg-
um hindrunum, sem flestar hafa verið kynntar í fyrri rann-
sóknum, fyrir notkun hermingar í mikilvægisröð. Netföng
kennara voru fengin frá skrifstofu deildarinnar.
Þriðji hluti: Lykilorðaleit
Lykilorð fyrir hermingu voru ákveðin og leitað eftir þeim í
kennslu skrá læknadeildar Háskóla Íslands. Lykilorðin voru
herming, hermikennsla, hermiþjálfun, hermisetur, sjúklinga-
herming, hlutverkaleikur, staðlaður sjúklingur, færniþjálfun,
færnistöðvar, færnisetur, færnibúðir, skjásjúklingur og sýndar-
veruleiki.
Gagnasöfnun
Gögnunum var safnað á vorönn 2020. Tölvupóstur var sendur
út, fyrst til nemenda og síðan kennara, með hlekk á rafræna
könnun í RedCap-hugbúnaðinum. Boð um þátttöku var endur-
tekið þrisvar sinnum. Einnig voru nemendur hvattir til að taka
þátt í gegnum samfélagsmiðla.
Leitað var í kennsluskrá Háskóla Íslands á vefnum fyrir
skólaárið 2019-2020 að lykilorðum sem varða hermingu með
því að nota leitarhnappinn á vefsíðunni.
Gagnagreining
Við komumst að þeirri niðurstöðu að samanburður á hópum
svarenda með því að nota marktektarpróf og setja fram p-gildi